2023 Nijer darbesi

2023 Nijer darbesi
Tarih	26-28 Temmuz 2023
Bölge	Batı Afrika Afrika, Nijer
Sonuç	Darbe başarılı Hükümet görevden alındı; Anayasa askıya alındı; Askeri cunta kuruldu; Sınırlar kapatıldı ve sokağa çıkma yasağı ilan edildi; Cumhurbaşkanı Mohamed Bazoum, Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nda gözaltındayken istifa etmeyi reddetti; General Abdourahamane Tchiani, geçiş hükümetinin başına geçti; 2023 Nijer krizi'nin başlangıcı;
Taraflar
Anavatanı Koruma Ulusal Konseyi M62 Hareketi; Darbe yanlısı protestocular; Hükümet yanlısı protestocular; Destekleyenler: Burkina Faso; Mali; Gine; Wagner Group; Rusya; Biafra; Cezayir; İran; Çad; Libya;	Nijer Hükümeti Destekleyenler: ECOWAS; Fransa; Avrupa Birliği; ABD; Afrika Birliği; Birleşmiş Milletler;
Komutanlar ve liderler
Abdourahamane Tchiani; Amadou Abdramane; Salifou Modi; Abdou Sidikou Issa; Moussa Salaou Barmou [de];	Mohamed Bazoum; Ouhoumoudou Mahamadou; Hassoumi Massaoudou; Hamadou Souley;

26 Temmuz 2023'te Nijer'de, Nijer'in cumhurbaşkanlığı muhafızlarının cumhurbaşkanı Mohamed Bazoum'u tutukladığı ve cumhurbaşkanlığı muhafızları komutanı general Abdourahamane Tchiani'nin kendisini yeni bir askeri cuntanın lideri ilan ettiği bir darbe meydana geldi.^[8]^[9]^[10]^[11] Cumhurbaşkanlığı koruma güçleri ülke sınırlarını kapattı, devlet kurumlarını askıya aldı ve sokağa çıkma yasağı ilan etti.

Bu, ülkenin 1960'ta Fransa'dan bağımsızlığını kazanmasından bu yana beşinci ve 2010'dan bu yana ilk askeri darbe oldu.^[12]

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Nijer daha önce 1960'ta Fransa'dan bağımsızlığını kazanmasından bu yana en sonuncusu 2010'da olmak üzere dört askeri darbe yaşamıştı. Arada, en sonuncusu 2021'de, askeri muhaliflerin cumhurbaşkanı seçilen Mohamed Bazoum'un yemin töreninden iki gün önce başkanlık sarayını ele geçirmeye çalıştığı birkaç darbe girişimi oldu.^[a] O, benzer şekilde seçilmiş bir selefinden göreve gelen, ülkenin demokratik olarak seçilmiş ilk cumhurbaşkanıydı Darbe ayrıca, 2021'de Gine, Mali ve Sudan gibi yakın ülkelerde ve Ocak ve Eylül 2022'de Burkina Faso'da meydana gelen ve bölgenin "darbe kuşağı" olarak anılmasına yol açan son darbelerin ardından geldi.^[14]

Nijer, son yıllardaki başarılı darbeler nedeniyle Gine, Mali ve Burkina Faso'yu üyelikten uzaklaştırmış olan ECOWAS'ın bir üyesidir Nijerya Devlet Başkanı Bola Tinubu, 9 Temmuz 2023'te ECOWAS'ın Başkanlığına atandı ve aynı gün yaptığı açıklamalarda, "Batı Afrika alt bölgesinde darbe üstüne darbeye izin vermeyeceğiz. Bunu Afrika Birliği, Avrupa, Amerika ve İngiltere ile ciddiye alacağız” dedi^[15]

Analistler, artan yaşam maliyeti ve hükûmetin beceriksizliği ve yolsuzluğuna ilişkin algıların isyanı tetiklemiş olabileceğini söylediler.^[14] Ülke sık sık BM'nin İnsani Gelişme Endeksi'nin en alt sıralarında yer alıyor.^[13] ve ayrıca ordusu ABD'den eğitim ve lojistik destek almasına rağmen El Kaide, İslam Devleti ve Boko Haram liderliğindeki İslamcı isyanlardan^[7] zarar gördü. Fransa ve Türkiye'nin ülkede üsleri bulunmaktadır.^[16]^[17]

