William Wallace

William Wallace
Sir; William Wallace
	Wallace Anıtı'ndaki vitray pencerede Wallace'ın tasviri
İskoçya'nın Koruyucusu
	Görev süresi; 1297-1298
Yerine geldiği	Jhon Balliol
Yerine gelen	Robert Bruce ; John Comyn
Kişisel bilgiler
Doğum	William Wallace; y. 1270; Elderslie, Renfrewshire, İskoçya Krallığı
Ölüm	Smithfield, Londra, İngiltere Krallığı; 23 Ağustos 1305 (y. 35 yaşında)
Ölüm nedeni	İdam edildi, dörde bölündü
Defin yeri	Londra'da isimsiz bir mezarda
Mesleği	Toprak sahibi · Askeri lider
Askerî hizmeti
Bağlılığı	İskoçya Krallığı
Hizmet yılları	1297-1305
Rütbesi	Komutan
Çatışma/savaşları	Birinci İskoç Bağımsızlık Savaşı Lanark'ta Aksiyon; Scone Baskını; Stirling Köprüsü Muharebesi; Falkirk Muharebesi; Happrew Savaşı ; ;

Sir William Wallace (İskoç Galcesi: Uilleam Uallas;^[1] y. 1270^[2] - 23 Ağustos 1305), Birinci İskoç Bağımsızlık Savaşı sırasında ana liderlerden biri olan bir İskoç şövalyesiydi.^[3]

Wallace, Andrew Moray ile birlikte Eylül 1297'de Stirling Köprüsü Muharebesi'nde bir İngiliz ordusunu bozguna uğrattı. İskoçya'nın Koruyucusu olarak atandı ve Temmuz 1298'de Falkirk Muharebesi'ndeki yenilgisine kadar görev yaptı. Ağustos 1305'te Wallace, Glasgow yakınlarındaki Robroyston'da yakalandı ve İngiltere Kralı I. Edward'a teslim edildi, o da onu vatana ihanet ve İngiliz sivillere karşı işlediği suçlar nedeniyle astırdı, çizdirdi ve dörde böldürdü.

Wallace, ölümünden bu yana anavatanının ötesinde efsanevi bir statü kazandı. Kör Harry'nin 15. yüzyılda yazdığı epik şiir The Wallace'ın kahramanıdır ve Jane Porter ile Sir Walter Scott'un edebi eserlerine ve Akademi Ödüllü Cesur Yürek filmine konu oldu.

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Sir William Wallace'ın 11 Ekim 1297 tarihinde Almanya'nın Lübeck kenti başkanına yazdığı mektupta bulunan kişisel mührü

William Wallace, alt tabakadan bir soyluydu, ancak aile geçmişi ve hatta soyu hakkında kesin olarak çok az şey bilinmektedir. William'ın 1297 yılında Hansa şehri Lübeck'e gönderdiği bir mektupta bulunan kendi mührü, babasının adını Alan Wallace olarak vermektedir.^[4]^[5] Bahsi geçen Alan Wallace, 1296 Ragman Rolls'da Ayrshire'da bir kraliyet kiracısı olarak listelenen Alan Wallace ile aynı olabilir, ancak başka bir doğrulama yoktur.^[6] Diğerleri, Alan'ın Ayrshire, Kilmarnock yakınlarındaki Ellerslie'yi elinde tuttuğunu ve eğer doğruysa bu mülkün William için olası bir doğum yeri olabileceğini düşünmektedir, ancak Wallace'ların 13. yüzyılın ortalarında bu mülkü elinde tuttuğuna dair bir kayıt yoktur. Kör Harry'nin 15. yüzyıl sonlarına ait şiiri William için alternatif bir baba önermektedir: Renfrewshire'daki Elderslie'den Sir Malcolm ve benzer şekilde William için olası bir doğum yeri ortaya çıkarmıştır.^[7]^[8] Her iki bölgenin de daha geniş Wallace ailesiyle bağlantıları olmasına rağmen, onu her iki yerle de ilişkilendiren çağdaş bir kanıt yoktur.^[9] Kayıtlar ailenin ilk üyelerinin Riccarton, Tarbolton, Kyle'daki Auchincruive ve East Lothian'daki Stenton'da mülkleri olduğunu göstermektedir.^[10] Toprakları, İskoçya'nın 5. Yüksek Vekilharcı James Stewart'ın toprakları içinde kaldığı için onun vasallarıydılar. Wallace'ın kardeşleri Malcolm ve John'un diğer kaynaklardan bilindiği iddia edilmiştir, ancak John'un William ile ilişkisi konusunda doğrulanabilir kanıt eksikliği vardır.^[11]

