Sırrı Süreyya Önder

Sırrı Süreyya Önder
Sırrı Süreyya Önder
Türkiye Büyük Millet Meclisi; 24. 25. 26. ve 28. Dönem Milletvekili
	Görevde
	Makama geliş ; 2 Haziran 2023
Seçim bölgesi	2023 – İstanbul (I)
	Görev süresi; 28 Haziran 2011 - 16 Mayıs 2018
Seçim bölgesi	2011 – İstanbul (II); Haziran 2015 – Ankara (I); Kasım 2015 – Ankara (I)
Kişisel bilgiler
Doğum	7 Temmuz 1962 (61 yaşında); Adıyaman, Türkiye
Partisi	Barış ve Demokrasi Partisi (2011-2013); Halkların Demokratik Partisi (2013-2023); Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (2023-günümüz)
Mesleği	Yönetmen, Senarist, Yapımcı, Oyuncu, Gazeteci ve Siyasetçi

Sırrı Süreyya Önder (7 Temmuz 1962, Adıyaman), Türk yönetmen, senarist, yapımcı, oyuncu, gazeteci ve siyasetçidir.

Yönetmenlik, senaristlik, oyunculuk, müzik yapımcılığı ve ulusal basında köşe yazarlığı yaptı. Emek, Demokrasi ve Özgürlük Bloku (BDP'nin desteklediği bağımsızlar) saflarında katıldığı 2011 genel seçimlerinde, İstanbul 2. bölgeden milletvekili seçildi.^[1] 2014 yerel seçimlerinde HDP'nin İstanbul Büyükşehir Belediyesi başkan adayı oldu, ancak kazanamadı. HDP saflarında katıldığı Haziran 2015 genel seçimlerinde ve Kasım 2015 genel seçimlerinde ise Ankara 1. bölgeden milletvekili seçildi. TBMM 24. Dönem İstanbul, 25. Dönem ve 26. Dönem Ankara milletvekili olarak görev yaptı. 2023 Türkiye genel seçimlerinde Yeşil Sol Parti'den 28. dönem İstanbul milletvekili seçildi.^[2]

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Sırrı Süreyya Önder, 1962 yılında Adıyaman ilinin merkez ilçesinde, Türkmen kökenli bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir.^[3]^[4] Berber ve arzuhalci olan babası, 1960'lı yıllarda Türkiye İşçi Partisi'nin Adıyaman kurucusu ve il başkanı olmuştur. Sekiz yaşındayken babası sirozdan ölen Önder, annesi ve dört kardeşi ile dedesinin evine taşındı ve bu dönemde bir fotoğrafçıda çırak olarak çalışmaya başladı. Fotoğrafçılıktan aldığı ücretin ailesini geçindirmeye yetmemesi üzerine 16 yaşını bitirdikten sonra Sıtma Savaş ve Eradikasyon Teşkilatı'na mevsimlik işçi olarak girdi. Milliyetçi Cephe Hükûmeti kurulunca bu işini kaybeden Önder, bir lastik tamirci dükkânı açtı.^[3]

Eğitim yılları ve siyasi yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

1978 yılında Adıyaman Lisesi'nde lise iki öğrencisi iken Maraş Katliamı'nı protesto ettiği için tutuklanarak cezaevine giren Önder, tahliye olduktan sonra üniversite sınavında yaptığı ilk tercihi olan Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'ni kazanarak Ankara'ya gitti. 12 Eylül Darbesi yapıldığında Ankara'daydı. İlk tutuklama furyasında hapse girdi. Uzunca bir yargılama sürecinin ardından 12 yıl hapse mahkûm edildi. Afişlerle aranmaya başladığı zaman Ankara'nın Altındağ ilçesinde bir gecekonduda saklanan Önder, geçmiş yıllarda beraber işkence gördüğü bir arkadaşının, saklandığı yeri ihbar etmesi ile yakalanmış ve 105 gün DAL adı verilen bir yerde tutulmuştur. 105 günlük tutukluluk ardından mahkûmiyeti sona ermiştir. Açlık grevi gibi protestolar ve eylemler nedeniyle infazlarının yakılması sonucu çeşitli cezaevlerinde yedi yıl hapis yattı.

Önder'in 2013 Taksim Gezi Parkı direnişine karıştığı ve biber gazı fişeğinin isabet etmesi sonucu hastaneye kaldırıldığı bildirildi.^[5] Abdullah Öcalan ile Türk Hükûmeti arasında 28 Şubat 2015'te Dolmabahçe Mutabakatı'na yol açan diyalogu kolaylaştıran HDP'li siyasetçilerden oluşan bir heyetin parçasıydı.^[6] Önder, 2013 yılında Nevruz kutlamaları sırasında yaptığı konuşma nedeniyle 3 Aralık 2018'de 43 ay hapis cezasına çarptırıldı. 6 Aralık 2018'de Kocaeli'de cezaevine girdi.^[7] Önder, bir gün önce Anayasa Mahkemesi'nin ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine karar vermesi üzerine 4 Ekim 2019'da serbest bırakıldı.^[8] 17 Mart 2021'de Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Bekir Şahin, Kürdistan İşçi Partisi (PKK) ile örgütsel birlik içinde olduğu gerekçesiyle Önder ve 686 diğer HDP'liye 5 yıl siyasetten men ve HDP'nin kapatılması için Anayasa Mahkemesi'ne dava açtı.^[9]

Yazarlık[değiştir | kaynağı değiştir]

Önder, gazeteciliğe Ocak 2010 - Mart 2010 tarihleri arasında BirGün gazetesinde köşe yazıları yazarak başladı. Ekim 2010'dan sonra Radikal gazetesinde, 2011 Mayıs - Haziran aylarında Özgür Gündem gazetesinde köşe yazarlığı yaptı.

