Asuman Baytop
2003 yılında Asuman Baytop
Doğum	Asuman Berk 27 Mart 1920(1920-03-27) İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	18 Şubat 2015 (94 yaşında) İstanbul, Türkiye
Defin yeri	Zincirlikuyu Mezarlığı
Eğitim	S. Pulchérie Fransız Okulu Şişli Terakki Lisesi İstanbul Üniversitesi
Evlilik	Turhan Baytop (e. 1953; ö. 2002)
Çocuk(lar)	Feza Günergun
Ebeveyn(ler)	Meliha Berk Mehmet Kâmil Berk
Ödüller	İlgili liste
Kariyeri
Dalı	Botanik
Çalıştığı kurumlar	İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi

Asuman Baytop (27 Mart 1920, İstanbul - 18 Şubat 2015, İstanbul) Türk botanikçi, bitki toplayıcısı ve eczacı. Türk bilim tarihinin önemli isimlerinden biridir. Türkiye florasına katkılarından dolayı 9 bitki türüne adı verildi. Bunlardan biri 1979 yılında Akseki’de kendi topladığı Crocus asumaniae’dir.^[1] Türkiye florası üzerine uzmanlaşıp bu alanda akademik çalışmalar yürüttü. 150'den fazla arazi gezisinde 23.000 bitki örneği topladı ve inceledi.^[2] Türkiye florasına bilim için yeni 8 tür ve 3 alttür kazandırdı. İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Herbayumu (ISTE) ve Farmasötik Botanik Anabilim Dalı'nın kurucusudur.^[3] 1989 yılından itibaren Türkiye’de botanik eğitiminin ve araştırmalarının tarihini inceledi. Akademik çalışmaları ile birçok ödüle layık görüldü. Kendisi Turhan Baytop'un eşi, bilim tarihçisi Feza Günergun'un annesidir. Ulusal ve uluslararası 260 kadar bilimsel yayını vardır. Başlıca yapıtları : Bitkisel Drogların Anatomik Yapısı (1959), Tıbbi Bitkiler Atlası (1978), Farmasötik Botanik (1967), Farmasötik Botanik Uygulamaları (1993), Bitkilerin Bilimsel Adlarındaki Niteleyiciler ve Anlamları (1995), İngilizce-Türkçe Botanik Kılavuzu (1998) ve Türkiye’de Botanik Tarihi Araştırmaları'dır (2003).

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Asuman Berk, 27 Mart 1920'de Meliha-Mehmet Kâmil Berk çiftinin üçüncü kızı olarak İstanbul'da doğdu. Babası Mehmet Kâmil Berk (1878-1958) Mustafa Kemal Atatürk'ün doktorlarından birisi idi.^[4] İlk, orta ve lise öğrenimini Sainte-Pulchérie Fransız Kız Orta Okulu'nda ve Şişli Terakki Lisesi'nde yaptı. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Eczacılık Bölümü'nde eğitimini tamamladı. 1943’te İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Eczacılık Okulu’ndan mezun oldu. Fen Fakültesi Farmakobotanik ve Genetik Enstitüsü'ne asistan olarak girdi. Genel botanik, farmakobotanik ve farmakognozi laboratuvarında Türkiye’de modern botaniğin kurucularından Ord. Prof. Dr. Alfred Heilbronn'un asistanlığını yaptı. Zürih'e giderek ETH’nın Eczacılık Okulu’nda Prof. Dr. Hans Flück danışmanlığında doktorasını tamamladı. 1949 yılı haziran ayında İstanbul Üniversitesi Eczacılık Okulu’na geri döndü. Farmakognozi Kürsüsü’ne asistan olarak girdi. İsviçre'de topladığı 601 adet bitki örneğini İstanbul Üniversitesi'ne bağışladı. 1952'de doçent oldu. Bir yıl sonra Turhan Baytop ile evlendi. 1963'te profesörlüğe yükseldi. Bir yıl sonra fakültenin Farmasötik Botanik Kürsüsü direktörü oldu. Sonraki dönemlerinde Türkiye florası için akademik çalışmalarda bulunup kitaplar yayımladı.^[5]

Asuman Baytop ilk araştırmalarını farmakognozi alanında yaptı. Daha sonra çalışmalarına botanik alanında devam etti. Bitkisel drogları anatomik olarak belirleyip tespit etmeyi olanaklı kılan bir atlas hazırladı. Türkiye'nin çeşitli bölgelerindeki bitki türlerini inceleyerek bunların faydalarını ve tıbbi kullanılışlarını saptamaya çalışıp yerel isimlerini belirledi. 1968-1986 yılları arasında TUBİTAK’a altı proje sundu. 1959-1982 arasında 8 doktora danışmanlığı yaptı. ISTE’nin kataloğunu (3 c.) yayımladı. Eczacılık Fakültesi dergisinin yayın kurulunda 1965-1989 arasında üye ve başkan olarak görev aldı.^[5] 260 kadar bilimsel yayın hazırladı. Ders kitabı yazmanın dışında sözlük çalışmalarında da bulundu. Peter Hadland Davis tarafından hazırlanan Türkiye Florası adlı esere katkıda bulundu. Yoğun katkılarından dolayı eserin 8. cildi Asuman ve Turhan Baytop’a ithaf edildi.^[2]

