And-Sahra buzullaşması

And-Sahra buzullaşması (Erken Paleozoyik Buzul Çağı,^[1] Geç Ordovisiyen buzullaşması, Ordovisiyen sonu buzullaşması veya Hirnasiyen buzullaşması olarak da bilinir), Paleozoyik Zaman'da, Geç Ordovisiyen ve Silüriyen Dönemi arasında, yaklaşık 460 milyon yıl öncesinden 420 milyon yıl öncesine kadar, gerçekleşen bir buzullaşmadır. Bu dönemdeki ana buzullaşmanın daha önce yalnızca Hirnasiyen buzullaşmasından ibaret olduğu düşünülüyordu, ancak şimdi Darriviliyen^[1] hatta Floyen^[2] kadar erken bir tarihte başlayan, daha uzun ve kademeli bir olay olarak bilinmektedir.^[3]^[3]^[4] Bu buzullaşmanın kanıtları, Arabistan, Kuzey Afrika, Güney Afrika, Brezilya, Peru, Bolivya, Şili, Arjantin ve Wyoming gibi yerlerde görülebilir.^[5]^[6]^[7]^[7] İzotop verilerinden elde edilen kanıtlar, Geç Ordovisiyen'de tropikal okyanus sıcaklıklarının günümüze göre yaklaşık 5 °C olduğudur. Bu durum buzullaşma sürecine katkıda bulunan dikkate değer bir faktör olabilir.^[8]

Geç Ordovisyen buzullaşması, Geç Ordovisyen kitlesel yok oluşunun önde gelen nedeni olarak kabul edilir^[9]^[10] ve deniz canlılarının yaklaşık %61'inin yok olmasıyla aynı zamana denk gelen tek buzullaşmadır.^[11] Buz örtüsünün zirveye ulaştığı andaki hacim tahminleri 50 ila 250 milyon kilometreküp arasında ve süresi de 35 milyon ila 1 milyon yıldan az arasında değişir. Hirnasiyen'de zirvesinde olan bu buzul çağının, Pleyistosen sonunda meydana gelen Son Buzul Maksimumundan kayda değer ölçüde daha şiddetli olduğu düşünülmektedir.^[8] Kuzey Yarımküre'deki buzullaşma ise minimum düzeydeydi çünkü karasal arazinin büyük bir kısmı Güney Yarımküre'de bulunuyordu.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b Pohl, Alexandre; Donnadieu, Yannick; Le Hir, Guillaume; Ladant, Jean-Baptiste; Dumas, Christophe; Alvarez-Solas, Jorge; Vandenbroucke, Thijs R. A. (28 Mayıs 2016). "Glacial onset predated Late Ordovician climate cooling". Paleoceanography and Paleoclimatology. 31 (6). ss. 800-821. doi:10.1002/2016PA002928.
^ Elrick, Maya (1 Ekim 2022). "Orbital-scale climate changes detected in Lower and Middle Ordovician cyclic limestones using oxygen isotopes of conodont apatite". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. Cilt 603. s. 111209. doi:10.1016/j.palaeo.2022.111209.
^ ^a ^b Vandenbroucke, Thijs R. A.; Armstrong, Howard A.; Williams, Mark; Paris, Florentin; Sabbe, Koen; Zalasiewicz, Jan A.; Nõlvak, Jaak; Verniers, Jacques (15 Ağustos 2010). "Epipelagic chitinozoan biotopes map a steep latitudinal temperature gradient for earliest Late Ordovician seas: Implications for a cooling Late Ordovician climate". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. 294 (3–4). ss. 202-219. doi:10.1016/j.palaeo.2009.11.026. 29 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
^ Munnecke, Axel; Calner, Mikael; Harper, David A. T.; Servais, Thomas (15 Ekim 2010). "Ordovician and Silurian sea-water chemistry, sea level, and climate: A synopsis". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. 296 (3–4). ss. 389-413. doi:10.1016/j.palaeo.2010.08.001.
^ Díaz-Martínez, Enrique; Grahn, Yngve (7 Mart 2007). "Early Silurian glaciation along the western margin of Gondwana (Peru, Bolivia and northern Argentina): Palaeogeographic and geodynamic setting". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. 245 (1–2). ss. 62-81. doi:10.1016/j.palaeo.2006.02.018. 17 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2022.
^ Hambrey, M. J. (October 1985). "The late Ordovician—Early Silurian glacial period". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. 51 (1–4). ss. 273-289. doi:10.1016/0031-0182(85)90089-6. 17 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2022.
^ ^a ^b Van Staden, Anelda; Zimmermann, Udo; Chemale, Jr., Farid; Gutzmer, Jens; Germs, G. J. B. (1 Ocak 2010). "Correlation of Ordovician diamictites from Argentina and South Africa using detrital zircon dating". Journal of the Geological Society. 167 (1). ss. 217-220. doi:10.1144/0016-76492009-023. 15 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2022.
^ ^a ^b Finnegan, S. (2011). "The Magnitude and Duration of the Late Ordovician-Early Silurian Glaciation" (PDF). Science. 331 (6019). ss. 903-906. Bibcode:2011Sci...331..903F. doi:10.1126/science.1200803. PMID 21273448. 18 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Mart 2023.
^ Page, A.; Zalasiewicz, J.; Williams, M.; Popov, L. (2007). "Were transgressive black shales a negative feedback modulating glacioeustasy in the Early Palaeozoic Icehouse?". Williams, Mark; Haywood, A. M.; Gregory, J.; Schmidt, D.N. (Ed.). Deep-time perspectives on climate change: marrying the signal from computer models and biological proxies. Special Publication of the Geological Society of London. The Micropaleontology Society special publications. ISBN 978-1-86239-240-3.
^ Delabroye, A.; Vecoli, M. (2010). "The end-Ordovician glaciation and the Hirnantian Stage: A global review and questions about the Late Ordovician event stratigraphy". Earth-Science Reviews. 98 (3–4). ss. 269-282. Bibcode:2010ESRv...98..269D. doi:10.1016/j.earscirev.2009.10.010.
^ Sheehan, Peter M (1 Mayıs 2001). "The Late Ordovician Mass Extinction". Annual Review of Earth and Planetary Sciences. 29 (1). ss. 331-364. Bibcode:2001AREPS..29..331S. doi:10.1146/annurev.earth.29.1.331.

