İstanbul Antlaşması, Avusturya Arşidüklüğü ile Osmanlı İmparatorluğu arasında 1 Haziran 1562 tarihinde İstanbul'da imzalanan antlaşma. Sekiz yıl geçerliliği olan antlaşmayla birlikte Avusturya Arşidüklüğü'nün Osmanlı İmparatorluğu'na yıllık 30.000 altın vergi vermesi ve her iki tarafın da birbirine saldırılmaması kabul edilmişti.

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Titian'ın 1539 yılı civarında yaptığı tabloda I. Süleyman.		Hans Bocksberger'in 1550'lerde yaptığı I. Ferdinand tablosu.

I. János'un 22 Temmuz 1540'ta ölmesinin ardından eşi Izabela Jagiellonka, János'un ölümünden birkaç gün önce doğan oğlu János Zsigmond Zápolya adına Macaristan'ın başına geçmek için, Macaristan'ın bağlı olduğu Osmanlı Padişahı I. Süleyman'dan onay aldı.^[1] Yaşanan bu gelişme sonrasında Avusturya Arşidükü I Ferdinand, Ekim 1540'ta Budin'i kuşatsa da^[2] şehirdeki Macar kuvvetlerine karşı üstünlük sağlayamadı.^[3] Ertesi yıl, Ferdinand'a bağlı bir ordu Budin üzerine hareket etti. 3 Mayıs 1541 tarihinde şehre gelen ordu, 4 Mayıs günü şehri kuşattı.^[4] Önce Rumeli Beylerbeyi Divane Hüsrev Paşa, ardından ise üçüncü vezir Sokollu Mehmed Paşa komutasındaki kuvvetleri Budin'e gönderen Süleyman,^[5] 23 Haziran 1541'de orduyla birlikte sefere çıktı.^[6] Öncü Osmanlı kuvvetleri 10 Temmuz 1541 günü Budin'e geldi.^[6] 21 Ağustos günü kuşatma sonlandırıldı ve Ferdinand'ın kuvvetleri geri çekilmeye başladı.^[4][6][7] Ordunun 27 Kasım 1541'de İstanbul'a dönmesiyle sefer sona erdi.^[8] 1542'de Ferdinand'ın tekrar Budin ve Peşte'yi kuşatması üzerine Süleyman, Macaristan üzerine bir kez daha sefere çıkma kararı aldı.^[9] İstanbul'daki hazırlıkları tamamlanmasının ardından 17 Aralık 1542 günü Edirne'ye hareket eden Süleyman,^[10] kışı burada geçirmesinin ardından 23 Nisan 1543'te Sofya'ya doğru yola çıktı.^[8][11] Bazı şehirlerin Osmanlı egemenliğine girmesiyle sonuçlanan bu sefer, Süleyman'ın 16 Kasım günü İstanbul'a ulaşmasıyla sona erdi.^[12]

