Yelena Muhina

Yelena Muhina, 1978 Dünya Artistik Jimnastik Şampiyonası'nda denge aleti üzerinde
Kişisel bilgileri
Tam adı	Yelena Vyaçeslavovna Muhina
Doğumu	1 Haziran 1960(1960-06-01) Moskova, Rusya SFSC, SSCB
Ölümü	22 Aralık 2006 (46 yaşında) Moskova, Rusya
Boy	1,52 m (5 ft 0 in)
Spor
Ülke	Sovyetler Birliği
Spor	Jimnastik
Yarışma(lar)	Artistik jimnastik
Madalyalar Dünya Şampiyonası Altın 1978 Strazburg Takım Altın 1978 Strazburg Genel tasnif Altın 1978 Strazburg Yer hareketleri Gümüş 1978 Strazburg Asimetrik paralel Gümüş 1978 Strazburg Denge aleti Dünya Kupası Altın 1977 Oviedo Asimetrik paralel Altın 1977 Oviedo Denge aleti Avrupa Şampiyonası Altın 1977 Prag Denge alet Altın 1977 Prag Yer hareketleri Altın 1977 Prag Asimetrik paralel Altın 1979 Kopenhag Asimetrik paralel Gümüş 1977 Prag Genel tasnif Gümüş 1979 Kopenhag Yer hareketleri Bronz 1977 Prag Atlama masası

Yelena Vyaçeslavovna Muhina (Rusça: Елена Вячеславовна Мухина; d. 1 Haziran 1960 - ö. 22 Aralık 2006), Sovyet Rus jimnastikçi. 1978'de Fransa'nın Strazburg kentinde yapılan Dünya Şampiyonası'nda genel toplamda altın madalya kazanmıştı. Yükselişte olan kariyeriyle birlikte çoğu kişi tarafından jimnastiğin yeni büyük yıldızı olarak anılan Muhina, 1979'da ayağını kırdı ve birkaç organizasyonu kaçırdı. Daha sonra ise bu sakatlıktan dönmenin etkisi, zorlu ve tehlikeli bir hareketi (Thomas saltosu) başarabilmenin baskısıyla birleşince, Rus sporcu 1980 Yaz Olimpiyatları'na iki hafta kala boynunu kırdı. 20 yaşına henüz bir ay önce girmiş olan Muhina'nın boyun kırığı sonrası vücudunun alt kısmı felç oldu.

Kişisel hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Yelena Muhina 1 Haziran 1960'ta Moskova'da doğdu. Annesini beş yaşında kaybetmişti.^[1] Muhina büyükannesi Anna İvanova tarafından büyütüldü.

Kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Muhina küçük yaşlarda jimnastik ve artistik buz patenine ilgi duydu. Okulunu yetenek arayıcıları ziyaret ettiğinde, jimnastiği denemek istediğini belirtti.^[1] Daha sonra CSKA Moskova spor kulübüne katıldı. Muhina başarılarıyla CSKA Onur Listesi'ne alındı.^[1]

1975'e kadar tanınmayan bir jimnastikçi olan Muhina, Sovyet antrenörler tarafından da büyük oranda görmezden gelinmişti. Ancak daha sonra gerçekleşen iki olay, onun yeteneklerini Sovyet takımının vitrinine taşıdı. Bunların ilki, 1976 Olimpiyatları'nda Romanya'nın, Sovyetlerin jimnastik makinesine üstünlük sağlamasıydı; öyle ki, eleştirilen Sovyet kadınlar jimnastik direktörü Larisa Latınina, "Nadia Comăneci'nin Romanya'da doğması benim suçum değil" demişti.^[2] İkincisiyse Muhina'nın erkek sporculara antrenörlük yapan Mihail Klimenko'yla çalışmaya başlaması oldu; Klimenko, onu döneminin seyirciyi en hayran bırakan jimnastikçisine dönüştürmüştü. Fransa'nın Strazburg kentindeki 1978 Dünya Şampiyonası, Sovyet sporcunun patlamasına sahne oldu. Tarihin en etkileyici genel tasnif performanslarından birine imza atan Muhina, Olimpiyat şampiyonu Nadia Comăneci ile Sovyetlerin bir numarası Nellie Kim'in de aralarında olduğu birçok ismi geçerek altın madalyayı kazandı. Bunun yanında yer hareketleri finalinde altın, denge aleti ve asimetrik paralelde ise gümüş madalya kazanmıştı. Muhina şampiyonadaki imza hareketleriyle hafızalara kazındı. Paraleldeki tam burgulu Korbut dönüşü, dengeden inişteki çift geri salto ve yer hareketlerinde hâlen kendi adıyla "Muhina" olarak anılan tam burgulu çift geri saltoyla kayıtlara geçti. Muhina, sunduğu bu yeniliklere rağmen, bale hareketlerinden ilham alan ve gösterişli hatlara sahip klasik Sovyet stilini koruyordu. Kısa sürede Moskova'da yapılacak 1980 Yaz Olimpiyatları'nın merakla beklenen sporcusu olmuştu.

