İrini Papas

İrini Papas
İrini Papas
	Papas (1956)
Doğum	İrini Lelekou; 3 Eylül 1929; Korint, Yunanistan Cumhuriyeti
Ölüm	14 Eylül 2022 (93 yaşında); Korint, Yunanistan
Milliyet	Yunan
Diğer ad(lar)ı	Irène Papas, Eirini Pappa, Eiréne Pappá, Iríni Pappá
Meslek	Oyuncu
Etkin yıllar	1948-2003
Evlilik	Alkis Papas (1943–1947)

İrini Papas (Yunan: Ειρήνη Παππά; 3 Eylül 1926, Korint - 14 Eylül 2022^[1]^[2]^[3]^[4]^[5]), Yunan sinema ve tiyatro oyuncusu. Elli yıllık sanat yaşantısı boyunca yetmiş kadar filmde rol aldı. Ödüllü sanatçı bir ara ilahi türünde klasik şarkılar söyleyip plaklar da doldurdu. Küçük yaşında tiyatroyla başladığı kariyeri Elia Kazan'ın onu keşfetmesiyle uluslararası alana taşındı. Sinema'da 1950'li ve 1990'lı yıllar arasında aktif olarak çalışmıştır.

Yaşam öyküsü[değiştir | kaynağı değiştir]

Papas, Yunanistan'ın Korent (Korint) şehri yakınındaki Chiliomodi köyünde Irini Lelekou (Ειρήνη Λελέκου) olarak 3 Eylül 1926'da doğdu. Annesi Eleni bir öğretmendi ve babası Stavros, klasik tiyatro dersleri verirdi. Atina'daki Kraliyet Tiyatro Sanatı Okulu'nda dans ve şarkı dersleri aldı.^[6] Doğduğu yıllarda Yunanistan'ın Anadolu'da Türklere yenildiği ve "Küçük Asya Felâketi" adını verdikleri savaş bitmiş, krallık devrilmiş ve 1924'te İkinci Yunanistan Cumhuriyeti ilan edilmişti. Böyle bir ortamda dünyaya gelen Irene'e doğumunda verilen ad Irini Lelekou (Ειρήνη Λελέκου) idi. 12 yaşındayken tiyatro okuluna kaydedilen Irene, profesyonel kariyerinin ilk yıllarında şarkıcı dansöz ve radyo ses sanatçısı olarak çalıştı. Sahne eğitimini Atina'da Antik Yunan tiyatrosu üzerine devam ettiren Irene, aralarında Medea ve Electra'nın da bulunduğu belli başlı tüm klasik rollerde oynadı. Bununla da yetinmeyerek 1950'lerin sonunda çağdaş Yunan tiyatro eserlerinde de rol aldı.

Yunanistan'da çektiği birkaç sinema filminden sonra başta İtalyan ve Fransız filmleri olmak üzere uluslararası filmlerde de rol almaya başladı. Rum asıllı Amerikalı ünlü yönetmen Elia Kazan'la tanışması ona dünya sinemalarının kapılarını açtı Fakat asıl uluslararası ününü 1961 yılında, J. Lee Thompson'ın yönettiği üstün yapım Navaron'un Topları (The Guns of Navarone) filmindeki gözüpek direnişçi Maria Pappadimos rolü ile kazandı. Tiyatroda oynadığı Electra ve Antigone gibi rolleri sinemada da tekrarladı. 1964 yılında Dul Kadın 'ı canlandırdığı Zorba filminde Anthony Quinn ve Alan Bates'le başrolleri paylaştı. 1969'da ise Costa-Gavras'ın efsanevi filmi Ölümsüz'de (Z) vekil'in (Yves Montand) karısı Helene'i oynadı.