Wallace soyadının kökenleri ve güneybatı İskoçya ile ilişkisi de, ismin "yabancı" veya "Galli" anlamına gelen Eski İngilizce wylisc ("wullish" olarak telaffuz edilir) kelimesinden türetilmiş olması dışında kesin olmaktan uzaktır. Clyde bölgesindeki tüm Wallace'ların Galler'den gelen ortaçağ göçmenleri olması mümkündür, ancak bu terim aynı zamanda Kelt Britonlarının Kümbiç dilini konuşan Strathclyde Krallığı için de kullanıldığından, soyadının Kümbiç dilleri nedeniyle "Galli" olarak görülen kişilere atıfta bulunması da aynı derecede olası görünmektedir.^[12]^[13]

Askeri kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

İskoçya'da siyasi kriz[değiştir | kaynağı değiştir]

Wallace büyürken, İskoçya'yı Kral III. Alaxandair yönetiyordu. Hükümdarlığı barış ve ekonomik istikrar dönemine tanıklık etmişti. Ancak 19 Mart 1286'da Alexander atından düşerek öldü.^[14]^[15] Tahtın varisi Alexander'ın torunu Norveçli Bakire Margaret'ti. Henüz çocuk yaşta ve Norveç'te olduğu için İskoç lordları bir vasiler hükümeti kurdular. Margaret İskoçya yolculuğu sırasında hastalandı ve Eylül 1290'ın sonlarında Orkney'de öldü.^[16] Net bir varisin olmaması "Büyük Dava" olarak bilinen ve toplam on üç kişinin tahtta hak iddia ettiği bir döneme yol açtı. En inandırıcı iddialar John Balliol ve geleceğin kralı Robert Bruce'un dedesi Robert the Bruce'a aitti.^[17]

İskoçya'nın iç savaşa sürüklenme tehlikesiyle karşı karşıya kalması üzerine İngiltere Kralı I. Edward, İskoç soyluları tarafından hakemlik yapması için davet edildi. Süreç başlamadan önce, tüm adayların kendisini İskoçya'nın Lord Paramount'u olarak tanımasında ısrar etti. Kasım 1292'nin başlarında Berwick-upon-Tweed'deki kalede yapılan büyük feodal mahkemede, kan bağı olmasa da soy bakımından daha kıdemli olduğu için hukuken en güçlü iddiaya sahip olan John Balliol lehine karar verildi.^[18]

Edward, İskoçya'ya feodal bir vasal devlet muamelesi yaparak, kendisine saygı gösterilmesini ve Fransa'ya karşı savaşında askeri destek talep ederek, hatta Kral John Balliol'u İngiliz mahkemesinde sıradan bir davacı olarak duruşmaya çağırarak, John'un otoritesini giderek zayıflatacak adımlar atmaya devam etti. İskoçlar çok geçmeden, son derece uzlaşmacı krallarından bıktılar ve işlerin yönetimi, Temmuz 1295'te Stirling'de bir On İki Konsey -pratikte yeni bir Muhafızlar Heyeti- atayan krallığın önde gelen adamları tarafından sözde onun elinden alındı. Daha sonraki yıllarda Auld İttifakı olarak bilinen Fransa ile bir karşılıklı yardım anlaşması imzaladılar.^[19]