Botanik gezileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Asuman Baytop'un botanik gezileri genel olarak İstanbul, Trakya ve Anadolu yöreleri olmak üzere üç başlıkta incelenmektedir. İstanbul florası üzerine yaptığı çalışmalara üniversite yıllarında başladı. Daha sonra Prof. Alfred Heilbronn'un düzenlediği gezilerde ve onun asistanlığını yaptığı yıllarda araştırma yapma fırsatı buldu. İlerleyen yıllarda İstanbul'un her iki yakasında gezdi, 1950'de kurulan Türk Biyoloji Derneği'nin düzenlediği gezilere katıldı. İstanbul bitkileri üzerine özenle durarak yazmaya yöneldi. Trakya ve Anadolu'daki gezileri ise emekliliğiyle birlikte son buldu. Ancak İstanbul florası üzerine kısa süreli gezilerine devam etti. İstanbul Yöresi Bitkileri adındaki 2002 tarihli çalışması bu yöre üzerine derlediği diğer makalelerinin sonucu ve kapsamlı bir haliydi. İSTE'de kayıtlı İstanbul’dan toplanmış 8500 bitki örneğin %70'nin toplayıcısı yine Asuman Baytop'tu.^[6]

Trakya Yöresi İstanbul'a yakınlığı nedeniyle Baytop'un en çok gezdiği yerlerdendi. Bölge florası üzerine az araştırma yapılmış olması sebebiyle Trakya, Baytop için ilgi çeken bir yer olmuştur. İlk olarak Haziran 1954'te Tekirdağ'a araştırma yapmak için gitti. Takip eden 7 yıllık zaman diliminde bölgeyi 3 kere daha inceledi. 1966-1980 yılları arasında ise daha fazla bölgeye gelerek çalışmalarını artırdı, 50 kadar gezi düzenledi. Doksanlı yıllarda ise Trakya gezilerine son verdi. İSTE örnek kayıt defterlerine göre Trakya bölgesinden 7470 örnek topladı, bunlardan iki tanesi ise bilim dünyası için yenidir. Aynı zamanda çalışmalarını Notes from the Royal Botanic Gardens Edinburgh, Curtis’s Botanical Magazine, Biologi, Türk Biologi Dergisi, İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Mecmuası, Türk Botanik Dergisi ve Willdenowia (Almanya) ve diğer botanik ve eczacılık dergilerinde yayımladı.^[7]

Anadolu Yöresi'ne yönelik çalışmalarına ise asistanlık yıllarda başladı (1943). 1945'te Heilbronn'un düzenlediği Uludağ gezisine katıldı. 1946'da Güneybatı Anadolu'da bulundu. 1947-1949 arasında İsviçre'de ilk özel bitki koleksiyonunu oluşturdu. Bu ülkeden topladığı bitkileri İÜ'ye bağışladı. İstanbul hariç Anadolu'nun Marmara Bölgesi'nde 25'e yakın bitki toplama gezisinde bulundu. 75'e yakın da daha uzak bölgelerde incelemelerde bulundu. 1987'de üç kez kısa süreli Anadolu gezilerine çıktı. Genel olarak Anadolu gezilerinde binlerce bitki topladı, bunlardan 8'i yeni tür 3'ü de alttür olacak şekilde bilim için yeni türlerdi. Emekliliğinden sonra ise tekrar İstanbul florasına yöneldi.^[8]

Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Asuman Baytop 18 Şubat 2015 tarihinde İstanbul'da 94 yaşında hayatını kaybetti. 19 Şubat 2015'te Zincirlikuyu Mezarlığına, eşi Turhan Baytop'un yanına defnedildi.^[9]

Ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Asuman Baytop'un kazandığı ödüller şu şekildedir:^[2]

• I. Uluslararası Balkan Flora ve Vejetasyonu Sorunları Sempozyumu Gümüş Onur Madalyası (İstanbul, 1978)
• Eskişehir Anadolu Üniversitesi Onursal Eczacılık Bilimleri Doktoru (Eskişehir, 1991)
• TÜBİTAK Hizmet Ödülü (Ankara, 1999)
• Eczacılık Ödülleri 2005 Onur Ödülü (İstanbul, 2005)
• Türk Eczacıları Birliği Eczacılık Akademisi Hizmet Ödülü (İstanbul, 2006)
• İlaç Endüstrisi İşverenler Sendikası ‘Şükran Havanı’ (İstanbul, 2006)
• Türkiye Florası Madalyası (Eskişehir, 2007)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Ali Dönmez: Asuman Baytop'u Anlamak
• Neriman Özhatay: Professor Asuman Baytop (1920-2015) 21 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Günergun, Feza: “Asuman Baytop’u Sonsuzluğa Uğurladık”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, c.17, sayı 1, 2015, s.101-111.