1545'in Kasım ayında Ferdinand tarafından İstanbul'a gönderilen elçilik heyetinin görüşmeleri sonrasında iki devlet arasında 18 ay kadar sürecek bir ateşkes yapıldı.^[13][14] 19 Haziran 1547 tarihinde ise Avusturya Arşidüklüğü ile beş yıl geçerli olacağı belirtilen bir antlaşma imzalandı. Antlaşmaya Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu da dahil edilmişti. İki devlet arasındaki ilk yazılı antlaşma olma niteliği taşıyan antlaşmayla birlikte Avusturya Arşidükü I. Ferdinand ile Kutsal Roma Cermen İmparatoru V. Karl, Osmanlı İmparatorluğu'nun Macaristan üzerindeki hakimiyetini tanıdı ve Habsburg Hanedanı'nın elinde bulundurduğu Macaristan toprakları için Osmanlı İmparatorluğu'na yıllık 30.000 altın vermeyi kabul etti. Ayrıca antlaşmaya göre iki taraf da birbirine saldırmayacaktı.^{[9][13][15][16]} Öte yandan Izabela Jagiellonka, oğlu ile birlikte Lipova'ya gönderilmiş ve Erdel'in yönetimi kendisine verilmişti.^[17] Macaristan Kralı János Zsigmond'un vasisi György Martinuzzi ise buradaki meclis tarafından kral naibi olarak seçilmiş, 1549'da Ferdinand ile Izabela'nın adamları arasında gizli bir anlaşma yapmış, 1551 Temmuz'unda ise Izabela ile Ferdinand arasında yapılan ve Ferdinand'ın Macaristan ile Erdel hükümdarı olarak tanındığı antlaşmayla Erdel'in Avusturya himayesine girmesi doğrultusunda çalışmalara başlamıştı.^[17][18][19] Avusturya askerlerinin Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı Erdel'e saldırmasıyla antlaşma ihlal edildi. Süleyman tarafından, Budin Beylerbeyi ile Eflak ve Boğdan voyvodalarına Erdel'a yapılacak bir saldırıya karşı koyma emri verildi. Erdel topraklarına birtakım saldırılar düzenleyen Avusturya askerleri, bazı kimseleri esir aldı.^[20] Yaşanan gelişme üzerine Erdel üzerine gönderilen Rumeli Beylerbeyi Sokollu Mehmed Paşa; Beçe (günümüzdeki adı Bečej), Beçkerek (günümüzdeki adı Zrenjanin), Çanad'ın (günümüzdeki adı Cenad) yanında on iki kaleyi ele geçirdi, Lipova'yı tekrar kontrol altına aldı, Temeşvar'a yaptığı kuşatmanın ise başarısızlıkla sonuçlanması sonrasında geri döndü.^[17][21] Öte yandan Avusturya kuvvetleri tarafından kuşatılan Lipova bir süre sonra bu devletin egemenliğine girerken,^[17] Osmanlı İmparatorluğu'nun kontrolündeki Segedin'e yapılan saldırı başarısız oldu.^[22] Süleyman tarafından bölgeye gönderilen İkinci Vezir Kara Ahmed Paşa, Belgrad'da buluştuğu Sokollu Mehmed Paşa ile birlikte 1552 Haziran'ında Temeşvar'ı kuşattı.^[22] Temeşvar ile birlikte çevresindeki küçük kalelerin de alınması sonrasında bölgede Temeşvar Eyaleti kuruldu.^[22] Diğer taraftan Budin Beylerbeyi Hadım Ali Paşa ise Dregely ve Seçen'i almış, Palast Muharebesi'nde Avusturya kuvvetlerini yenilgiye uğratmış, Fülek'i aldıktan sonra Kara Ahmed Paşa ile birleşerek Solnok'a yapılan kuşatma sonrasında burayı ele geçirmiş, sonrasında yapılan Eğri kuşatması ise başarısızlıkla sonuçlanmıştı.^[22]

Ferdinand tarafından gönderilen elçi Ogier Ghislain de Busbecq, 1555 Haziran'ında Amasya'da bulunan Süleyman ile görüştü ve iki devlet arasında altı ay sürecek bir barış yapıldı.^[22]

İçeriği[değiştir | kaynağı değiştir]

1 Haziran 1562 tarihinde Avusturya Arşidüklüğü ile Osmanlı İmparatorluğu arasında, süresi sekiz yılla sınırlandırılan bir antlaşma yapıldı.^[23] Antlaşmayla birlikte Ferdinand, Süleyman'a yıllık 30.000 altın vergi vermeyi ve 1547'deki antlaşmadan kalan iki yıllık altın borcunun bir yılını göndermeyi kabul etmişti.^[23] Ayrıca antlaşma süresince her iki taraf da birbirine saldırmamayı kabul etti.^[23]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Genel

• Sakaoğlu, Necdet (Nisan 2012). Süleyman, Hurrem ve Diğerleri: Bir Dönemin Gerçek Hikayesi. 
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1983). Büyük Osmanlı Tarihi. II. cilt. Ankara. ISBN 975-16-0012-X. 
• Afyoncu, Erhan (2011). Muhteşem Süleyman. İstanbul: Yeditepe Yayınevi. ISBN 9786054052554. 
• Kinross, Patrick (1979). The Ottoman centuries: The Rise and Fall of the Turkish Empire. New York: Morrow. ISBN 978-0688080938. 
• Severy, Merle (Kasım 1987). "The World of Süleyman the Magnificent". National Geographic, 172. Washington, DC: National Geographic Society. ISSN 0027-9358. 
• Turnbull, Stephen (2003). The Ottoman Empire, 1326–1699. Osprey Publishing Ltd. ISBN 9780415969130. 
• Akgündüz, Ahmed; Özturk, Said (2011). Ottoman History: Misperceptions and Truths. IUR Press. ISBN 9789090261089. KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi (link)
• Altaylı, Yasemin (2008). Osmanlı Döneminde Budin. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Batı Dilleri ve Edebiyatı Anabilim Dalı Hungaroloji Bilim Dalı. 
• Aydın, Yusuf Alperen (2001). XVI-XVII. Yüzyıllarda Osmanlı-Habsburg Anlaşmaları ve Uygulamaları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı. 
• Setton, Kenneth M. (1984). The Papacy and the Levant (1204–1571), Volume IV: The Sixteenth Century from Julius III to Pius V (İngilizce). Philadelphia: The American Philosophical Society. ISBN 0-87169-162-0. 
• Kurtaran, Uğur (2006). Osmanlı-Avusturya Diplomatik İlişkileri (1526-1791). Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 

Özel