[EPIA3-1] Pohl, Alexandre; Donnadieu, Yannick; Le Hir, Guillaume; Ladant, Jean-Baptiste; Dumas, Christophe; Alvarez-Solas, Jorge; Vandenbroucke, Thijs R. A. (28 Mayıs 2016). "Glacial onset predated Late Ordovician climate cooling". Paleoceanography and Paleoclimatology. 31 (6). ss. 800-821. doi:10.1002/2016PA002928.

[MayaElrick2-2] Elrick, Maya (1 Ekim 2022). "Orbital-scale climate changes detected in Lower and Middle Ordovician cyclic limestones using oxygen isotopes of conodont apatite". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. Cilt 603. s. 111209. doi:10.1016/j.palaeo.2022.111209.

[sciencedirect.com-3] Vandenbroucke, Thijs R. A.; Armstrong, Howard A.; Williams, Mark; Paris, Florentin; Sabbe, Koen; Zalasiewicz, Jan A.; Nõlvak, Jaak; Verniers, Jacques (15 Ağustos 2010). "Epipelagic chitinozoan biotopes map a steep latitudinal temperature gradient for earliest Late Ordovician seas: Implications for a cooling Late Ordovician climate". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. 294 (3–4). ss. 202-219. doi:10.1016/j.palaeo.2009.11.026. 29 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.

[Munnecke20102-4] Munnecke, Axel; Calner, Mikael; Harper, David A. T.; Servais, Thomas (15 Ekim 2010). "Ordovician and Silurian sea-water chemistry, sea level, and climate: A synopsis". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. 296 (3–4). ss. 389-413. doi:10.1016/j.palaeo.2010.08.001.

[Díaz-MartínezGrahn20072-5] Díaz-Martínez, Enrique; Grahn, Yngve (7 Mart 2007). "Early Silurian glaciation along the western margin of Gondwana (Peru, Bolivia and northern Argentina): Palaeogeographic and geodynamic setting". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. 245 (1–2). ss. 62-81. doi:10.1016/j.palaeo.2006.02.018. 17 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2022.

[6] Hambrey, M. J. (October 1985). "The late Ordovician—Early Silurian glacial period". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. 51 (1–4). ss. 273-289. doi:10.1016/0031-0182(85)90089-6. 17 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2022.

[pubs.geoscienceworld.org-7] Van Staden, Anelda; Zimmermann, Udo; Chemale, Jr., Farid; Gutzmer, Jens; Germs, G. J. B. (1 Ocak 2010). "Correlation of Ordovician diamictites from Argentina and South Africa using detrital zircon dating". Journal of the Geological Society. 167 (1). ss. 217-220. doi:10.1144/0016-76492009-023. 15 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2022.

[Magnitude_and_Duration2-8] Finnegan, S. (2011). "The Magnitude and Duration of the Late Ordovician-Early Silurian Glaciation" (PDF). Science. 331 (6019). ss. 903-906. Bibcode:2011Sci...331..903F. doi:10.1126/science.1200803. PMID 21273448. 18 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Mart 2023.

[GlacioeustasyBlackShalesEarlyPalaeozoicIcehouse2-9] Page, A.; Zalasiewicz, J.; Williams, M.; Popov, L. (2007). "Were transgressive black shales a negative feedback modulating glacioeustasy in the Early Palaeozoic Icehouse?". Williams, Mark; Haywood, A. M.; Gregory, J.; Schmidt, D.N. (Ed.). Deep-time perspectives on climate change: marrying the signal from computer models and biological proxies. Special Publication of the Geological Society of London. The Micropaleontology Society special publications. ISBN 978-1-86239-240-3.

[end-Ordovician_glaciation2-10] Delabroye, A.; Vecoli, M. (2010). "The end-Ordovician glaciation and the Hirnantian Stage: A global review and questions about the Late Ordovician event stratigraphy". Earth-Science Reviews. 98 (3–4). ss. 269-282. Bibcode:2010ESRv...98..269D. doi:10.1016/j.earscirev.2009.10.010.

[Mass_Extinction2-11] Sheehan, Peter M (1 Mayıs 2001). "The Late Ordovician Mass Extinction". Annual Review of Earth and Planetary Sciences. 29 (1). ss. 331-364. Bibcode:2001AREPS..29..331S. doi:10.1146/annurev.earth.29.1.331.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Geç Ordovisiyen buzullaşması nedir?, Geç Ordovisiyen buzullaşması anlamı nedir?, Geç Ordovisiyen buzullaşması ne demektir?

Geç Ordovisiyen buzullaşması nedir?, Geç Ordovisiyen buzullaşması anlamı nedir?, Geç Ordovisiyen buzullaşması ne demektir?

And-Sahra buzullaşması

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]