Sonra The Trojan Women (1971) ve Ifigeneia (1977) filmlerinde tekrar Yunan Trajedyası'na dönüş yaptı. Arap asıllı Amerikalı yönetmen Moustapha Akkad'ın iki filminde rol aldı. Bunlardan ilki İslamiyet'in yayılışını anlatan 1976 tarihli Çağrı - İslamiyetin Doğuşu (The Message), diğeri de Libya'da İtalyan işgaline karşı direnişin öyküsünü anlatan 1981 tarihli Çöl Aslanı Ömer Muhtar (Lion of the Desert) filmiydi.

Plakları[değiştir | kaynağı değiştir]

ABD televizyonlarında konusunu İncil'den alan "Moses the Lawgiver" (1976) ve "Jacob" (1994) gibi dini yapımlarda rol aldığı gibi dini konulu ilahi plakları da doldurmuştur. Bunlardan en bilineni Vangelis'le birlikte yaptıkları 1979 tarihli "Odes" (Polydor CD 833 864-2) ve "Rhapsodies" (Polydor CD 829 413-2). albümleridir. Ortodokslar arasında çok popüler olmuş geleneksel şarkı ve ilahilerden oluşan bu plaklar Paskalya bayramlarının vazgeçilmezleri arasındadır. Oysa aynı Irene Papas 1970 yılında Yunan rock grubu Aphrodite's Child'ın 666 albümüne vokalist olarak katkıda bulunmuştu. Bu albümde yer alan "∞" (sonsuzluk) adlı parçada sürekli olarak tekrarladığı bir sözcük çok müstehcen bulunmuş ve Polydor plak şirketi plağı iki yıl kadar piyasaya verememişti. 1972'de plak piyasaya çıkınca hem hükûmet hem de dini çevrelerden yoğun tepkiler almıştı.^[7]

Siyasi tutumu[değiştir | kaynağı değiştir]

Hayatı boyunca özgürlüklerden yana olan Papas 1967'de "Dördüncü Reich"a, yani Yunanistan'ın o dönemdeki askeri hükümetine karşı "kültürel boykot" çağrısında bulundu. Rejime karşı muhalefeti, 1967'de Yunanistan'da askeri cunta iktidara geldiğinde onu ve şarkılarını söylediği Mikis Theodorakis gibi diğer sanatçıları sürgüne gönderdi; İtalya ve New York'ta geçici sürgün hayatı yaşadı. 1974'te cunta düştüğünde Yunanistan'a döndü, hem Atina'da hem de ailesinin Chiliomodi'deki köy evinde zaman geçirdi ve Roma'da çalışmaya devam etti.

Özel hayatı ve ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

1947'de film yönetmeni Alkis Papas ile evlendi fakat 1951'de boşandılar.^[8] 1954'te aktör Marlon Brando ile tanıştı ve uzun ve "gizli bir aşk ilişkisi" oldu.^[9] 1957'de yapımcı Jose Kohn ile evlendi; bu evlilik daha sonra iptal edildi. 2003 yılında Anna-Marie Vakfı'nın yönetim kurulunda görev yaptı.^[10] 2018 yılında, beş yıldır Alzheimer hastası olduğu açıklandı.^[11] 14 Eylül 2022'de doğum yeri Korint, Yunanistan'da Alzheimer hastalığı nedeniyle 93 yaşında öldü.

Filmografisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Navaron'un Topları (The Guns of Navarone) (1961)...Maria Pappadimos
Antigoni(1961)...Antigone
Electra...Elektra
Zorba (1964)..Dul kadın
Ölümsüz (Z) (1969)...Helene, vekil'in karısı
Anne of the Thousand Days (1969) .... Aragon Kraliçesi Katherine
Çağrı - İslamiyetin Doğuşu (The Message) (1976) .... Hind
Mirasçılar (Bloodline) (1979) ... Simonetta Palazzi
Çöl Aslanı Ömer Muhtar (Lion of the Desert) (1981) .... Mabrouka
The All Pepper Social Worker (Italian, "L'assistente sociale tutto pepe", 1981)^[12] .... peri
Manuel's Tribulations (French, "Les Tribulations de Manuel", 1982) (TV series)
The Ballad of Mameluke (French, "La Ballade de Mamlouk", 1982)^[13]
Eréndira (Mexico, 1983) .... büyükanne^[14]
Why Afghanistan? [fr] (French, "Afghanistan pourquoi?" 1983)^[13] .... kültür ataşesi
The Deserter (Italian, "Il disertore", 1983) .... Mariangela^[14]
In the Shade of the Great Oak (Italian, ""All'ombra della grande quercia, 1984) (TV mini-series)
Into the Night (Italian, Tutto in una notte, 1985) .... Shaheen Parvizi^[12]^[14]
The Assisi Underground (1985)^[15] .... valide Giuseppina
Sweet Country (1987)^[16] .... Mrs. Araya
Chronicle of a Death Foretold (1987)^[17]^[18] .... Angela'nın annesi
High Season (1987)^[19] .... Penelope
A Child Named Jesus [it] (Italian, "Un bambino di nome Gesù", 1987) (TV film)^[12]
The Cardboard Suitcase (Portuguese, "A Mala de Cartão", 1988) (TV miniseries), as Maria Amélia
Plato's Banquet [it] (Italian, "Il banchetto di Platone", 1988)^[12] ... Diotima
Island (1989)^[20] .... Marquise
The Green-eyed Cavaliers [fr] (French, "Les Cavaliers aux yeux verts", 1990) .... Anasthasie Rouch
The Detective Inspector [it] (Italian, "L'ispettore anticrimine", 1993)^[12] as Maria
Stolen Love (Italian, "Amore Rubato", 1993)
Jacob (1994) (TV film)^[15] .... Rebeccah
Party (1996) .... Irene^[14]
The Odyssey (1997) (TV miniseries) .... Anticlea^[14]
Anxiety ("Inquietude", 1998) .... anne^[14]
Yerma (Spanish, 1998) .... yaşlı pagan kadın^[14]
Corelli'nin Mandolini (Captain Corelli's Mandolin) (2001) .... Drosoula
A Talking Picture (2003) .... Helena^[21]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Sinema oyuncusu Katharine Hepburn ve Yunan Başbakanı Andreas Papandreu ile çok sıkı dostlukları vardı. Federico Fellini ise onun büyük bir hayranıydı. Aktör Marlon Brando'nun ölümünden sonra verdiği bir röportajda Papas, Brando ile bir ilişkisi olduğunu itiraf etmişti.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Πέθανε η σπουδαία ηθοποιός Ειρήνη Παπά" [The great actress Irene Papas has died]. ieidiseis.gr (Yunanca). 14 Eylül 2022. 14 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2022.
^ "Greek Actress Irene Papas Dies at 96". greekreporter.com. 14 Eylül 2022. 14 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2022.
^ Tsolka, Alexandra (15 Şubat 2018). "Ειρήνη Παππά: Η γυναίκα – Ελλάδα" [Irini Pappas: The woman - Greece] (Yunanca). Mononews.gr. 4 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020. Είναι 3 Σεπτεμβρίου 1926. (It is 3 September 1926)
^ "Ειρήνη Παππά (Irene Pappas)". FinosFilm. 16 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020. Γεννήθηκε: 03 Σεπτεμβρίου 1926 ("Born: 3 September 1926")
^ "Ειρήνη Παππά – Αυτή είναι η τελευταία Ελληνίδα θεά! (Irini Pappas - This is the last Greek goddess!)" (Yunanca). Mikrofwno.gr. 3 Eylül 2018. 18 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020. "γεννήθηκε στο Χιλιομόδι Κορινθίας στις 3 Σεπτεμβρίου 1926" ("born at Chiliomodi, Corinth on 3 September 1926")
^ "PAPAS, Irene, nata Lelekou". Treccani (Enciclopedia Italiana). 1994. 26 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2017.
^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2008.
^ "Irene Papas Biography". Film Reference. 15 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2018.
^ Williams, Steven (7 Temmuz 2004). "Irene Papas Comes Forward About A Love Affair With The Late Marlon Brando". Contact Music. 3 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2018.
^ "Press Conference on the developments regarding the 'Anna-Maria' Foundation" 8 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., greekroyalfamily.org, 28 August 2003.
^ "Irene Pappa: Her niece reveals all the truth about her state of health". Altsantiri. 9 Temmuz 2018. 7 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2018.
^ ^a ^b ^c ^d ^e Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Lancia Melelli 2005 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
^ ^a ^b Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Kemp 2000 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Enc isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
^ ^a ^b Anklewicz, Larry (2000). Guide to Jewish Films on Video. KTAV Publishing. s. 2002. ISBN 978-0-88125-605-5.
^ Maltin, Leonard (2 Eylül 2014). Leonard Maltin's 2015 Movie Guide. Penguin Publishing Group. s. 2300. ISBN 978-0-698-18361-2.
^ The Film Journal, Volume 92, Issues 1-6. Pubsun Corporation. 1989. s. 6.
^ Sloan, Jane (2007). Reel Women, An International Directory of Contemporary Feature Films about Women. Scarecrow Press. s. 138. ISBN 978-1-4616-7082-7.
^ Maltin, Leonard (2014). Leonard Maltin's 2015 Movie Guide. Penguin. s. 1058. ISBN 978-0-698-18361-2.
^ Benson, Sheila. "Movie Review , Stuck on an 'Island' With Thin Script". Los Angeles Times. 1 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2020. The island's permanent resident is Greek-born painter Marquise (Irene Papas), fierce, opinionated, life-embracing--the quintessential Papas character.
^ "A Talking Picture". Variety. 4 Eylül 2003. 31 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2018.

