Histories (Yunanca:Ἱστορίαι; Tarih olarak da bilinir^[1]), Herodot'un Batı edebiyatı'nda tarihin kurucu eseri olarak kabul edilir.^[2] MÖ 430'da klasik Yunanca İyonik lehçesi ile yazılan Histories, Yunanistan, Batı Asya ve Kuzey Afrika o zamanda bilinen eski geleneklerin, siyasetin, coğrafyanın ve çeşitli kültürlerin çatışmalarının bir kaydı olarak hizmet eder. Tamamen tarafsız bir kayıt olmasa da, Batı'nın bu meselelerle ilgili en önemli kaynaklarından biri olmaya devam eder. Üstelik Batı dünyasında tarihin tür ve incelemesini (tarihsel kayıtların ve kayinamelerin önceden var olmasına rağmen) kurmuştur.

Tarihler aynı zamanda 5. yüzyılda Pers İmparatorluğu'nun yükselişinin ve Pers İmparatorluğu ile Yunan şehir devletleri arasında Greko-Pers Savaşları'nın olayları ve nedenlerinin ilk hesaplarından biri olarak durur. Herodot, çatışmayı bir yanda kölelik güçleri (Persler), diğer yanda özgürlük (Atinalılar ve işgalcilere karşı birleşen Yunan şehir devletlerinin konfederasyonu) arasındaki bir çatışma olarak tasvir eder. "Tarihler" bir noktada, geleneksel olarak dokuz Muses olarak adlandırılan modern baskılarda görünen dokuz kitaba bölündü.

Tarihçi Barry S. Strauss, Herodot tarafından yazılan "Tarihler"in mirası hakkında şunları yazar:

O sadece şimdiye kadar yazmış en büyük hikaye anlatıcılarından biridir. Herodot'a tarihin babası diyenlerin sebeplerinden biri de anlatı yeteneğidir. Şimdi bu unvan onun fazlasıyla hak ettiği bir unvan. MÖ beşinci yüzyılda yaşayan bir Yunan olan Herodot, bir yol göstericiydi. Yunanistan'dan İran'a, Mısır'ın kumlarından İskit bozkırlarına ve Lidya nehirlerinden Sparta'nın kuru tepelerine kadar insan meseleleri üzerine araştırma yapmak için Doğu Akdeniz'i ve ötesini gezdi. "Araştırma" kelimesinin Yunancası, "tarih" kelimemizin geldiği historia'dır... Herodot büyük bir tarihçidir. Modern bilimin ölçütlerine göre değerlendirildiğinde, çalışmaları çok iyi sonuç verir. Ama o bir tarihçiden daha fazlasıdır. Üç büyük temaya sahip bir filozoftur: Doğu ve Batı arasındaki mücadele, özgürlüğün gücü ve imparatorlukların yükselişi ve düşüşü. Herodot, okuyucuyu Pers İmparatorluğu'nun yükselişinden Yunan bağımsızlığına karşı yürüttüğü haçlı seferine ve Helenik özsavunma hareketlerinden Atina'yı kendi başına yeni bir imparatorluğa dönüştürecek olan sınırların aşılmasına kadar götürüyor. Bir yanda kader ve tanrılar, diğer yanda bireyin fark yaratma yeteneği arasında değişen evrenden atoma gider. Bir de yazılarının saf anlatı gücü var... Yaşlı usta bizi geri çağırıp duruyor.^[3]

Yazma motivasyonu[değiştir | kaynağı değiştir]

Herodot, antik dünya çevresinde kapsamlı bir şekilde seyahat ettiğini, neredeyse tamamı Pers İmparatorluğu topraklarını kapsayan kitabı için röportajlar yaptığını ve hikayeler topladığını iddia eder. "Tarihler"in başında Herodot, onu yazma nedenlerini şöyle sıralar:

Burada Halikarnaslı Herodot'un yaptığı araştırmanın sonuçları sunulmaktadır. Amaç, insani olayların izlerinin zamanla silinmesini engellemek ve hem Yunanlar hem de Yunan olmayanlar tarafından üretilen önemli ve dikkat çekici başarıların ününü korumak; ele alınan konular arasında özellikle Yunanlar ve Yunan olmayanlar arasındaki düşmanlıkların nedeni yer almaktadır.

