Antik Filistinliler

→Günümüzdeki Arap kökenli Filistin halkı için Filistinli Araplar maddesine bakınız.

Antik Filistinliler ya da Filistler (Asurca: Palastu veya Pilistu, İbranice: פְּלִשְׁתִּים - pelištīm), MÖ 12. yüzyılda,^[1] İsrailoğulları ile yaklaşık olarak aynı dönemde^[1] Filistin'e yerleşmiş ve bölgeye bugünkü ismini vermiş olan Ege kökenli halk.^[1] Kitabı Mukaddes'e göre Kaftor'dan (muhtemelen Girit^[1]) gelmişlerdir. Antik Mısır kayıtlarında bu halkın adı prst olarak geçer.^[1]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir Deniz Kavmi olan Filistinliler Anadolu, Kıbrıs ve Suriye'yi yerle bir ettikten sonra MÖ 1190'da Antik Mısır'ı işgal ettiler. Mısırlılar tarafından geri püskürtülünce Filistin'in güney sahilinde, bugünkü Tel Aviv-Yafa arasındaki Joppa denilen bölgeye yerleştiler.^[1] Sonradan Yunanlar tarafından Filistin olarak adlandırılan bölgede 5 şehirden oluşan bir konfederasyon (Pentapolis) kurdular. Bu şehirler Gazze, Aşkelon, Aşdod, Gat ve Ekron'du.^[1]

Filistinliler bölgede yayılmaya başlayınca komşuları İsrailoğulları ile mücadele etmeye başladılar. Bu konudaki temel kaynak Eski Ahit'teki Hakimler 13-16 bölümüdür. İsrailoğullarından daha üstün silahlara ve daha iyi askerî düzene sahiptiler.^[1] MÖ 1050 yılı civarında Yehuda dağlık bölgesini topraklarına kattılar. MÖ 10. yüzyılda Birleşik İsrail kralı Davut (İslam'da Davut peygamber) tarafından mağlup edildiler. Bu dönemden sonra Antik Filistinlerin tarihine dair kayıtlar halktan ziyade bireysel şehirler hakkındadır. 10. yüzyılda gerçekleşen Yehuda ve İsrail krallığı bölünmesinden sonra Filistinliler bağımsızlıklarını yeniden kazandılar ve bu iki krallıkla savaşmaya başladılar.^[1]

MÖ 7. yüzyılın ilk yarısında Filistin şehirleri Asur hükümdarlarının vasalları (feodal beylikleri) hâline geldiler. Aynı yüzyılın ikinci yarısında ise Mısır vasalları hâline geldiler. Daha sonra Babil kralı II. Nebukadnezar (MÖ 605-562) Suriye ve Filistin'i Neo-Babil imparatorluğuna kattı. Daha sonraları sırasıyla Pers, Yunan ve Roma kontrolüne girdiler.^[1]

Dil ve kültür[değiştir | kaynağı değiştir]

Antik Filistinlilerin anadili ile ilgili hiçbir doküman yoktur.^[1] Dilleri zamanla muhtemelen Kenan dili, Aramice ve sonradan da Yunanca olarak değişmiştir. Dinleri hakkında da bilgi yoktur. Eski Ahit'te bahsi geçen tanrıları, Sami isimlere sahiptir ve muhtemelen Kenanlıların dinlerinden ödünç alınmıştır.^[1]

Davut tarafından mağlup edilene kadar Filistinliler, seranim denen ve halkı temsil eden bir heyetin üyesi olan yöneticiler tarafından yönetiliyordu. Yenilgiden sonra seranimler yerine krallar atandı.^[1]

Muhtemelen Anadolu'da demircilik öğrenmiş olan Filistinliler, demircilik konusunda bölgede tekel hâline geldiler.^[1] Erken dönem Filistin topraklarında belirgin özelliklere sahip bir çanak-çömlek türü bulundu. Bu çanak-çömlekler MÖ 13. yüzyıl Miken eserlerine benzerler.^[1]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o "Philistine." Encyclopædia Britannica Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2012.