Buzullar arası dönem (veya diğer adıyla interglasiyal), buzul çağındaki art arda buzul dönemlerini ayıran binlerce yıllık sıcak küresel ortalama sıcaklığın jeolojik bir aralığıdır. Mevcut Holosen yaşlı buzullar arası oluşum yaklaşık 11.700 yıl önce Pleistosen'in sonunda başladı.

Pleyistosen'de buzullar arası dönemler[değiştir | kaynağı değiştir]

Pleistosen'in 2,5 milyon yıllık yayılımı boyunca, yaklaşık 40.000 ila 100.000 yıl aralıklarla çok sayıda buzullar veya Kuzey Amerika ve Avrupa'daki kıtasal buz tabakalarının önemli ilerlemeleri olmuştur. Bu uzun buzul dönemleri daha ılımlı ve daha kısa buzullar arası buzullarla ayrılmıştır.

Günümüz buz gibi interglasiyalarda iklim ısınıyor ve tundra, buz tabakalarını izleyerek kutuplara doğru çekiliyor. Ormanlar, tundra bitki örtüsünü destekleyen alanlara geri döndü. Ara buzullar, paleontolojileri ile karada veya sığ denizaşırı denizlerde tanımlanır. Belli buzulları tanımlamak için ılıman iklime işaret eden ve belirli bir yaş belirten türlerden gelen çiçek ve faunal kalıntılar kullanılır. Genellikle memeli ve molluskan türleri, polen ve bitki makro kalıntıları (tohumlar ve meyveler) kullanılır. Ancak, daha birçok fosil kalıntısı yararlı olabilir: böcekler, ostrakodlar, foraminiferler, diyatomlar vs. Son zamanlarda, buz çekirdeği ve okyanus sedimanı çekirdekleri, sıcaklık ve toplam buz hacimleri için daha niceliksel ve doğru bir şekilde tarihlendirilmiş kanıtlar sağlar.

Buzullar arası ve buzullar, Dünya'nın yörüngesindeki döngüsel değişikliklerle çakışmaktadır. Üç yörünge değişimi, buzullararası etkilere neden olur. Birincisi, Dünya'nın yörüngesindeki güneş etrafındaki bir değişiklik veya dışmerkezliktir. İkincisi, Dünya ekseninin eğiminde bir değişim, eğikliktir. Üçüncüsü, dünya ekseninin kesişme veya eğri hareketidir.^[1] Güney yarıküredeki sıcak yazlar, yarımkürenin güneşe doğru eğildiğinde ve Dünya'nın eliptik yörüngede güneşe en yakın olduğunda ortaya çıkar. Soğuk yazlar, o mevsim boyunca Dünya güneşten en uzak olduğunda ortaya çıkar. Bu etkiler, yörünge ekzantrisitesi büyük olduğunda daha belirgindir. Eğiklik büyük olduğunda, mevsimsel değişiklikler daha aşırıdır.^[2]

Homojen fosiller için buluşma metodu olarak kullanılabilirken, interglacialalar jeolojik haritalama için ve antropologlar için de yararlı bir araçtır.^[3]

Son buzul çağında oluşan hafif iklim koşullarına, interstadial denir. Çoğu (hepsi değil) interstadiallar yaşlar arası buzullardan daha kısadır. İnterstadiyal iklim nispeten sıcak olabilir, ancak bu mutlaka öyle değildir. Soğuk dönemler (stadials) genellikle çok kuru olduğundan, tortul kayıtlarda interstadials olarak da ıslak (dolayısıyla sıcak olması zorunlu değildir) dönemler kaydedilmiştir.

Ortalama küresel sıcaklık için bir vekil olan deniz yatağının tortu numunelerinden elde edilen oksijen izotop oranı, dünyanın iklimindeki değişiklikler hakkında önemli bir bilgi kaynağıdır.

Buzullar arası optimum[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir buzullar arası dönemin optimal veya iklimsel optimumu, buzluklar arası dönemde, genellikle orta kısımda meydana gelen en 'elverişli' iklimi yaşayan buzullar arası bir dönemdir. Bir buzul çağının iklimsel optimumu, aynı buzullar arası olan ve daha az olumlu bir iklime sahip olan (fakat yine de önceki / sonraki buzullardan çok daha iyi bir iklim yaşanmış) aşamaları takip eder ve izler. Buzullar arası bir optimum sırasında, deniz seviyeleri en yüksek değere yükselir, ancak mutlaka iklimsel optimum ile aynı zamanda değil.

Mevcut buzul zamanı olan Holosen'de, İklimsel optimum, Subboreal (M.Ö. 3000 ila M.Ö. 500'e karşılık gelen 5 ila 2.5 ka BP) ve Atlantik (M.Ö. 7000 ila M.Ö. 3000'e karşılık gelen 9 ila 5 ka) arasında gerçekleşti. Bu iklimsel optimumu izleyen şu andaki iklim aşaması hâlâ aynı buzul çağına (Holosen) aittir. Bu sıcak dönemin ardından yaklaşık 2.000 yıl öncesine kadar kademeli bir düşüş, ardından Küçük Buz Devrine (1250-1850) kadar sıcak bir döneme devam edildi.

Geç Pleyistosien Eemian Sahnesi'nde, 131-114 ka'da ortaya çıkan buzullararası optimumluktan önce geldi. Eemian döneminde iklimsel optimumluk, tip alanında (Hollanda, Amersfoort şehri) polen bölgesi E4 sırasında gerçekleşti. Burada, Quercus (meşe), Corylus (ela), Taxus, Ulmus (elm), Fraxinus (kül), Carpinus (gürgen) ve Picea'nın (ladin) genişlemesi ile karakterizedir. Eemian Sahnesi'nde deniz seviyesi bugünkü seviyesinden yaklaşık 8 metre daha yüksekti ve Kuzey Denizi'nin su sıcaklığı şimdiki zamandan yaklaşık 2 °C daha yüksekti.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Kartopu Dünya
• Sera ve yüzünde Toprak
• İnterstadial dönemleri
• Milankovitch döngüleri

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]