Afrika milliyetçiliği, özellikle Sahra Altı Afrika'da bulunan ve ulusal kendi kaderini tayin etme ve ulus devletlerin kurulması fikrine dayanan bir grup siyasi ideolojiyi ifade eden şemsiye bir terimdir.^[1] İdeoloji, Avrupa sömürge yönetimi altında 19. ve 20. yüzyıllarda ve Avrupa'dan gelen milliyetçi fikirlerden ilham alarak ortaya çıkmıştır.^[2] Başlangıçta, Afrika milliyetçiliği, kaderini tayin taleplerine dayandırıyordu ve Afrika'nın dekolonizasyon sürecini zorlamada önemli bir rol oynadı. Bununla birlikte, bu terim çok çeşitli ideolojik ve siyasi hareketleri ifade eder ve Afrika'daki birkaç veya tüm ulus devletlerin federasyonuna başvurabilecek Pan-Afrikanizm ile karıştırılmamalıdır.^[3]

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Sahra Altı Afrika'da 19. yüz yılda ilk milliyetçiler etnik parçalanmanın üstesinden ulus devletleri yaratarak gelmeyi umuyorlardı.^[4] O zamanlar Avrupa ve Amerika'da güncel milliyetçi idealleri ithal eden Afrika'ya dönüş hareketinden Afro-Amerikalı ve Afro-Karayip aydınlarından esinlendi.^[5] İlk Afrikalı milliyetçiler elitistti ve batı kültürünün üstünlüğüne inanıyorlardı, ancak siyasi karar almada kendileri için daha büyük bir rol aradılar. Afrika geleneksel dinlerini ve kabileciliği "ilkel" olarak reddettiler ve batılı Hristiyanlık, modernite ve ulus devlet fikirlerini benimsediler. Ancak, milliyetçilerin Avrupa yönetiminden sonra uluslarını birleştirmede karşılaştıkları zorluklardan biri, kabilelerin bölünmeleri ve etnikçiliğin oluşumuydu.

Afrika milliyetçiliği ilk olarak İkinci Dünya Savaşı'ndan sonraki yıllarda, Afrika'nın kendisinde toplumsal değişimin yanı sıra sömürge yönetiminin doğasındaki savaş zamanı değişimleri sonucu kitlesel bir hareket olarak ortaya çıkmıştır. Milliyetçi siyasi partiler 1950'lerde neredeyse tüm Afrika sömürgelerinde kuruldu ve yükselişleri 1957-1966 yılları arasında Afrika'nın dekolonizasyonunun önemli bir nedeniydi. Bununla birlikte, Afrika milliyetçiliği hiçbir zaman tek bir hareket olmadı ve Afrikalı milliyetçiler olarak kabul edilen siyasi gruplar ekonomik yönelim ve radikalizm ve şiddet derecelerine göre değişti. Milliyetçi liderler, sömürgeci işgal sırasında siyasi manzarayı kontrol eden Avrupa etkisinin ardından kendi sosyal ve ulusal kimliklerini bulmakta zorlandılar.

Sömürge dönemindeki Afrika milliyetçiliği genellikle tamamen sömürge yönetimine karşı olarak çerçevelenmiş ve bu nedenle diğer hedefleri hakkında sık sık belirsiz veya çelişkiliydi. Tarihçi Robert I. Rotberg'e göre, sömürgecilik olmasaydı Afrika milliyetçiliği ortaya çıkamayacaktı. Pan-Afrikacılıkla ilişkisi de belirsizdi, birçok milliyetçi lider Pan-Afrika sadakatini kabul etti, ancak yine de uluslararası birliklere bağlanmayı reddetti. Dönemin Afrikalı milliyetçileri de sömürgeci devletlerle ilişkili fikir ve politikaları kullanmaya devam ettikleri için eleştiriliyor. Özellikle, milliyetçiler genellikle bağımsızlık sonrası sömürge yönetimi altında keyfi olarak oluşturulan ulusal sınırları korumaya ve içlerindeki heterojen halklar arasında ulusal bir ulusal kimlik duygusu yaratmaya çalıştılar.