— Herodot, Tarih, Robin Waterfield çevirisi (2008)

Özet[değiştir | kaynağı değiştir]

Kitap I (Clio)[değiştir | kaynağı değiştir]

• İo, Europa ve Medea'nin Paris'i Helen’i kaçırmaya motive eden tecavüzleri. Müteakip Truva Savaşı, Asya ve Avrupa halkları arasındaki daha sonraki çatışmaların habercisi olarak işaretlendi.(1.1–5)^[4]
• Kolhis, Kolhisler ve Medea.(1.2.2 6 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.–1.2.3 6 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
• Lydia hükümdarları (Küçük Asya'nın batı kıyısında, bugün modern Türkiye): Candaules, Gigis, Ardis, Sadyattes, Alyattis, Kroisos

(1.6–7)

• Candaules korumasına Gigis karısının çıplak vücudunu nasıl gösterdi? Keşfedince, Gigis'e Candaules'u öldürmesini ya da ölümle yüzleşmesini emretti.^[1]
• Gigis krallığı Candaules'dan nasıl aldı (1.8–13)
• Şarkıcı Arion'un yunus'a binmesi

(1.23–24)

• Solon'un Kroisos'un Tellus dünyanın en mutlu insanı olduğu sorusuna verdiği yanıt

(1.29–33)

• Kroisos'un oğlunu Atys, koruma çabaları, oğlunun kazara ölümü Adrastus

(1.34–44)

• Kroisos'un kehanet testi (1.46–54)
• Kroisos'un Persliler'e (belirsizliğiyle ünlü) saldırması gerekip gerekmediğine ilişkin Delphi Oracle'ın yanıtı: "Saldırırsanız, büyük bir imparatorluk düşer".
• Peisistratos' Atina'nın tiranı olarak iktidardan yükselir ve düşer

(1.59–64)

• Sparta'nın yükselişi (1.65–68)

• Kapadokyalılar, Matieni, Frigler ve Paflagonyalılar dahil olmak üzere birçok Anadolun kabilesinin coğrafi konumunun tanımı.(1.72)
• Tutulma Muharebesi; Thales MÖ 28 Mayıs 585 güneş tutulmasını tahmin eder (1.74)
• Kroisos'un Pers Kralı II. Kiros tarafından yenilgiye uğratılması ve daha sonra nasıl Kiros'un danışmanı olduğu (1.70–92)
• Tirenlilerin Lidyalılardan inişi: "Sonra bir grup kura çektikten sonra ülkeyi terk etti ve Smyrna'ya geldi ve gemilere taşınabilecek tüm mallarını yükledikleri gemiler inşa ettiler ve geçim kaynağı ve bir ülke aramak için bir gemi ile yola çıktılar.; sonunda, birbiri ardına insanlarla konakladıktan sonra, şehirler kurdukları ve o zamandan beri yaşadıkları Ombrici'ye geldiler. Artık kendilerine Lidyalılar değil, Tirenliler diyorlar, kralın oğlunun adıyla onları oraya kim götürmüştü”. (1.94)^[5]
• Medler hükümdarları: Deioces, Phraortes, Cyaxares, Astyages, Pers Kralı II. Kiros (1.95–144)
• Deioces'in Medler üzerindeki yükselişi
• Astyages'in Kiros'u yok etme girişimi ve Kiros'un iktidara yükselişi
• Harpagus oğlunu yemesi için kandırdı, Kiros'a yardım ederek Astyages'ten intikamını aldı.
• Pers kültürü
• İyonyalılar'ın tarihi ve coğrafyası ve Harpagus'un ona yönelik saldırıları
• Pactyes, Lidyalıları isyana ikna eder. İsyan başarısız olur ve Mazares'ten Cyme (Aeolis)'e sığınır.
• Asur kültürü, özellikle Babil şehrinin tasarımı ve gelişimi ve halkının yolları
• Kiros'un Babil'e saldırısı, nehirden Gyndes intikamını alması ve şehre girmek için kullandığı ünlü yöntemi
• Kiros'un Massagetæ'ye yaptığı talihsiz saldırı, ölümüne yol açtı.

İnsanoğlunun yaptıkları zamanla unutulmasın. Yunan ve olmayanların yarattığı harikalar isimsiz kalmasın. Amacım bir de bunlar neden savaşırlardı, anlaşılsın. Herodot Kliodan alıntı.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Herodot Tarihi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Herodot (Tr.çev.:Perihan Kuturman) (1973) Herodot Tarihi, İstanbul:Hürriyet Yayınları

Avrupa tarihi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.