İskoçya'nın Fransa ile yaptığı anlaşmaya misilleme olarak İngiltere Kralı I. Edward, Berwick-upon-Tweed'i işgal ederek İskoç Bağımsızlık Savaşlarını başlattı. İskoçlar, Dunbar Savaşı'nda yenildi ve İngilizler, 27 Nisan 1296'da Dunbar Kalesi'ni aldı. Edward, John'u tahttan çekilmeye zorladı ve John da 10 Temmuz 1296'da Montrose yakınlarındaki Stracathro'da bunu yaptı. Burada İskoçya'nın armaları John'un paltosundan resmen yırtıldı ve ona "Toom Tabard" (boş palto) adı verildi. Temmuz ayına gelindiğinde Edward, subaylarına yaklaşık 1.800 İskoç soylusundan (geri kalanların çoğu savaş esiriydi) resmî saygılarını kabul etmeleri talimatını verdi.^[20]

Sessiz yıllar[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı tarihçiler, Wallace'ın 1297'de başarılı bir askeri harekâta önderlik edebilmesi için daha önce askeri tecrübeye sahip olması gerektiğine inanmaktadır. İngiltere Kralı I. Edward'ın Galler'deki savaşları gibi seferler, bir toprak sahibinin küçük oğlunun paralı asker olması için iyi bir fırsat sağlamış olabilir.^[21] Wallace'ın kişisel mühründe okçu nişanı bulunmaktadır,^[22] dolayısıyla William'ın Edward'ın ordusunda okçu olarak savaştığı düşünülmektedir.

Walter Bower'ın 15. yüzyıl ortalarında yazdığı Scotichronicon'da Wallace'ın "uzun boylu, dev gövdeli... uzun yanaklı... kalçaları geniş, güçlü kolları ve bacakları olan... tüm uzuvları çok güçlü ve sağlam" bir adam olduğu belirtilmektedir. Kör Harry'nin 15. yüzyıl sonlarında yazdığı Wallace şiiri, Wallace'ın iki metreye ulaştığını iddia eder.^[23]

Ayaklanmanın başlangıcı[değiştir | kaynağı değiştir]

Wallace tarafından gerçekleştirildiği kesin olarak bilinen ilk eylem, Mayıs 1297'de Lanark'ın İngiliz Yüksek Şerifi William de Heselrig'i öldürmesidir. Daha sonra Douglas Lordu Hardy William ile birleşti ve Scone baskınını gerçekleştirdiler. Bu, kuzeydeki birkaç İskoç soylusu ve Andrew Moray'ınkiler de dâhil olmak üzere İskoçya'da meydana gelen birkaç isyandan biriydi.^[24]

Soylular, Temmuz ayında Irvine'de İngilizlere boyun eğince ayaklanma darbe aldı. Wallace ve Moray olaya karışmadılar ve isyanlarına devam ettiler. Wallace, Ettrick Ormanı'nı baskınlar için bir üs olarak kullandı ve Wishart'ın Ancrum'daki sarayına saldırdı. Wallace ve Moray muhtemelen Eylül başındaki Dundee kuşatmasında bir araya gelerek güçlerini birleştirdiler.^[25]

Stirling Köprüsü Muharebesi[değiştir | kaynağı değiştir]

11 Eylül 1297'de Wallace ve Andrew Moray tarafından ortaklaşa yönetilen bir ordu, Stirling Köprüsü Muharebesi'ni kazandı. Sayıca çok üstün olmalarına rağmen İskoç ordusu İngiliz ordusunu bozguna uğrattı. Surrey 6. Kontu John de Warenne'in 3.000 süvari ve 8.000 ila 10.000 piyadeden oluşan feodal ordusu, nehrin kuzey tarafına geçerken felaketle karşılaştı. Köprünün darlığı çok sayıda askerin birlikte geçmesini engellediğinden, İngiliz askerleri geçerken İskoçlar askerlerin yarısı geçene kadar geri çekildiler ve sonra da geçebildikleri kadar hızlı bir şekilde İngilizleri öldürdüler.^[26] Önce piyadeler, ardından da ağır süvariler gönderildi. İskoçların şiltron düzenleri piyadeleri ilerleyen süvarilere doğru geri çekilmeye zorladı. Wallace'ın yüzbaşılarından biri tarafından yönetilen önemli bir hücum, İngiliz askerlerinin bir kısmının geri çekilmesine neden olurken, diğerleri ileri atıldı ve ezici ağırlık altında köprü çöktü ve birçok İngiliz askeri boğuldu. Böylece İskoçlar önemli bir zafer kazanarak ordularının güvenini artırdı. Edward'ın İskoçya'daki hazinedarı Hugh de Cressingham çatışmada öldü ve cesedinin daha sonra derisinin yüzüldüğü ve derisinin zaferin simgesi olarak küçük parçalara ayrıldığı söylenir. Savaştan sonra Moray ve Wallace, Kral John Balliol adına İskoçya Krallığı'nın Koruyucuları unvanını aldılar. Moray, 1297 yılının sonlarında savaş alanında aldığı yaralar nedeniyle öldü.^[27]