Kabilecilik ve etnik milliyetçilik[değiştir | kaynağı değiştir]

Afrika milliyetçiliği, siyasi bağlılık anlayışlarında farklılık gösteren kabilecilik ve alt-ulusal etnik milliyetçilik ile huzursuz bir ilişki içindedir. Birçok Afrikalı etnik ve ulusal kimliklerini ayırt eder.^[6] Bazı milliyetçiler kabilelerin sömürgeci bir yaratım olduğunu savundular.

Afrika milliyetçiliğinde kadın[değiştir | kaynağı değiştir]

1950'lerin sonu ve 1960'larda, Afrika milliyetçi mücadelelerinin alimleri öncelikle milliyetçi hareketlere liderlik eden ve bağımsızlık sonrası iktidara gelen batılı eğitimli erkek elitlere odaklandılar. Kadınların Afrika milliyetçi mücadelesine, seferberliğine ve parti siyasetine katılımına ilişkin çalışmaların tarihi, başlangıçta takip edilen, daha sonra paralel olan, ancak nadiren Afrikacı tarihçesinden sapmış veya yönlendirilmiş entelektüel ve politik yollar boyunca izlenebilir. Afrika milliyetçiliği hareketinde yer alan bu kadınların amacı Afrika'nın geçmişini geri kazanmak ve bağımsız Afrika'nın bağımsız olarak ortaya çıkışını kutlamaktı. Daha iyi, daha istikrarlı bir toplumda yetişen yeni ortaya çıkan Afrikalı kadın nesline seslenerek, bu dava hakkında farkındalık yaratmak gerekiyordu. Karşılaştıkları zorluklar giderek daha da büyük görünse de, geçmiş nesillerden daha iyi bir şekilde sahip oldular ve Afrika milliyetçiliğinin vaktinin farkındalığını artırmalarına izin verdiler. Amerikan veya Avrupa tarihinin sürecindeki ve üretimindeki değişiklikleri etkilemek isteyen kadın tarihçiler, yüzyıllar boyunca iyi yıpranmış göstergeler üzerinde hareket eden trenlere çıkmak için savaşmak zorunda kalırken, "yeni" Afrikalı tren 60'ların başında istasyondan zar zor ayrılmıştı. Birkaç istisna dışında, alimler Afrikalı kadınların Afrika milliyetçiliğinde bilinçli siyasi aktörler olarak varlığından bahsetmekten biraz daha fazlasını ayırdılar. Anne McClintock, "tüm milliyetçiliklerin cinsiyete dayalı olduğunu" vurguladı. Kadınlar, Afrika milliyetçiliği üzerinden kendi siyasi ve sosyal konumlarını yükseltmenin yanı sıra ulusal bilincin uyandırıcılığında da önemli bir rol oynamışlardır. Bunu göz önünde bulundurarak, hem feminizmin hem de bu kadınların araştırmalarının Afrika milliyetçilik tarihinin yeniden değerlendirilmesi için kritik hale geldiği düşünülür. 1943'te Afrika Ulusal Kongresi Kadınlar Ligi adlı önemli bir kuruluş, kıta genelindeki şubelerini kullanarak uluslararası bir kampanya başlattı.

Ulusal lider olarak kadınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kadınlar kendi başlarına temel milliyetçi liderlerdi. Darüsselam'da Tanganyikan milliyetçisi olan eski bir şarkıcı olan Bibi Titi Mohammed'in ilhamı altında Tanzanyalı kadınlar Tanganyikan Afrika Ulusal Birliği Kadınlar Bölümü'ne örgütlendi. Yarı okuma yazma bilmeyen Muhammed etkileyici bir hatipti ve daha sonra 1950'lerdeki milliyetçi çalışmalarını siyasi hırslarıyla birleştirdi. Sömürgecilik ve emperyalizme karşı mücadele sırasında en görünür Tanganyikan milliyetçilerinden biriydi.^[7] Tanzanya'nın bağımsızlığı sırasında ülke çapında tanınan Julius Nyerere dışında tek milliyetçi liderdi. Bir lider, konuşmacı, organizatör ve aktivist olarak mirası, birçok eğitimsiz kadının ulusal bir bilincin yayılmasında, siyasi bir farkındalıkta ve Tanzanya'daki İngiliz yönetiminden bağımsızlığın güvence altına alınmasında oynadığı önemli rolün kanıtıdır.

