Andrés de Santa Cruz
7. Bolivya Devlet Başkanı
Görev süresi 24 Mayıs 1829 - 20 Şubat 1839
Başkan Yardımcısı	José Miguel de Velasco (1829–1835), Mariano Enrique Calvo (1835–1839)
Yerine geldiği	José Miguel de Velasco
Yerine gelen	José Miguel de Velasco
Peru–Bolivya Konfederasyonu Yüce Koruyucusu
Görev süresi 28 Ekim 1836 - 20 Şubat 1839
Yerine geldiği	Makam oluşturuldu
Yerine gelen	Makam kaldırıldı
Peru Başkan Vekili
Görev süresi 29 Haziran 1826 - 9 Haziran 1827
Yerine geldiği	Simón Bolívar
Yerine gelen	Manuel Salazar y Baquíjano
Hükümet Konseyi Başkanı
Görev süresi 30 Kasım 1826 - 7 Haziran 1827
Başkan	Simón Bolívar
Yerine geldiği	Hipólito Unanue
Yerine gelen	Manuel Salazar y Baquíjano
Kişisel bilgiler
Doğum	Andrés de Santa Cruz y Calahumana 30 Kasım 1792 La Paz, Yukarı Peru
Ölüm	25 Eylül 1865 Beauvoir, Fransa
Evlilik(ler)	Francisca Cernadas
Mesleği	Asker
İmzası
Askerî hizmeti
Branşı	İspanya Ordusu, Peru Ordusu
Rütbesi	Mareşal Peru Ordusu
Çatışma/savaşları	Guaqui Savaşı, Vilcapugio Savaşı, Ayohuma Savaşı, La Tablada Savaşı, Pasco Savaşı, Zepita Savaşı, Peru Bağımsızlık Savaşı.

Andrés de Santa Cruz y Calahumana (30 Kasım 1792 - 25 Eylül 1865), 1829 yılından 1839'a kadar Bolivya'nın yedinci başkanı olarak görev yapan, Bolivyalı general ve politikacıydı.^[1] Kendisinden önce başkanlık yapan José Miguel de Velasco iki kez görev aldığı için, başkanlık yapan altıncı farklı isimdir. 2005 yılında başkan seçilen Evo Morales'e kadar, Bolivya'da en uzun süre başkanlık yapan isim Santa Cruz'dur.^[2] Ayrıca, 1827 yılında ve ardından 1836 yılından 1838'e kadar Peru'nun geçici başkanı olmuştur. Peru ile Bolivya'nın konfederatif bir yapıda birleşmesi için uğraşan ve 1836 yılından 1839'a kadar hayatta kalan Peru-Bolivya Konfederasyonu'nun "Yüce Koruyucusu" sıfatıyla görev yaptı; onun kişisel çabalarıyla oluşturulan bu siyasi yapı uzun süreli olmadı.

Hayatının erken dönemleri ve eğitimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Santa Cruz, 30 Kasım 1792'de La Paz'a bağlı Huarina kasabasında doğdu. Babası bir İspanyol kökenli José Santa Cruz y Villavicencio ve annesi Huarina kasabasından bir Kızılderili ve cacique olan Juana Basilia Calahumana idi. Daha sonraki yıllarda Andrés de Santa Cruz, annesi aracılığıyla doğrudan İnka hükümdarlarının soyundan geldiğini iddia edecekti.^[3] Eğitimine memleketi San Francisco Manastırı'nda başladı ve Cuzco şehrinde San Antonio Abad Ruhban Okulu'nda devam etti. 1809'da ruhban okulundan ayrıldı ve La Paz'a geri döndü.

Askeri kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Santa Cruz geri döndükten sonra, babası onu İspanyol Ordusu'nun Dragones de Apolobamba Alayı'na sancaktar olarak kaydettirdi. Bu itibarla Guaqui (20 Temmuz 1811), Vilcapugio (1 Ekim 1813) ve Ayohuma (14 Kasım 1813) savaşlarına katıldı. BU savaşların sonunda, Yukarı Peru'yu (günümüzda Bolivya) İspanyol yönetiminden kurtarmaya çalışan Arjantinli Bağımsız güçler yenildi. Santa Cruz, Mateo Pumacahua (1814–15) ayaklanmasını bastırmak için İspanyol sömürge seferberliğine de katıldı ve İspanyol Kraliyetine olan sadakatini daha da gösterdi. La Tablada Savaşı'nda (15 Nisan 1817) yakalanıp Buenos Aires'e savaş esiri olarak götürüldü. Ancak önce Rio de Janeiro'ya sonra da Lima'ya kaçmayı başardı. Bu başarısıyla Chorrillos Komutanı olarak ödüllendirildi.