Wallace kısa süre sonra Northumberland'e geçerek Kuzey İngiltere'ye bir saldırı düzenledi. İskoç ordusu, güneye kaçan İngiliz ordusunu takip etti. İki ordu arasında kalan yüzlerce göçmen Newcastle surlarının arkasına kaçtı. İskoçlar, batıya Cumberland'e dönmeden ve Cockermouth'a kadar talan etmeden önce, Wallace adamlarını Northumberland'e geri götürüp 700 köyü ateşe vermeden önce bir kırsal alanı yerle bir etti. Wallace daha sonra İngiltere'den ganimet yüklü olarak döndü.^[3] Yıl sonuna doğru yapılan bir törenle Wallace, şövalye ilan edildi.^[28] Bu tören, üç İskoç kontundan biri -Carrick, Strathearn ya da Lennox- tarafından gerçekleştirilmiş olmalıdır.^[29]^[30]

Falkirk Muharebesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Nisan 1298'de Edward, İskoçya'nın ikinci kez işgal edilmesini emretti. Savaştan iki gün önce 25.781 piyade askerine ödeme yapıldı. Bunların yarısından fazlası Galli olmalıydı. Süvarilerin varlığına dair net bir kaynak yoktur, ancak Edward'ın emrinde yaklaşık 1.500 süvarinin olduğu varsayılmaktadır.^[31] Edward'ın ordusu, Lothian'ı yağmaladı ve bazı kaleleri geri aldı, ancak William Wallace'ı savaşa sokmayı başaramadı. Erzak ve para sıkıntısı, Edward'ı geri çekilmeye zorladı, bu süreçte İskoçlar savaşmaktan kaçındı ve geri çekilişi taciz etti. İngiliz levazım subaylarının sefere hazırlanmaması, moralleri ve yiyecek stoklarını düşürdü ve Edward'ın kendi ordusu içinde çıkan bir isyan, süvariler tarafından bastırılmak zorunda kaldı. Temmuz ayında, erzak almak için Edinburgh'a dönmeyi planlayan Edward, İskoçların yakınlarda Falkirk'te kamp kurduğuna dair istihbarat aldı ve uzun zamandır umduğu meydan savaşına girmek için hızla harekete geçti.^[32]

Wallace, mızrakçılarını ve piyadeleri düzende tutmak için muhtemelen halatlarla bağlı tahta kazıklarla çevrili dört schiltron-dairesel, savunma amaçlı kirpi dizilimleri- şeklinde yerleştirdi. Ancak İngilizler, taktiksel üstünlüğü kendi lehlerine çeviren Galli uzun yaylıları kullandılar. İngilizler süvarileriyle saldırmaya başladı ve İskoç okçuları kaçmaya zorladı. İskoç süvarileri de İngiliz ağır atları karşısındaki yetersizlikleri nedeniyle geri çekildiler. Edward'ın adamları, İngiliz süvarilerine hâlâ ağır kayıplar verdirebilen schiltronlara saldırmaya başladı. Bu sırada İngiliz okçuları, schiltronları okladı ve kısa süre sonra, schiltronlarda boşluklar ortaya çıktı ve İngilizler kalan direnişi ezmek için bunlardan faydalandı. İskoçlar aralarında John de Graham'ın da bulunduğu pek çok adamını kaybetti. Wallace kaçtı ama askeri itibarı büyük bir darbe aldı.^[32]