Kitap[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıl	Kitap	Yazar
2009	Beynelmilel	Sırrı Süreyya Önder

Filmografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Dizi[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıl	Dizi	Görevi
2005 - 2008	Emret Komutanım	Senarist
2008	Kalpsiz Adam	Senaryo Danışmanı

Film[değiştir | kaynağı değiştir]

Uzun Metraj[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıl	Film	Görevi
2006	Beynelmilel	Yönetmen, Senarist, Müzik, Oyuncu
2006	Sis ve Gece	Oyuncu
2007	Mutluluk	Uyarlama
2008	O... Çocukları	Senarist
2009	Ada: Zombilerin Düğünü	Oyuncu
2009	Ejder Kapanı	Oyuncu
2010	Mar	Oyuncu
2012	Yeraltı	Oyuncu
2012	F Tipi film	Yönetmen, Senarist
2012	Feraahfeza	Oyuncu
2013	Düğün Dernek	Oyuncu
2014	İtirazım Var	Senarist, Oyuncu
2015	İçimdeki Ses	Kendisi
2017	14 Tirmeh	Oyuncu
2018	Manyak	Oyuncu

Kısa Film[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıl	Adı	Görevi
2007	Taş Yok Mu Taş	Yönetmen, Senarist, Yapımcı, Oyuncu

Ödüller[değiştir | kaynağı değiştir]

2007 - 18. Ankara Uluslararası Film Festivali, Ulusal Uzun Film Yarışması, Onat Kutlar "En İyi Senaryo" ödülü (Sırrı Süreyya Önder)
2007 - 14. Altın Koza Film Festivali, Ulusal yarışma, En İyi Senaryo - Sırrı Süreyya Önder
2009 - 7. Karaçi Uluslararası Film Festivali, En iyi Yönetmen (Sırrı Süreyya Önder ve Muharrem Gülmez)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2015.
^ "Sırrı Süreyya ÖNDER". TBMM. 7 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2023.
^ ^a ^b Önder, Sırrı Süreyya (16 Nisan 2011). "'Bana bir avans verin size nasıl vekillik yapılır göstereyim'". Ezgi Başaran tarafından görüşme yapıldı. Radikal. 11 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2011.
^ "Sırrı Süreyya Önder: Ben kürt kökenli değilim". ensonhaber.com. 19 Nisan 2011. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2012.
^ Letsch, Constanze (1 Haziran 2013). "Turkey protests spread after violence in Istanbul over park demolition". Guardian. 23 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2013.
^ Phillips, David L. (23 Mayıs 2017). An Uncertain Ally: Turkey Under Erdogan's Dictatorship (İngilizce). Taylor & Francis. s. 68. ISBN 9781351623940.
^ "Sırrı Süreyya Önder in Prison". Bianet. 6 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Former lawmaker from pro-Kurdish HDP released after top court ruling". IPA NEWS (İngilizce). 4 Ekim 2019. 6 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2019.
^ "Turkish prosecutor seeks political ban on 687 pro-Kurdish politicians". www.duvarenglish.com. 18 Mart 2021. 12 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2021.

[1] "Arşivlenmiş kopya". 10 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2015.

[2] "Sırrı Süreyya ÖNDER". TBMM. 7 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2023.

[e.başaran-3] Önder, Sırrı Süreyya (16 Nisan 2011). "'Bana bir avans verin size nasıl vekillik yapılır göstereyim'". Ezgi Başaran tarafından görüşme yapıldı. Radikal. 11 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2011.

[ensonhaber-4] "Sırrı Süreyya Önder: Ben kürt kökenli değilim". ensonhaber.com. 19 Nisan 2011. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2012.

[Guardian-2013-5] Letsch, Constanze (1 Haziran 2013). "Turkey protests spread after violence in Istanbul over park demolition". Guardian. 23 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2013.

[6] Phillips, David L. (23 Mayıs 2017). An Uncertain Ally: Turkey Under Erdogan's Dictatorship (İngilizce). Taylor & Francis. s. 68. ISBN 9781351623940.

[7] "Sırrı Süreyya Önder in Prison". Bianet. 6 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[8] "Former lawmaker from pro-Kurdish HDP released after top court ruling". IPA NEWS (İngilizce). 4 Ekim 2019. 6 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2019.

[9] "Turkish prosecutor seeks political ban on 687 pro-Kurdish politicians". www.duvarenglish.com. 18 Mart 2021. 12 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2021.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Sırrı Süreyya Önder Kimdir?