Bağımsızlık savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

José de San Martín'in isyancı ordusu Peru kıyılarına çıktığı sırada Santa Cruz, Huarochirí bölgesindeki milis kuvvetlerinin komutanıydı. Bu unvanla, Pasco Savaşı 'nda (6 Aralık 1820) bağımsızlık taraftarlarına karşı savaştı, ancak kralcılar yenildi ve Santa Cruz ele geçirildi. San Martin'in Huauradaki karargahına götürüldüğünde taraf değiştirmeye karar verdi ve Vatansever Ordusu'na katıldı (8 Ocak 1821). Bunun ardından Santa Cruz hızla yükseldi ve o yıl önce albay rütbesine, ardından 1822'de Pichincha Muharebesi'nde (24 Mayıs 1822) tuğgeneral rütbesine ulaştı.^[4]

26 Şubat 1823'te Peru Kongresi'ne karşı ayaklandı ve Kongre'yi José de la Riva Agüero'yu Başkan seçtirtmeye zorladı. Peru Ordusu komutanı olarak Arica limanını işgal etti ve Zepita Savaşı'nda (27 Ağustos 1823) kralcı bir orduyu yendi. Ancak zaferini kullanmayı başaramayınca hızlıca geri çekildi.

Simón Bolívar Peru başkanlığını üstlendiğinde (17 Şubat 1824), Santa Cruz onun ordusuna katıldı ve Peru Tümeni Kurmay Başkanı seçildi. Bu sıfatla Junín Savaşı'na (6 Ağustos 1824) katıldı. Daha sonra, Bolivya'nın kurtuluşu için yürütülen mücadele sırasında Ayacucho Valisi ve ardından Vatansever Ordusu Kurmay Başkanı seçildi. Başarılarının ödülü olarak Santa Cruz, Nisan 1825'te Mareşal ve Chuquisaca Valisi unvanlarını aldı.

Lima'daki Hükûmetin Konsey Başkanı olarak, Bolivar'ın 4 Eylül 1826'da Gran Colombia'ya dönmesinden 27 Ocak 1827'de Peru'daki Bolivarcı rejimin çöküşüne kadar Peru Yürütme Kurulu'ndan sorumluydu. José La Mar'ın Kongre tarafından seçildiği 9 Haziran 1827 tarihine kadar Peru'da geçici başkanlık yaptı.

Bolivya başkanlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

İktidardan ayrıldıktan sonra Peru'nun Şili büyükelçisi olarak atandı, ancak Sucre'nin istifasından sonra Başkan olarak ilan edileceği Bolivya'ya geri çağrıldı. 31 Aralık 1828'de başkanlığı kabul etti.^[4] Nisan 1829'da^[5] başkanlığı onaylandığında, kendine özgü iç karışıklıklardan mustarip ve iflasa çok yakın bir ülkeyi yönetmek zorunda kaldı. Bu sorunları çözmek için alınan önlemler, onun diktatör olarak adlandırılmasına neden oldu.^[4] BU önlemler arasında komplocuların tasfiyesi, ordunun reformu ve güçlendirilmesi, bürokrasi ve kamu maliyesi reformu, yeni para biriminin çıkarılması, yeni Anayasa hazırlanması, Napolyon Yasasına dayalı yeni Medeni Kanun çıkarılması ve Cobija'nın serbest bir liman olarak kurulması gibi adımlar yer aldı. Santa Cruz tarafından uygulanan otoriter rejim, Latin Amerika'daki çoğu ülkenin yaygın bir huzursuzlukla karşı karşıya olduğu bir dönemde Bolivya'ya istikrar getirdi. Dahası, ana siyasi hedefi olan Peru-Bolivya Konfederasyonu'nu gerçekleştirmek için sağlam bir temel oluşturdu.

