Ölümün Zaferi
De Triomf van de Dood

Sanatçı	Pieter Brueghel
Yıl	yak. 1562
Tür	Ahşap üzerine yağlı boya
Boyutlar	117 cm × 162 cm (46 in × 64 in)
Konum	Prado Müzesi, Madrid

Ölümün Zaferi^[1][2] (Felemenkçe De Triomf van de Dood), Flaman ressam Pieter Brueghel tarafından çizilmiş bir tablodur. Yaklaşık 1562'de, ahşap üzerine yağlı boya ile çizilmiştir. 117 x 162 cm boyutlarındaki tablo Madrid'deki Prado Müzesi'nde sergilenmektedir.

Tablo, 16. yüzyıl Flaman okulunun özelliklerini gösterir. Rönesans hümanistlerinden biri olan Brueghel, bu tabloda diğer eserlerinden uzaklaşarak, daha önceki Flaman geleneğinin büyük ustası olan Hieronymus Bosch'un eserlerine yaklaşır. Hiciv ve ahlakî ders yönleri ağır basan bu tablo, Bosch'un Prado Müzesi'nde sergilenen eserlerine benzer.

Bosch'un etkisi tabloda, ölümün birkaç farklı hâlinin, özgür biçimde ve oldukça detaylı çizilmiş birden fazla sahnede anlatılmasıyla ortaya çıkar. Tablonun teması, Orta Çağdaki Ölüm Dansı'nı akla getirir. Ancak bu tablonun, yüz yıl önce çizilmiş olan Dünyevi Zevkler Bahçesi ile olan ortak bir yönü, Ölüm Dansı temasından uzaklaşmasını sağlar: Brueghel'in tablosundaki kalabalıklar iblislerden değil iskeletlerden oluşur. Bu durum, semavî bir dine inancı değil, kötümser ateizmi akla getirir.

Tablo[değiştir | kaynağı değiştir]

İçerik[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu tablo, panoramik bir ölüm peyzajıdır: uzaklarda gökyüzü, yanmakta olan şehirlerin dumanıyla örtülmüştür ve altındaki denize gemi enkazları dağılmıştır. Kıyıda, etrafında bir ölüm ordusunun toplandığı bir ev gözükür. Dağılmış ve yıkılmış durumdaki manzara, insanlığın bayağılığını, zalimliğini ve sağduyu eksikliğini vurgular. Manzaranın çeşitli yerlerinde, tepelerinde içine cesetlerin bırakıldığı tekerlekler olan direkler ve asılanların cesetlerinin sallandığı darağaçları vardır.

Tablonun orta kısmında tek başına ve güçsüz biçimde duran bir haç bulunur. Ölüm, tabut kapaklarından yapılma kalkanlar taşıyan iskeletlerden oluşmuş ordusuyla ilerlemektedir. Bu ordunun önündeki insanlar, elindeki tırpanla insanları öldüren atlı bir iskelet tarafından, üzerinde haç bulunan büyük bir kutunun içine doğru sürülmektedir. Tablonun her yerinde, çaresizce kaçışan ya da sonuçsuzca karşı koymaya çalışan insanlara saldıran iskeletler vardır. İnsanlar birçok farklı yolla öldürülmektedir: iskeletler insanları asmarak, boğmarak, boğazlarını keserek öldürürken, iskelet köpeklerin parçaladığı kurbanlar da vardır.

Sol tarafta, zalim görünümlü bir iskeletin sürdüğü arabanın içinde birçok kafatası vardır. Tabloda, toplumun her kesiminden insanlar, çiftçiler, askerler, soylular ve krallar, ölüme aynı şekilde maruz kalmaktadır. Ölümün gücünü işleyen bu tema, Orta Çağ'da sıkça kullanılmıştır. Tablonun ön orta bölümünde bir köpek, yere düşmüş annesinin kucağındaki ölü bir çocuğun yüzünü kemirir. Tablonun bu bölümündeki ölüler kefenlenmektedir. Biri, tabuta bile konmuştur.

Bruegel tabloda mizahi durumlara da yer vermiştir. Tablonun sağ alt köşesinde, birbirlerine kapılmış iki aşık, etraflarında olup bitene ilgisizdir. Arkalarındaki iskelet ise, erkek aşığı taklit ederek, ut çalıyormuş gibi yapar. Kareli elbise giymiş bir ozan, aşıkların yanındaki üzeri yemeklerle dolu masanın altına saklanmaya çalışır. Onun hemen önünde, insanları korumak için kılıcına davranan bir adam dikilmektedir.

Genel olarak kasvetli bir temaya sahip olan tabloda, daha çok karanlık renkler kullanılmıştır.

Yorum[değiştir | kaynağı değiştir]

16. yüzyıl ortalarındaki yaşam tarzının detaylarını içeren tablo, bu açıdan tarihî anlamda bilgilendiricidir. İnsanların kıyafetleri ve kart oyunları gibi hususlar tabloda ayrıntı şekilde ele alınmıştır. Ayrıca tabloda benzersiz şekilde, 16. yüzyılda kullanılan bir idam şekli olan işkence çarkı da betimlenmiştir. Müzik aletleri ve ilk mekanik saatler gibi nesneler sayesinde, 1560'ların yaşam tarzı hakkında bilgi edinilebilir.

Bazı yorumlara göre Brueghel, 1568'de başlayan Seksen Yıl Savaşı'nın öncesindeki gittikçe kötüleşen politik durumdan etkilenmiştir. Ancak tablo savaştan 6 yıl önce çizilmiştir. Bir başka yoruma göre tablo, ressamın 1562'de çizdiği Dulle Griet gibi bir savaş alegorisidir. Tablo, 14. yüzyılda tüm Avrupa'yı etkileyen ve Kara Ölüm olarak adlandırılan salgını da betimliyor olabilir. Tabloda ayrıca, Orta Çağ'daki toplumsal dönüşüm ve feodalizmin yıkılışı da yer alır. Sol taraftaki taçlı adam iktidarı ya da gücü temsil eder. Başında, elinde kum saati tutmakta olan bir iskelet vardır. Başka bir iskeletin para dolu fıçılara uzanması, feodalizmin sonunu getiren tüccarlaşmayı temsil ediyor olabilir.

Kültürel etkileri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Don DeLillo'nun Underworld isimli romanında, J. Edgar Hoover bu tablodan etkilenmektedir. Ayrıca tablonun ismi, romanın prologunda yer alır.
• Arturo Pérez-Reverte'nin gizem romanı La tabla de Flandes'te (Flaman Tablosu) tarif edilen tablo Ölümün Zaferi'dir.
• Anne Rice'ın Vampirle Görüşme isimli romanında tablodan bahsedilir.
• Sylvia Plath'ın Two views of a cadaver room (Bir Kadavra Odasından İki Görüntü) isimli şiirinin ikinci kıtasında bu tablo anlatılır.
• Monty Python'ın İspanyol engizisyonu hakkındaki bir skecinin yazılarında arka plan olarak bu tablo kullanılmıştır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Ölümün Zaferi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Cirlot, L. (editör), Museo del Prado I, Col. «Museos del Mundo», cilt 6, Espasa, 2007. ISBN 978-84-674-3809-3, sayfa 180-181
• Monreal, L., Grandes Museos, cilt 1, Planeta, 1975. ISBN 84-320-0460-X
• Olivar, M., Cien obras maestras de la pintura, Biblioteca Básica Salvat, 1971. ISBN 84-345-7215-X
• Prado Müzesi web sitesinde tabloya ilişkin makale

Kaynak notları[değiştir | kaynağı değiştir]