Sovyet millî takımını anlatan 1978 yapımı bir belgeselde, Muhina'nın hocası Mihail Klimenko'yla sohbeti ve takip ettiği sert antrenman programının görüntüleri yer almıştı.^[3]

Sakatlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Muhina'nın yer hareketleri serisi bir devrim olarak görülüyordu çünkü daha önce görülmemiş salto kombinasyonları ("Muhina") barındırıyordu. Ancak bununla yetinilmedi; 1979'da hocası, Sovyet sporcudan erkek jimnastiğinden alınan Thomas saltosunu gerçekleştiren birkaç kadın sporcudan biri olmasını istedi. Amerikalı jimnastikçi Kurt Thomas tarafından geliştirilen hareket, öne doğru biten 1½ burgulu 1 + 3/4 takladan oluşuyordu. Her ne kadar 1978 Dünya Şampiyonası'nda genel toplam ve yer hareketleri altınını kazanmış ve paralelde zorlayıcı, denge aletinde devrim gibi, yer hareketlerinde kendi imza hareketini içeren seriler tamamlamış olsa da, Muhina kendi hocası ve diğer Sovyet antrenörler tarafından yer serisine Thomas saltosunu eklemesi için baskı gördü. Sovyet sporcu kısa zamanda hareketin aşırı tehlikeli olduğunu gördü. Çünkü bu saltoda tüm dönüşleri, havadaki burguları tamamlamak ve yine de öne takla için yeterli alan kalacak şekilde yere inmeye yetecek yükseklik ve hıza erişmenin gerekmesinin yanında, az dönüş (ve çene üzerine düşme) veya fazla dönüşten (ve sırtüstü düşme) kaçınmak için mükemmele yakın bir zamanlamaya ihtiyaç duyuluyordu. 1991 yapımı "Bir Oyundan Daha Fazlası" belgeselinde Muhina, antrenörünü Thomas saltosunun tehlikeli olduğu ikna etme çalıştığını şöyle belirtmişti:

...sakatlığım beklenen bir şeydi. Öngörülebilecek bir kazaydı. Kaçınılmazdı. Bu hareketi yaparken boynumu kırabileceğimi birden çok kez söylemiştim. Birçok kez kendimi kötü şekilde sakatladım ama o (hocası Mihail Klimenko) benim gibi insanların boynunun kırılmayacağını söyledi.^[4]