Peru-Bolivya Konfederasyonu^[6][değiştir | kaynağı değiştir]

Bolivya Devlet Başkanı sıfatıyla Santa Cruz, Peru'nun kronik siyasi huzursuzluğundan yararlanarak bu ülke ile siyasi birlik sağlamak istedi ancak çeşitli girişimleri başarısız oldu. Bu süreçte el ettiği en büyük fırsat, 1835'te Peru Devlet Başkanı Luis Jose de Orbegoso, Felipe Santiago Salaverry'nin asi ordusuyla savaşmak için ondan yardım istemesiydi. Santa Cruz, Yanacocha Savaşı'nda (13 Ağustos 1835), Peru Devlet Başkanlığı da yapan Perulu caudillo Agustín Gamarra'yı ve Uchumayo Savaşı'nda (4 Şubat 1836) Salaverry'yi yendi.

Santa Cruz'un teşvikiyle Sicuani'de (17 Mart 1836) Peru'nun güney bölümlerini (Arequipa, Ayacucho, Cuzco ve Puno) içeren bir Kongre toplandı ve Güney Peru Cumhuriyeti, 17 Mart 1836'da kuruldu. Kuzey bölgelerinde (Amazonas, Junín, La Libertad ve Lima) de benzer bir meclis, Kuzey Peru Cumhuriyeti'ni kurdu (11 Ağustos 1836). Her ikisi de Santa Cruz'a geniş yetkiler veren "Yüce Koruyucu" olarak tanıdı ve böylece 28 Ekim Anayasası'nda Peru-Bolivya Konfederasyonu kuruldu. Taraflar onun yönetimi altında, 1 Mayıs 1837'de ona on yıllık bir süre için Yüce Koruyucu adını veren bir anlaşma imzaladılar.

Hatırı sayılır yetkilere sahip olan Santa Cruz, Bolivya'da uyguladığı türden otoriter düzeni Peru'da da kurmaya çalıştı. Medeni Kanun, Ceza Kanunu, Ticaret Nizamnamesi, Gümrük Nizamnamesi çıkardı ve vergi tahsilat usullerini yeniden düzenleyerek devlet gelirlerini artırırken harcamaları azalttı. Ancak Konfederasyon, her iki ülkede de ulusal kimliklerin geri planda bırakılmasına karşı çıkan grupların direnişleriyle karşılaştı yarattı. Konfederasyon fikrine karşı çıkan önemli sayıda Perulu politikacı, güçlü Bakan Diego Portales'ten aldıkları destekle Şili'ye kaçtı. Birlikte Santa Cruz'a karşı bir askeri sefer düzenlediler, ancak 17 Kasım 1837'de imzalanan Paucarpata Antlaşması ile teslim olmak zorunda kaldılar. Daha sonra Şili Hükûmeti, ikinci bir sefer düzenleyerek Yungay Savaşı'nda (20 Ocak 1839) Yüce Koruyucu'yu mağlup etti ve Konfederasyonun dağılmasını sağladı.

Sonraki yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Santa Cruz, Yüce Koruyucu görevinden istifa ettikten sonra (20 Şubat 1839), Ekvador'a kaçtı ve burada yeniden güç kazanmak girişimlerde bulunduysa da başarısız oldu. 13 Ekim 1843'te Peru'nun Tarapacá eyaletindeki Camarones 'e gitti, ancak Bolivya'ya ulaşmaya çalışırken yakalandı. Şili Hükûmetine teslim edildi, 1844 yılında Chillán 'da hapsedildi, 1846'da serbest bırakıldı. Manuel Belzú (1848–55) tarafından birçok Avrupa ülkesine büyükelçi olarak gönderildi ve ardından Bolivya cumhurbaşkanlığına aday oldu ancak General Jorge Córdova karşısında mağlup oldu. Arjantin'de bir süre kaldıktan sonra, hayatının geri kalanını geçireceği Versailles, Fransa'ya döndü. 25 Eylül 1865'te Nantes yakınlarındaki Beauvoir'da öldü. Fransa, Versay, Notre-Dame Mezarlığı'na gömüldü. Yüz yıl sonra, 1965'te, eski Mareşal'in kalıntıları, dönemin askeri hükûmeti tarafından Fransa'dan ülkesine geri getirildi ve Bolivya'daki Başkanlık Sarayı'nın yanındaki La Paz'daki Our Lady of Peace Katedral Bazilikası'na törenle yeniden gömüldü.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]