Sherwin Theodore Wine (25 Ocak 1928, Detroit - 21 Temmuz 2007), ABD'li hümanist, Yahudi din adamı.

Çocukluğu ve eğitim hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Sherwin Theodore Wine'ın aslen Polonya Yahudilerinden olan babası Herschel Wengrowski 1906'da, annesi Teibele Israelski ise 1914'te Detroit'e göç etti. Ailesi, Zecharias Frankel'in (1801-1875) kurduğu Muhafazakâr Yahudilik hareketine mensuptu. Yahudiliğin koşer ve şabat gibi temel kurallarını hayatlarına tatbik ediyorlardı. Çocukluğunda Detroit'te ailesiyle beraber gittikleri sinagogun Muhafazakâr Yahudi rabbileri Abraham Hershman ve Morris Adler'den Yahudi gelenekleriyle ilgili ilk bilgileri öğrenmişti. Dolayısıyla muhafazakâr bir aile ortamında büyüyen Wine, Michigan Üniversitesinde felsefe okudu ve yine aynı üniversitede felsefe alanında yüksek lisans yaptı. Üniversitedeki hocalarının da etkisiyle mantıkçı pozitivizme daha yakın bir anlayışı benimsedi. Ancak buna rağmen din adamı olmaya karar verdi. 1951 yılında Reformist Yahudiliğin en önemli kurumlarından Hebrew Union College'a kaydoldu.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Eğitiminin ardından 1957 yılında ABD ordusunda din adamı olarak göreve başladı. Çeşitli yerlerde görev yaptıktan sonra, 1963'te Detroit'te bulunan Beth El Tapınağı'ndan herhangi bir cemaate ya da yapıya bağlı olmayan bir grup muhalif Yahudi kendisiyle iletişime geçti ve ondan Detroit'in banliyösü Farmington Hills'de reformist bakış açısına sahip yeni bir hareket kurmasını istedi. Bu düşünceye olumlu bakan Wine, Eylül 1963'te Farmington Hills'de Birmingham Tapınağı'nı, başlangıçta sadece sekiz ailenin katılımıyla kurdu. Dinî törenlerde, özellikle de şabat törenlerinde “tanrı” ismini ve kavramını kaldırıp, Yahudi tarihini, kültürünü ve ahlâki değerlerini yücelten yeni bir dil kullanmaya başladı. İşte bu karar, Hümanist Yahudiliğin reformist ya da diğer Yahudi gruplardan ayrı yeni bir hareket olarak ortaya çıkışının temeli oldu. 1964 yılında Wine'ın tanrı kavramına olan yaklaşımı duyulmaya başladığında bu durum tartışmalara yol açtı. Örneğin, The Detroit Free Press 1964'te “Suburban Rabbi: ‘I Am an Atheist.” başlığıyla bir makale yayımladı. Ardından da Time ve The New York Times bu konuyu gündeme taşıdı. Tüm bu tartışmalara karşı Wine, kendisinin ateistik görüşlerden ziyade mantığa dayalı pozitivistlerin temel bakış açısını kabul ettiğini bildirdi. Tanrının varlığını veya bunun aksini kanıtlamanın mümkün olmadığını, dolayısıyla tanrı kavramının anlamsızlığını vurguladı ve görüşlerinin ateizmden ziyade ignostisizim adını verdiği bir düşünce olduğunu savundu. 1966'da, başta Wine olmak üzere hareketin önde gelenleri Yahudiliğin empirik bilgi anlayışına ve insanlığın ihtiyaç duyduğu kurallara göre şekillenmesi gerektiğini ilan etti. 1967'de Hümanist Rabbiler Birliğini (Association of Humanistic Rabbis), 1969'da ise Hümanist Yahudilik Topluluğunu (The Society for Humanistic Judaism) kurdu. 1970 yılından itibaren Detroit'te yıllık konferanslar dizisinin ilkini gerçekleştirdi. Sonraki yıllarda özellikle ABD'nin Boston, Toronto, Los Angeles, Washington, Miami ve New York gibi önemli merkezlerinde Hümanist Yahudi topluluklar oluşturdu. 1985 yılında eğitim faaliyetleri için Uluslararası Seküler Hümanist Yahudilik Enstitüsünü (The International Institute for Secular Humanistic Judaism) ve dünyaya açılmak için de 1986'da Uluslararası Seküler Hümanist Yahudiler Federasyonunu (The International Federation of Secular Humanistic Jews) kurdu. Tüm bu yapıların hem kuruluşlarında hem de faaliyetlerinde aktif bir şekilde görev aldı. 2003 yılında Amerika Hümanist Birliği (The American Humanist Association) tarafından yılın hümanisti seçildi. Yazdığı birçok eserin arasından Humanistic Judaism, 11 Judaism Beyond God12 ve Celebration13 adlı kitapları dikkat çekicidir. Ayrıca, Wine'ın başta Humanistic Judaism Magazine olmak üzere farklı dergilerde yayımlanmış Hümanist Yahudiliğin temel değerlerini ve bakış açısını kaleme aldığı onlarca makalesi vardır. 21 Temmuz 2007 tarihinde, Fas'ın Suvayr kentinde geçirdiği trafik kazası neticesinde hayatını kaybetmiştir.^[1][2][3][4]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]