1979'da Dünya Şampiyonası'na hazırlanan Muhina bacağını kırdı ve organizasyona katılamadı. Teksas'taki şampiyonada Sovyet takımı ezeli rakibi Romanya'ya ilk kez yenildi; aletlerde ve genel toplamda sadece Nellie Kim ile Stella Zaharova madalya kazanabildi. Moskova'da yapılacak 1980 Yaz Olimpiyatları'na bir yıldan az bir süre kala, dünya şampiyonu Muhina'yı sağlığına kavuşturma ve Olimpiyatlar'a hazır hâle getirme baskısı Sovyet takımı doktorları ve antrenörleri üzerindeydi. Ogonyok dergisine verdiği bir röportajda Muhina, onu en kısa zamanda antrenmanlara çıkarmaya uğraşan millî takım için çalışan TsITO'daki (Travmatoloji ve Ortopedi Merkez Enstitüsü) doktorları suçlamıştı. Alçısını çıkarıp taburcu etmemeleri için yalvardığını çünkü "onu evinden alıp antrenmanlara sürüklediklerini" söylemiş ve henüz iyileşmediğini bildiğini belirtmişti. Kendi isteğine rağmen alçısı çıkartılıp ayağının üzerine basmaya çalıştığında "çarpık" yürüdüğünün ve bir şeylerin yanlış gittiğin farkındaydı. TsITO doktorları Muhina'nın bacağının filmini çekti ve kırığın düzgün şekilde iyileşmediğini, bu hâliyle jimnastiğin gerektirdiği şartları sağlayamayacağını gördü. Muhina aynı gün öğleden sonra ameliyat oldu ancak Sovyet jimnastikçinin ünü çoktan zarar görmüştü. Aynı röportajda Muhina, millî takım hocalarından birinin ameliyattan bir gün sonra yanına gelip "özenli olmadığını" ve "alçılı da çalışabileceğini" söylediğini anlatmıştı. Doktorlar bir kez daha, kendi karşı olmasına rağmen, alçısını erken çıkardı ve Muhina Olimpiyat hazırlıklarına geri döndü; sakatlık döneminde aldığı kiloları vermesi için CSKA Moskova kulübünde ağır bir programa başladı.

Bacağında süren zayıflıkla birlikte kilo kaybı çalışmalarının verdiği yorgunlukla boğuşan Muhina, yer serisine Thomas saltosunu ekleme çizgisine dönmekte büyük zorluk çekti. Sporcunun, hareketin devamlı ufak sakatlıklara sebep olduğu ve çok daha büyük bir sakatlık oluşturma riski olduğu uyarılarına rağmen, yer programına hareketi eklemesi için baskı devam etti ve o da tehlikeyi bildiği hâlde çalışmalarını sürdürdü. 3 Haziran 1980 tarihinde, Moskova Olimpiyatları'na iki hafta kala, Thomas saltolu yer serisine çalışan Muhina saltoda dönüşü tamamlayamayarak çenesinin üzerine düştü ve sporcunun omurgası zarar gördü. Sovyet jimnastikçi olay anında tam felce uğradı. Minsk Spor Sarayı'nda çalışmakta olan sporcunun antrenörü Klimenko yanında değildi. Sovyetler Birliği Muhina'yı Onur Rozeti Nişanı'na layık gördü;^[5] dönemin IOC başkanı Juan Samaranch sporcuya Olimpiyat Nişanı gümüş madalyası verdi.

Olay sonrası Sovyet Jimnastik Federasyonu Muhina'yı sakatlığa götüren gelişmelerle ilgili sessiz kaldı. Sovyet takımı antrenörü Yuri Titov sporcunun durumundan habersizmiş gibi davranmış, 1984'te dönüp dönemeyeceğiyle ilgili soruları yanıtsız bırakmıştı. Hatta Titov sakatlık konusunda Muhina'yı "takıma girebilmek için, yapması mümkün olmayan" bir harekete kalkışmakla suçlamış, "sakatlandı ve şansını kaybeti. [...] Kötü hikayelerin hiçbiri gerçek değil" demişti.^[6] Bu sırada Olimpiyat çevrelerinde Muhina'nın durumunun Sovyetlerin söylediğinden çok daha kötü olduğu haberleri yayıldı ve jimnastik dünyası sadece sporcunun durumunu değil, olayın nasıl geliştiğini de sorgulamaya başladı. İlk söylentiler Muhina'nın atlama masasına koşarken düştüğü şeklindeydi;^[4] sonrasında Sovyet gazeteleri sporcunun denge aletinden inerken düştüğünü yazdı ve son olarak yer hareketlerinde ciddi şekilde düştüğü haberi ortaya çıktı.^[4] Muhina olay sonrası konuşmadı ve çok nadir beyanat verdi. Bunlardan biri olan Ogonyok dergisi söyleşisinde Sovyet jimnastik yönetimini, halkı sakatlığı konusunda yanılttığı ve oluşturulan sistemin altın madalya ile şampiyonalara olan doyumsuzluğu için eleştirdi:

...ülkemiz için, atletik başarı ve zaferler her zaman sadece ulusun prestiji olmaktan daha anlamlıydı. Seçtiğimiz politik yolun doğruluğunu, sistemin iyi yanlarını somutlaştırdı ve bir üstünlük sembolü hâline geldiler. Bu yüzden zafer talebi - ne pahasına olursa olsun. Risk olarak, şey... Biz sürekli riske yüksek değer verdik ve bir insan hayatı, ulusun saygınlığıyla karşılaştırıldığında çok az değerliydi; çocukluğumuzdan beri buna inanmamız öğretiliyor. [...] Kulüp onuru, takım onuru, millî takım onuru, bayrak onuru gibi kavramlar var. Bunlar arkasında kişilerin fark edilmediği kelimeler. Başıma gelenler için hiç kimseyi kınamıyor veya suçlamıyorum. Klimenko'yu ya da özellikle dönemin millî takım antrenörü Şaniyazov'u. Klimenko için üzülüyorum - o sistemin bir kurbanı, "işini yapan" yetişkin zümrenin bir üyesi. Şaniyazov'a saygı duymuyorum. Ve diğerleri? Ben sakatlandım çünkü etrafımdaki herkes tarafsız izleyici oldu ve sessiz kaldı. Neticede, o hareketi yapmaya hazır olmadığımı görmüşlerdi. Ancak sessiz kaldılar. Hiç kimse her şeyi unutan, daha fazlası için kendini yırtan birini durdurmadı - hadi, hadi, hadi!^[4]

Tüm bunların yanında, Muhina olanlara karşı çıkarak kendini gelebilecek zararlardan koruyamadığını belirtip sorumluluğun bir kısmını üzerine aldı. Boynu kırılmış hâlde yerde yatarken aklından ilk geçenin "Tanrıya şükürler olsun, Olimpiyatlar'a gitmeyeceğim." olduğunu söylemişti.^[4]

Sonraki dönem[değiştir | kaynağı değiştir]

Larisa Latınina'nın 2004'te verdiği bir röportaja göre, Muhina'nın ağır sakatlığı antrenörü Mihail Klimenko'yu da etkiledi. Sovyet kadın takımının, daha önceki tüm organizasyonlarda olduğu gibi, 1980 Olimpiyatları'nda da altın madalyayı kazanacağına dair büyük bir şüphe yoktu. Ancak "Olimpiyat şampiyonunun antrenörü" olmak isteyen Klimenko, Muhina'yı takıma dahil etmek için büyük çaba harcamıştı. Olaydan hemen sonra Klimenko İtalya'ya yerleşti ve 2007'de kanserden hayatını kaybetti.^[2]

Muhina'nın felç olmasından ve diğer olimpik kadın jimnastikçilerden gelen çağrılardan sonra, Thomas saltosu Puanlama Cetveli'nde kadınlar için izin verilen hareketlerden biri olmaktan çıkarıldı. 2013'e kadar erkekler için hâlâ izin verilen hareket, artık her iki cinsiyet için de yasaklanmıştır.

Yelena Muhina sağlık durumuna rağmen 1980'lerin sonunda Moscow News'te köşe yazarlığı yaptı. 1990 yapımı A&E belgeseli More Than a Game'de (Bir Oyundan Daha Fazlası) sakatlığı konu alındı. Muhina'nın dünya şampiyonası performansı ABC Sports'un Gymnastics' Greatest Stars (Jimnastiğin En Büyük Yıldızları) programında yer aldı. Muhina sakatlığı sonrası çocuklarla ve genç jimnastikçilerle ilgilendi. Güçlü bir dini inancı olduğunu gösteren sporcu, atlara ve animasyon çizgi filmlere olan düşkündü. Muhina eski takım arkadaşlarıyla, özellikle "gerçek bir arkadaş" olarak tanımladığı Yelena Davıdova'yla hep iletişim hâlindeydi.

Dereceleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Uluslararası Jimnastik Federasyonu profili - Yelena Muhina