2022'de ülke, Mali ve Burkina Faso'dan sınır dışı edilmesinin ardından Fransa'nın Sahel bölgesindeki cihat karşıtı operasyonlarının merkezi haline geldi ve Bazum, bölgede kalan birkaç Batı yanlısı liderden biri olarak tanımlandı.^[13] Nijer, Batı, özellikle Fransız ve Amerikan ve Türk kuvvetleri için kilit bir müttefik haline geldi. Bölgede çok sayıda darbe ve yükselen Fransız karşıtı duygularla Nijer, Fransa'nın son çare ortağı oldu.^[18] Amerikan eğitimli subayların, başkanlık muhafızlarının birçok üyesini de eğittiği bildirildi^[19]

Aynı zamanda, Fransız karşıtı duygularla birlikte, Rus nüfuzunun ve Wagner Grubu paralı asker şirketinin girişine elverişli bir düşünce akımı büyümeye başladı. Mali ve Burkina Faso'daki son darbelerin ardından Rusya, Wagner aracılığıyla bölgede Fransızlara karşı zemin kazanıyor. Aynı zamanda Türkiye de zemin kazanıyor^[20]

Olaylar[değiştir | kaynağı değiştir]

26 Temmuz[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazum'un tutuklanması[değiştir | kaynağı değiştir]

26 Temmuz'un başlarında Nijerya cumhurbaşkanlığının Twitter hesabı, General Abdourahamane Tchiani^[21] ^[b] komutasındaki başkanlık muhafızlarının^[14] "Cumhuriyet karşıtı bir gösteri" düzenlediğini duyurdu^[14] Ayrıca Başkan Mohamed Bazoum ve ailesinin, başkent Niamey'deki başkanlık sarayında tutulduğuna dair raporların ortaya çıkmasının ardından sağlık durumunun iyi olduğu belirtildi.^[14] İçişleri Bakanı Hamadou Souley de tutuklanarak sarayda tutulurken, günün ilerleyen saatlerinde Cumhurbaşkanlığı Muhafızlarının yaklaşık yirmi üyesi dışarıda görüldü.^[23] Darbenin, analistlerin Bazoum'un görevinden almayı planladığını söylediği Tchiani tarafından yönetildiği bildirildi^[24] Bazoum'a yakın kaynaklar, ilişkilerinin gerginleştiği bildirildiği için 24 Temmuz'daki kabine toplantısında Tchiani'nin görevden alınmasına karar verdiğini söyledi.^[25]

Cumhurbaşkanı Bazoum'un eşi Hadiza Bazoum ve oğlu Salem, darbe sırasında kızları Paris'teyken cumhurbaşkanlığı sarayında^[26] onunla birlikte alıkonuldu.^[26]

Askeri Seferberlik[değiştir | kaynağı değiştir]

Sabah saatlerinde saray ve çevredeki bakanlıklar askeri araçlarla kapatıldı ve saray personelinin ofislerine girmesi engellendi.^[14] Bazoum'un 400 kadar sivil destekçisi^[23] saraya yaklaşmaya çalıştı, ancak Cumhurbaşkanlığı Muhafızları tarafından açılan ateşle dağıtıldı ve bir kişi yaralandı. Niamey'in başka yerlerinde durum sakin olarak tanımlandı.^[14] Cumhurbaşkanlığı ayrıca, Bazoum'u destekleyen protestoların ülkenin denizaşırı diplomatik misyonları çevresinde meydana geldiğini iddia etti.^[23]

Analiz[değiştir | kaynağı değiştir]

Darbe, Mali'deki 2020 darbesinden bu yana Batı ve Orta Afrika'da meydana gelen yedinci darbedir^[14]

Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi'nin kıdemli bir üyesi olan Cameron Hudson, darbenin Nijer'in İslamcı isyana karşı mücadelesini etkileyebileceğini söyleyerek, Nijerya ordusunun militanlarla savaşmak için aldıkları destek seviyesinden memnun olmadığına dair göstergeler olduğunu sözlerine ekledi.^[23] Konrad Adenauer Vakfı'ndaki Sahel programının başkanı Ulf Laessing, darbenin bölgedeki "yeni güvenlik çapası" olarak Bazum ve Nijer'e güvenen Batı için bir "kabus" olduğunu söyledi.^[27] Güvenlik ve siyasi risk danışmanlığı Dragonfly'da Afrika analisti olan Flavien Baumgartner, ülkenin önemli bir uranyum üreticisi olduğu göz önüne alındığında, Bazum'un görevden alınmasının Wagner Grubu'nun Nijer'e doğru genişlemesine yol açabileceğini söyledi.^[24]

Tepkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Batı Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS), 30 Temmuz'da 1 hafta içinde Bazom'un tekrar başa geçirilmesi yoksa yaptırımların ve güç kullanımın olucağını uyardı. Nijer şartlara uymadığı için 10 Ağustos'ta ECOWAS üye ülkeri konu ilgili buluşacak.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Bir devlet mermuru Mart 2023'te Bazoum Türkiye'deyken bir darbe girişimi yaşandığı idda etti.^[13]
^ Darbe'den önce adı Omar Tchiani olarak biliniyordu.^[22]

Not listesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Burkina Faso, Mali warn against military intervention in Niger". aljazeera.com. 1 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2023.
^ "EU, US Join ECOWAS Call for Niger Military Junta to Halt Coup". Voice of America. 31 Temmuz 2023. 9 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2023.
^ "Niger: UN chief demands president's immediate and unconditional release". UN News. 27 Temmuz 2023. 5 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023.
^ "Niger: Security Council strongly condemns 'efforts to unconstitutionally change' Government | UN News". 29 Temmuz 2023. 5 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2023.
^ "UN envoy to continue efforts towards restoring constitutional order in Niger | UN News". 31 Temmuz 2023. 16 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2023.
^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; aj12 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
^ ^a ^b Minjibir (26 Temmuz 2023). "Niger coup attempt: President Mohamed Bazoum held". BBC. 26 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2023.
^ "Niger : ce que l'on sait de la tentative de coup d'Etat en cours contre le président Mohamed Bazoum" [Niger: what we know about the ongoing coup attempt against President Mohamed Bazoum]. Franceinfo (Fransızca). 26 Temmuz 2023. 26 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2023.
^ "Niger soldiers declare coup on national TV". BBC News (İngilizce). 26 Temmuz 2023. 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023.
^ "Niger's president 'held by guards' in apparent coup attempt". www.aljazeera.com (İngilizce). 26 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023.
^ "Niger general Tchiani named head of transitional government after coup". Aljazeera. 28 Temmuz 2023. 28 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023.
^ "Timeline: A history of coups in Niger". Al Jazeera (İngilizce). 27 Temmuz 2023. 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ ^a ^b ^c "Niger soldiers say President Bazoum has been removed, borders closed". France 24 (İngilizce). 26 Temmuz 2023. 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h "Niger's Bazoum 'held by guards' in apparent coup attempt". Al Jazeera (İngilizce). 26 Temmuz 2023. 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023.
^ "We will not tolerate coups in West Africa - Tinubu". Premium Times Nigeria (İngilizce). 10 Temmuz 2023. 10 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2023. Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
^ "Niger becomes France's partner of last resort after Mali withdrawal". FRANCE 24. 18 Şubat 2022. 26 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023.
^ "Why African militaries now want to talk Turkey". 3 Mayıs 2022. 31 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023.
^ "Niger becomes France's partner of last resort after Mali withdrawal". France 24 (İngilizce). 18 Şubat 2022. 18 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Soldiers Mutiny in U.S.-Allied Niger". The Intercept (İngilizce). 26 Temmuz 2023. 26 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
^ "Mali's junta gets warplanes, drones from Russia, Turkey". 16 Mart 2023. 17 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Niger soldiers say President Bazoum's government has been removed". Reuters. 27 Temmuz 2023. 26 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2023.
^ Tchima Illa Issoufou; Lucy Fleming (28 Temmuz 2023). "Niger coup: President Mohamed Bazoum in good health, says France". Niamey: BBC News. 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023.
^ ^a ^b ^c ^d "Niger soldiers claim President Mohamed Bazoum has been ousted, deepening coup fears". CNN. 26 Temmuz 2023. 26 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023.
^ ^a ^b "Niger's president vows democracy will prevail after mutinous soldiers detain him and declare a coup". AP News. 27 Temmuz 2023. 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023. Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
^ "Niger army general declares himself country's new leader". Gulf News. 29 Temmuz 2023. 29 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2023.
^ ^a ^b Olivier, Mathieu (27 Temmuz 2023). "Au Niger, l'armée affirme avoir renversé Mohamed Bazoum" [In Niger, the army claims to have overthrown Mohamed Bazoum]. Jeune Afrique. 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023 – www.msn.com vasıtasıyla.
^ "Mutinous soldiers claim to have overthrown Niger's president". AP. 27 Temmuz 2023. 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023. Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)

[14] Bir devlet mermuru Mart 2023'te Bazoum Türkiye'deyken bir darbe girişimi yaşandığı idda etti.^[13]

[24] Darbe'den önce adı Omar Tchiani olarak biliniyordu.^[22]

[1] "Burkina Faso, Mali warn against military intervention in Niger". aljazeera.com. 1 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2023.

