Augusta Boal (16 Mart 1931, Rio de Janerio- 2 Mayıs 2009, Rio de Janerio), Brezilyalı tiyatro insanı.

Seyircinin aktif yer alabildiği, oynayabildiği bir tiyatro anlayışı geliştirmiştir. Yakın dostu filozof Paulo Freire’nin eğitim felsefesinden esinlenerek 1970'lerde Ezilenlerin Tiyatrosu ismini verdiği çalışmalarını başlattı. Freire'nin Ezilenlerin Pedagojisi isimli çalışmasında yer alan ve öğretmen ve öğrenciler arasındaki ezen-ezilen ilişkisini diyalog merkezli olarak öğretmen-öğrenci/öğrenci-öğretmen şeklinde yeniden yapılandıran pedagojik tekniği, seyirci-oyuncu (spect-actor) şeklinde tiyatroya taşıyan Augusto Boal, bu teknik ile seyirci ve oyuncu arasındaki ayrımın kaldırılmasını ve seyircilerin özneleşmesini amaçlamıştır. Çünkü tiyatroda özneleşen ve aktifleşen seyirci yaşamda da özneleşecek, aktifleşecektir. Bu açıdan tiyatro Boal için bir devrim provasıdır. “Belki de tiyatro kendi içinde devrimci değildir; ama hiç kuşku yok ki tiyatro bir devrim provasıdır” (Boal, 2014, 152). "Görünmez Tiyatro", "İmge Tiyatrosu", "Forum Tiyatrosu", "Gazete Tiyatrosu", "Eşzamanlı Dramaturji", "Joker Sistemi", "Söylev Tiyatrosu", "Yasama Tiyatrosu", "Arzu Gökkuşağı" (ya da "Kafadaki Polis") Tiyatrosu, gibi yeni tiyatro teknikleri geliştirdi.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

1931’de Rio de Janeiro’da doğdu. Tiyatro yaşamına 1950'lerde başladı. São Paulo'daki Arena Tiyatrosu'nda eserler sahneledi. Arena Tiyatrosu özenli, detaylı dekorları reddedip dairesel bir sahneyi reddeden, tiyatroyu sosyal ve politik konularla birleştirmeye çalışan bir tiyatrodur. Arena Tiyatrosu'nda sahnelediği ilk oyun, 1957'de John Steinbeck’in Fareler ve İnsanlar adlı eserinden yaptığı uyarlamadır.^[1]

1960'ta Güney Amerika’da Devrim adlı oyununu yazdı. Bu oyun, Brezilya tiyatrosunda Brecht etkisinin başlangıcı sayıldı.^[1] Boal daha sonra Avrupa ve Kuzey Amerika klasiklerindeki toplumsal, politik meseleleri yerelleştirdiği oyunlar yazdı. Brezilya’daki 1964 Darbesi’nden sonra Arena Zumbi’nin Öyküsünü Anlatıyor ve Arena Tirandentes’in Öyküsünü Anlatıyor adlı iki politik eseri Brecht tiyatrosunu ve Brezilya gösteri geleneklerini birleştirerek meydana getirdi. Bu oyunlarda oyuncular rollerini oyun esnasında da değiştirebilmişlerdi.^[1] Boal, Bertolt Brecht'in epik-diyalektik tiyatro kuramından etkilense de ve Ezilenlerin Tiyatrosu adlı kitabında Brecht etkilenimlerini ve eleştirilerini çok büyük oranda bu kuram üzerinden yapsa da onun tiyatro konusunda asıl esin kaynağının Brecht'in öğrenme oyunları (Learning-plays/ Lehrstücke) olduğu iddia edilmektedir.^[1] Çünkü tiyatroda seyirci ve oyuncu arasındaki ayrımın ortadan kaldırılması fikri ve oyunlardaki diyalektik form ve içerik, seyircinin aktifleşmesi sonrasında aktif seyirciler ve oyuncular arasındaki kurulan, kurulması umulan diyalektik ilişkiler ilk olarak Brecht'in öğrenme oyunlarında vardır.^[1]

Boal, 1968'de izleyicileri oyuna dahil eden oyunlar sahneledi ve güncel olayların politik eleştirilerini sahneye taşıyan Gazete Tiyatrosu'nu oluşturdu.

Darbe sürecinde tutuklanarak işkence gördü. 1971’de Brezilya’dan sınır dışı edildi ve 1976'ya kadar Arjantin'de yaşadı. Arjantin'de de bakıya maruz kaldığı ve tiyatro yapabilmek için Görünmez Tiyatro'yu geliştirdi. Görünmez Tiyatro, pazarlarda, sokaklarda gerçekleştirilen; uncuların sıradan vatandaşlar gibi davranıp politik bir konuyu konuşmaya başladıkları ve çevredekilerin farkında olmadan katıldıkları oyunlardır.

1976'da Peru'ya gitti. Peru'da hükûmetin gerçekleştirdiği ALFIN isimli okuma yazma seferberliği çalışmalara katılan Boal, yakın arkadaşı filozof Paulo Freire’nin eğitim felsefesinden etkilendi. Özellikle Ezilenlerin Pedagojisi adlı çalışması onu etkiledi. Tiyatroyu, dünyayı değiştirmenin bir aracı olarak gören Ezilenlerin Tiyatrosu kavramını ve uygulamalarını geliştirdi. Ezilenlerin Tiyatrosu, tiyatro ve politika ilişkisi bakımından tiyatro dünyası için Brecht’ten sonra yeni bir esin kaynağı oldu.^[1]

Boal, 1976-1986 yılları arasında önce Portekiz'de, sonra Fransa'nın başkenti Paris’te yaşadı. Paris’te Ezilenlerin Tiyatrosu Merkezi’ni (Centre d'Etude et Diffusion des Techniques Actives d'Expression - CEDITADE) kurdu. 1981'de ilk Uluslararası Ezilenlerin Tiyatrosu Festivali'ni düzenledi.

1986’da askeri diktatörlüğün devrilmesinin ardından ülkesine döndü. Rio'da da Ezilenlerin Tiyatrosu Merkezi kurdu. Belediye meclis üyesi oldu. "Yasama Tiyatrosu" adlı çalışmasını gerçekleşirdi. İçselleşmiş baskıları ortaya çıkarmak üzere teknik ve alıştırmalar içeren Arzu Gökkuşağı tiyatro ve terapi metodunu geliştirdi.

27 Mart 2009 Dünya Tiyatrolar Bildirisini yazan Augusto Boal, 2 Mayıs 2009'da Rio de Janerio'da öldü.^[2]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

3. Boal, Augusto. (2014). Ezilenlerin Tiyatrosu. (4. Baskı). (N. Hasgül, Çev.). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.