Émil Goeldi
Doğum	28 Ağustos 1859(1859-08-28) Ennetbühl, Yukarı Toggenburg İlçesi, Sankt Gallen, İsviçre
Ölüm	5 Temmuz 1917 (57 yaşında) Bern, İsviçre
Diğer ad(lar)ı	Göldi, Emilio Augusto Goeldi
Vatandaşlık	İsviçre Brezilya
Mezun olduğu okul(lar)	Friedrich Schiller Universität, Jena Leipzig Üniversitesi
Tanınma nedeni	Brezilya'daki Goeldi Müzesi'nin yeniden düzenlenmesi
Ödüller	Çalıştığı müze onun ismini almıştır
Kariyeri
Dalı	Zooloji, arkeoloji, halk sağlığı
Çalıştığı kurum	Museu Paraense Emílio Goeldi, Brezilya
Patronlar	II. Pedro
Doktora danışmanı	Ernst Heinrich Philipp August Haeckel
Diğer akademik danışmanlar	Karl Georg Friedrich Rudolph Leuckart
Etkilendikleri	Ernst Haeckel
Etkiledikleri	Emilie Snethlage
Yazar alıntısı (botanik)	Goeldi
Yazar alıntısı (zooloji)	Goeldi

Émil Ağustos Goeldi (Emílio Augusto Goeldi (28 Ağustos 1859 - 5 Temmuz 1917, Bern), İsviçre-Brezilyalı bir doğa bilimci ve zoologdur. Ünlü bir Brezilyalı oymacı ve illüstratör olan Oswaldo Goeldi'nin babasıdır.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Goeldi, Almanya'nın Jena kentinde Ernst Haeckel ile zooloji okudu ve 1884'te Brezilya Museu Imperial e Nacional'ın etkili yöneticisi Ladislau de Souza Mello Netto tarafından o kurumda çalışması için davet edildi. Goeldi, Ulusal Müze'de (şimdi Museu Nacional do Rio de Janeiro) çalışmak üzere 1885'te Rio de Janeiro'ya geldi. Mayıs 1890'da, cumhuriyetin ilanı ve başlıca velinimeti İmparator II. Pedro'nun sürgüne gönderilmesiyle ilgili siyasi koşullar nedeniyle görevden alındı.

Daha sonra Pará eyaletinin valisi Lauro Sodré tarafından, 1866'da Domingos Soares Ferreira Penna tarafından kurulan Belém'deki Pará Doğa Tarihi ve Etnografya Müzesi'ni yeniden düzenlemesi için davet edildi. 9 Haziran 1894'te Belém'e geldi. Öncü çalışmasında Goeldi'ye İsviçreli botanikçi Jacques Huber (1867–1914), zoolog Emilie Snethlage (1868–1929), jeologlar Friedrich Katzer (1861–1925) ile Alexander Karl von Kraatz-Koschlau (1867–1900) ve entomolog, etnograf ve botanikçi Adolpho Ducke (1876–1959) gibi başka yabancı araştırmacılar yardım etti.

1902'de onuruna Museu Paraense de História Natural e Ethnography kurumuna onun adı verildi. Günümüzde Museu Paraense Emílio Goeldi olarak adlandırmaktadır. 1905'te Émil Goeldi, rahatsızlığı nedeniyle görevlerinden ayrıldı ve 1917'de 58 yaşında Bern'de öldüğü İsviçre'ye döndü. Hüber, ardından Snethlage ve Ducke, Belém'deki Goeldi Müzesi'nin genel müdürleri olarak onun yerini aldı.

Katkıları[değiştir | kaynağı değiştir]

Goeldi öncelikle bir zoologdu ve birçok yeni Brezilya kuş ve memeli türünü tanımladı. Adını taşıyan türlerden bazıları şunlardır:

• Goeldi'nin karınca kuşu - Myrmeciza goeldii
• Goeldi'nin ipek maymunu - Callimico goeldii
• Goeldi'nin kurbağası - Flectonotus goeldii

Diğer birkaç tür, Émil Goeldi'nin onuruna isimlendirildi, örneğin:

• Acropyga goeldii, Camponotus goeldii, Azteca goeldii, Pachycondyla goeldii, Crematogaster torosa goeldii, Mycocepurus goeldii, Procryptocerus goeldii, Acanthoponera goeldii, Brachymyrmex goeldii, Dorymyrmex goeldii dubius, Paratrechina goeldii, Megalomyrmex goeldii, Myrmelachista goeldii, Neivamyrmex goeldii, Solenopsis goeldii, Pheidole goeldii ve Cephalotes goeldii, Auguste Forel tarafından tanımlanan Güney Amerika karıncalarının tüm türleri;
• Protambulyx goeldii, bir güve;
• Dubioniscus goeldii, bir bahçe hap böceği (isopod);
• Orb-weaver örümceğinin Brezilyalı bir türü olan Metazygia goeldii;
• Megaelosia goeldii ve Fritziana goeldii, kurbağalar;^[1]
• Trichomycterus goeldii, bir kalem yayın balığı;
• Cynopotamus goeldii, bir Characidae balığı;
• Goeldi'nin pimelodidi, Duopalatinus goeldii, bir Pimelodidae tatlı su balığı;
• Goeldi'nin hemiodus'u, Hemiodus goeldii, bir Hemiodontidae tatlı su balığı.
• Cheirocerus goeldii, aynı zamanda bir yayın balığı;
• Amazon Yağmur Ormanlarından bir karasinek olan Simulium goeldii;
• Philodendron goeldii, bir filodendron bitkisi.