imdb.com20 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
allmovie.com26 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[Iediseis_2022-1] "Πέθανε η σπουδαία ηθοποιός Ειρήνη Παπά" [The great actress Irene Papas has died]. ieidiseis.gr (Yunanca). 14 Eylül 2022. 14 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2022.

[2] "Greek Actress Irene Papas Dies at 96". greekreporter.com. 14 Eylül 2022. 14 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2022.

[3] Tsolka, Alexandra (15 Şubat 2018). "Ειρήνη Παππά: Η γυναίκα – Ελλάδα" [Irini Pappas: The woman - Greece] (Yunanca). Mononews.gr. 4 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020. Είναι 3 Σεπτεμβρίου 1926. (It is 3 September 1926)

[4] "Ειρήνη Παππά (Irene Pappas)". FinosFilm. 16 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020. Γεννήθηκε: 03 Σεπτεμβρίου 1926 ("Born: 3 September 1926")

[Mikrofwno_2018-5] "Ειρήνη Παππά – Αυτή είναι η τελευταία Ελληνίδα θεά! (Irini Pappas - This is the last Greek goddess!)" (Yunanca). Mikrofwno.gr. 3 Eylül 2018. 18 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020. "γεννήθηκε στο Χιλιομόδι Κορινθίας στις 3 Σεπτεμβρίου 1926" ("born at Chiliomodi, Corinth on 3 September 1926")

[EnciclopediaItaliana-6] "PAPAS, Irene, nata Lelekou". Treccani (Enciclopedia Italiana). 1994. 26 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2017.

[7] "Arşivlenmiş kopya". 19 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2008.

[FilmRef-8] "Irene Papas Biography". Film Reference. 15 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2018.

[9] Williams, Steven (7 Temmuz 2004). "Irene Papas Comes Forward About A Love Affair With The Late Marlon Brando". Contact Music. 3 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2018.

[10] "Press Conference on the developments regarding the 'Anna-Maria' Foundation" 8 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., greekroyalfamily.org, 28 August 2003.

[11] "Irene Pappa: Her niece reveals all the truth about her state of health". Altsantiri. 9 Temmuz 2018. 7 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2018.