[2] "EU, US Join ECOWAS Call for Niger Military Junta to Halt Coup". Voice of America. 31 Temmuz 2023. 9 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2023.

[3] "Niger: UN chief demands president's immediate and unconditional release". UN News. 27 Temmuz 2023. 5 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023.

[4] "Niger: Security Council strongly condemns 'efforts to unconstitutionally change' Government | UN News". 29 Temmuz 2023. 5 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2023.

[5] "UN envoy to continue efforts towards restoring constitutional order in Niger | UN News". 31 Temmuz 2023. 16 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2023.

[aj12-6] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; aj12 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)

[bbc1-7] Minjibir (26 Temmuz 2023). "Niger coup attempt: President Mohamed Bazoum held". BBC. 26 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2023.

[8] "Niger : ce que l'on sait de la tentative de coup d'Etat en cours contre le président Mohamed Bazoum" [Niger: what we know about the ongoing coup attempt against President Mohamed Bazoum]. Franceinfo (Fransızca). 26 Temmuz 2023. 26 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2023.

[9] "Niger soldiers declare coup on national TV". BBC News (İngilizce). 26 Temmuz 2023. 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023.

[10] "Niger's president 'held by guards' in apparent coup attempt". www.aljazeera.com (İngilizce). 26 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023.

[ajtchiani-11] "Niger general Tchiani named head of transitional government after coup". Aljazeera. 28 Temmuz 2023. 28 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023.

[12] "Timeline: A history of coups in Niger". Al Jazeera (İngilizce). 27 Temmuz 2023. 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[f24-13] "Niger soldiers say President Bazoum has been removed, borders closed". France 24 (İngilizce). 26 Temmuz 2023. 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023.

[aj1-15] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h "Niger's Bazoum 'held by guards' in apparent coup attempt". Al Jazeera (İngilizce). 26 Temmuz 2023. 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023.

[16] "We will not tolerate coups in West Africa - Tinubu". Premium Times Nigeria (İngilizce). 10 Temmuz 2023. 10 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2023. Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)

[17] "Niger becomes France's partner of last resort after Mali withdrawal". FRANCE 24. 18 Şubat 2022. 26 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023.

[18] "Why African militaries now want to talk Turkey". 3 Mayıs 2022. 31 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023.

[19] "Niger becomes France's partner of last resort after Mali withdrawal". France 24 (İngilizce). 18 Şubat 2022. 18 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[20] "Soldiers Mutiny in U.S.-Allied Niger". The Intercept (İngilizce). 26 Temmuz 2023. 26 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)

[21] "Mali's junta gets warplanes, drones from Russia, Turkey". 16 Mart 2023. 17 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[reuters-22] "Niger soldiers say President Bazoum's government has been removed". Reuters. 27 Temmuz 2023. 26 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2023.

[23] Tchima Illa Issoufou; Lucy Fleming (28 Temmuz 2023). "Niger coup: President Mohamed Bazoum in good health, says France". Niamey: BBC News. 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023.

[cnn1-25] "Niger soldiers claim President Mohamed Bazoum has been ousted, deepening coup fears". CNN. 26 Temmuz 2023. 26 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023.

[ap2-26] "Niger's president vows democracy will prevail after mutinous soldiers detain him and declare a coup". AP News. 27 Temmuz 2023. 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023. Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)

[“gulf”-27] "Niger army general declares himself country's new leader". Gulf News. 29 Temmuz 2023. 29 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2023.

[jafrique-28] Olivier, Mathieu (27 Temmuz 2023). "Au Niger, l'armée affirme avoir renversé Mohamed Bazoum" [In Niger, the army claims to have overthrown Mohamed Bazoum]. Jeune Afrique. 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023 – www.msn.com vasıtasıyla.

[ap1-29] "Mutinous soldiers claim to have overthrown Niger's president". AP. 27 Temmuz 2023. 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023. Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[a]

[14]

[15]

[13]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[b]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[22]

2023 Nijer darbesi nedir?, 2023 Nijer darbesi anlamı nedir?, 2023 Nijer darbesi ne demektir?