Diğer bilimsel alanları[değiştir | kaynağı değiştir]

Goeldi ayrıca Brezilya'da halk sağlığı ve epidemiyoloji alanında önemli bir erken dönem figürü olarak kabul edilmiştir, sarıhummanın bulaşma mekanizmasını inceledi ve Oswaldo Cruz'dan birkaç yıl önce hastalığın vektörü olarak sivrisinekle savaşmanın önemini savunmuştur. Günümüz Amapá bölgesinin coğrafyası, jeolojisi, florası, faunası, arkeolojisi, etnografyası ve sosyo-ekonomik koşulları hakkındaki kapsamlı bilimsel araştırması, Fransa ile Brezilya arasındaki Contestado bölgesel davasını sona erdirmek için çok önemliydi, 1 Aralık 1900'da, Bern mahkemesinin uluslararası kararıyla bölge Brezilya'ya bırakılmıştır.

Yayınları[değiştir | kaynağı değiştir]

• Goeldi, E. A. (1886). Bericht über zwei ältere, unbekannt gebliebene illustrierte Manuskripte portugiesisch-brasilianischer Naturforscher. I. Die zoologischen Zeichnungen von Alexander Rodriguez Ferreira. II. Die zoologischen Zeichnungen von Arruda da Camara. Zoologische Jahrbücher, Jena, 2, 175-184
• Goeldi, E. A. (1892). Zur Orientierung in der Spinnenfauna Brasiliens. Mitteilungen aus dem Osterlande (Neue Folge), 5, 200-248
• Goeldi, E. A. (1897). A lenda amazônica do "cauré". Bol. Mus. Paraense, 2, 430-441
• Goeldi, E. A. (1897). On the nesting of Cassicus persicus, Cassidrix oryzivora, Gymnomystax melanicterus and Todirostrum maculatum. Ibis, 7(3), 361-370
• Goeldi, E. A. (1898 (1897)). A lenda amazônica do "cauré". Bol. Mus. Paraense, 2, 430-441
• Goeldi, E. A. (1900). Sobre a nidificação do Cassicus persicus (japim), do Cassidix oryzivora (graúna), do Gymnomystax melanicterus (aritauá) e do Todirostrum maculatum (ferreirinho). Bol. Mus. Para. Hist. Nat. Ethnogr., (Mus. Para.), 3, 203-210
• Goeldi, E. A. (1904). Against the destruction of white herons and red ibises on the lower Amazon, especially on the Island of Marajó(2 ed.). Belém: Pará
• Geoldi, E. A. (1905). Myrmecologische Mitteilung das Wachsen des Pilzgartens von Atta cephalotes betreffend. Paper presented at the C.r. 6th Congr. Int. Zool., Berne
• Goeldi, E. A. (1905). Beobachtungen über die erste Anlage einer neuen Kolonie von Atta cephalotes. Paper presented at the C.r. 6th Congr. Int. Zool., Berne
• Goeldi, E. A. (1905). Os mosquitos do Pará. Reunião de quatro trabalhos sobre os mosquitos indígenas, principalmente as espécies que molestam o homem. Mem. Museu E. Goeldi, 4, 1-152
• Goeldi, E. A. (1908 (1909)). Microtrogon novo nome genérico proposto para Trogon ramonianus Des Murs. Bol. Mus. Para. Hist. Nat. Ethnogr., (Mus. Pará), 5(1), 92-95
• Goeldi, E. A. (1911). Der Ameisenstaat, seine Entstehung und seine Einrichtung, die Organisation der Arbeit und die Naturwunder seines Haushaltes. Leipzig & Berlin: Teubner

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

Genel

• Struder, T. (1917). Professor Dr. Emil August Goeldi (1859–1917). Verhandlungen der schweizerischen naturforschenden Gesellschaft, Zürich 1917, 36-59
• Papavero, N. (1973). Essays on the history of Neotropical dipterology, with special reference to collectors (1750-1905). São Paulo: Museu de Zoologia, Universidade de São Paulo
• Cunha, O. R. (1983). Emílio Augusto Goeldi (1859–1917). Ciência e Cultura, 35(12), 1965–1972

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• "Göldi, Émil August" (in Portuguese) 8 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. (Site homepage: "Dicionário Histórico-Biográfico das Ciências da Saúde no Brasil (1832-1930). Casa de Oswaldo Cruz/Fiocruz" at: [1] 24 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.).
• Museu Paraense Emilio Goeldi 2 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
• Thomas Baumann, Beatrice Häsler: İsviçre Tarihi Sözlüğü'nde Almanca, Fransızca ve İtalyanca Emil August Göldi (Goeldi) makalesi.