[Lancia_Melelli_2005-12] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Lancia Melelli 2005 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)

[Kemp_2000-13] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Kemp 2000 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)

[Enc-14] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Enc isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)

[Anklewicz_2000-15] Anklewicz, Larry (2000). Guide to Jewish Films on Video. KTAV Publishing. s. 2002. ISBN 978-0-88125-605-5.

[Maltin2014-16] Maltin, Leonard (2 Eylül 2014). Leonard Maltin's 2015 Movie Guide. Penguin Publishing Group. s. 2300. ISBN 978-0-698-18361-2.

[17] The Film Journal, Volume 92, Issues 1-6. Pubsun Corporation. 1989. s. 6.

[18] Sloan, Jane (2007). Reel Women, An International Directory of Contemporary Feature Films about Women. Scarecrow Press. s. 138. ISBN 978-1-4616-7082-7.

[Maltin_2014-19] Maltin, Leonard (2014). Leonard Maltin's 2015 Movie Guide. Penguin. s. 1058. ISBN 978-0-698-18361-2.

[20] Benson, Sheila. "Movie Review , Stuck on an 'Island' With Thin Script". Los Angeles Times. 1 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2020. The island's permanent resident is Greek-born painter Marquise (Irene Papas), fierce, opinionated, life-embracing--the quintessential Papas character.

[21] "A Talking Picture". Variety. 4 Eylül 2003. 31 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2018.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

g t d National Board of Review En İyi Kadın Oyuncu Ödülü
1945–1975	Joan Crawford (1945) Anna Magnani (1946) Celia Johnson (1947) Olivia de Havilland (1948) Gloria Swanson (1950) Jan Sterling (1951) Shirley Booth (1952) Jean Simmons (1953) Grace Kelly (1954) Anna Magnani (1955) Dorothy McGuire (1956) Joanne Woodward (1957) Ingrid Bergman (1958) Simone Signoret (1959) Greer Garson (1960) Geraldine Page (1961) Anne Bancroft (1962) Patricia Neal (1963) Kim Stanley (1964) Julie Christie (1965) Elizabeth Taylor (1966) Edith Evans (1967) Liv Ullmann (1968) Geraldine Page (1969) Glenda Jackson (1970) İrini Papas (1971) Cicely Tyson (1972) Liv Ullmann (1973) Gena Rowlands (1974) Isabelle Adjani (1975)
1976–2000	Liv Ullmann (1976) Anne Bancroft (1977) Ingrid Bergman (1978) Sally Field (1979) Sissy Spacek (1980) Glenda Jackson (1981) Meryl Streep (1982) Shirley MacLaine (1983) Peggy Ashcroft (1984) Whoopi Goldberg (1985) Kathleen Turner (1986) Lillian Gish / Holly Hunter (1987) Jodie Foster (1988) Michelle Pfeiffer (1989) Mia Farrow (1990) Geena Davis / Susan Sarandon (1991) Emma Thompson (1992) Holly Hunter (1993) Miranda Richardson (1994) Emma Thompson (1995) Frances McDormand (1996) Helena Bonham Carter (1997) Fernanda Montenegro (1998) Janet McTeer (1999) Julia Roberts (2000)
2001–günümüz	Halle Berry (2001) Julianne Moore (2002) Diane Keaton (2003) Annette Bening (2004) Felicity Huffman (2005) Helen Mirren (2006) Julie Christie (2007) Anne Hathaway (2008) Carey Mulligan (2009) Lesley Manville (2010) Tilda Swinton (2011) Jessica Chastain (2012) Emma Thompson (2013) Julianne Moore (2014) Brie Larson (2015) Amy Adams (2016) Meryl Streep (2017) Lady Gaga (2018) Renée Zellweger (2019) Carey Mulligan (2020) Rachel Zegler (2021) Michelle Yeoh (2022) Lily Gladstone (2023)

İrini Papas anlamı nedir