Kadınlar ve Gayriresmi Protesto Yöntemleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı kadın odaklı girişimler erkek parti liderleri tarafından tasarlanıp kadınlara sunulmuş olsa da, diğerleri açıkça kadınlar tarafından yaratıldı. Bu kadınlar milliyetçiliği eşler, anneler, sanayi işçileri, köylüler ve ANC'ye bağlı kadınlar olarak kendi endişelerini gidermek için bir platform olarak kullandılar. Tanzanya'daki 1940'lardaki vergi karşıtı protestoda, kadınların doğrudan yüzleşme, kışkırtıcı dil ve fiziksel şiddet yöntemlerini kullandığı Köylü Pare'nin kadınlarını içeriyordu. Cinsel hakaretin açıkça kullanılması, kadınların tarım sistemini baltalayacak tarım düzenlemelerini uygulamayı reddettiği 1958'deki Kamerun'un güçlü Anlu protestosunun da merkezinde yer yordu. Aynı şekilde, kadınlar Afrika milliyetçiliği için dayanışmalarını iletmek için müzik, dans ve gayriresmi yöntemler kullandılar. Tanzanya'da Tanganyikan milliyetçiliğinin üretimi, kadınların dansları ve şarkılarıyla milliyetçiliği çağrıştırdığı, yarattığı ve seslendirdiği "kadın işi" olarak görülebilir. Aynı şekilde, kadınlar, elit olmayan nüfusa hitap eden fikirler, imgeler ve ifadeler kullanan geleneksel hikâye anlatıcıları ve şarkıcılar olarak en iyi slogancılar olarak kabul edildi. Nijerya ve Gine kıyılarındaki pazar kadınları da ağlarını hükûmet karşıtı bilgileri iletmek için kullandılar. 'Sıradan' kadınların kendileri, bireylere karşı ağ oluşturma ve onaylamama ifade etme için "geleneksel" yöntemleri, yerel sömürge yönetimine meydan okuma ve rahatsız etme mekanizmalarına dönüştürmüştü. Bununla birlikte, bu kadınlar Afrika milliyetçi siyasetine katkıda bulunmalarına rağmen, stratejileri utanç, misilleme, iade ve tazminatla ilgili olduğu ve doğrudan radikal dönüşümle ilgili olmadığı için sınırlı bir etkiye sahiptiler. Bu sorun, Afrikalı kadınların çoğunun Afrika'daki sömürgeci rejimler altında siyasi, ekonomik ve eğitimsel olarak ne ölçüde marjinalleştirildiğinin bir yansımasıydı.^[8]

Ülkeye göre[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor.

Gambiya[değiştir | kaynağı değiştir]

Gambiya'da sömürge döneminde önde gelen Gambiyalı milliyetçilerden ve Pan-Afrikanistlerden biri Alieu Ebrima Cham Joof'tu. 1950'lerden Gambiya'nın bağımsızlığına kadar Cham Joof, İngiliz sömürge yönetimine karşı bir dizi kampanya düzenledi. 1958'de, amacı kendi kendini yönetmek ve Gambiya'nın Avrupa sömürgeciliğinden ve neo-sömürgecilikten uzak siyasi yönünü belirlemek olan Tüm Parti Komitesi'ne öncülük etti. 1959'da Barthurst'taki evinin önünden "Ekmek ve Tereyağı" gösterisini organize etti ve İngiliz sömürge yönetimine lobi yapmak için takipçilerini Hükûmet Konağı'na yönlendirdi. Bu gösteride, Cham Joof ve ortakları Crispin Grey Johnson ve M.B. Jones "halkı ülke yasalarına uymamaya teşvik etmek" ve siyasi tutuklu olarak suçlandılar.^[9]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Genel

• Afrika Milliyetçi Hareketi
• Afrika sosyalizmi
• Afrika Birliği
• Siyah milliyetçiliği
• Afrika Birliği Örgütü
• Milliyetçilik türleri

Ülkeye göre

• Afrikaner milliyetçiliği

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]