Eylül 1298'de Wallace, Carrick Kontu ve geleceğin kralı Robert Bruce ve Kral John Balliol'un yeğeni John Comyn lehine İskoçya Muhafızlığı görevinden istifa etti. Wallace'ın bundan sonraki faaliyetlerinin ayrıntıları belirsizdir, ancak İskoç bağımsızlık mücadelesinde yardım talebinde bulunmak üzere Fransa Kralı IV. Philip'in sarayına bir görevle gittiğine dair bazı kanıtlar vardır. Fransız kralının Roma'daki elçilerine gönderdiği ve Sir William'a yardım etmelerini talep eden 7 Kasım 1300 tarihli bir mektup günümüze kadar ulaştı.^[33] Bu mektupta Wallace'ın Roma'ya gitmeye niyetlendiği de belirtilmektedir, ancak gidip gitmediği bilinmemektedir.^[34] Ayrıca bir İngiliz casusunun İskoç liderlerin bir toplantısında Wallace'ın Fransa'da olduğunu söylediği bir rapor da vardır.^[35]

1304 yılına gelindiğinde Wallace, İskoçya'ya geri döndü ve Happrew ile Earnside'daki çatışmalara katıldı.

Yakalanması ve infazı[değiştir | kaynağı değiştir]

Wallace, Edward'a sadık bir İskoç şövalyesi olan John de Menteith'in Wallace'ı Glasgow yakınlarındaki Robroyston'da İngiliz askerlerine teslim ettiği 5 Ağustos 1305'e kadar İngilizler tarafından yakalanmaktan kurtuldu ve Kelt haçı şeklinde küçük bir anıtla anıldı.^[36] Norveç Kralı V. Haakon, Fransa Kralı IV. Philip ve John Balliol'dan gelen mektuplar ve diğer belgeler, Wallace'ın yanında bulundu ve John de Segrave tarafından Edward'a teslim edildi.^[37]

Wallace, Londra'ya nakledildi ve Westminster Sarayı'na götürüldü. Orada vatana ihanetten yargılandı ve savunmasında, diğer İskoç liderlerin çoğunun aksine Edward'a bağlılık yemini etmedi.^[38] Ayrıca savaşta sivillere karşı "ne yaş ne cinsiyet, ne keşiş ne de rahibe ayırmadan" vahşet uygulamakla suçlandı.^[39]^[40] Sonuç olarak bu dava, günümüzde savaş suçları için açılan davaların en eski örneklerinden biri olması nedeniyle modern hukuk biliminin ilgisini çekmektedir. Bugünün terimleriyle uluslararası insancıl hukuk konularını gündeme getiren modern öncesi bilinen sadece üç davadan biridir.^[40]

Duruşmanın ardından, 23 Ağustos 1305'te Wallace salondan çıkarıldı ve Londra Kulesi'ne götürüldü. Orada çırılçıplak soyuldu ve bir atın peşinde şehir boyunca sürüklenerek Smithfield'deki Elms'e götürüldü. Asıldı, çizildi ve dörde bölündü - asılarak boğuldu, ancak hala hayattayken serbest bırakıldı, hadım edildi, içi boşaltıldı (bağırsakları önünde yakıldı), kafası kesildi ve sonra dört parçaya ayrıldı.^[41] Wallace'ın kafası katrana batırıldı ve Londra Köprüsü'nün tepesindeki bir kazığa yerleştirildi. Korunan kafasına daha sonra kardeşi John ile yurttaşları Simon Fraser ve Strathbogie'li John'un kafaları da eklendi. Wallace'ın uzuvları Newcastle, Berwick, Stirling ve Perth'de ayrı ayrı sergilendi. Wallace'ın Smithfield'de idam edildiği yerin yakınındaki Aziz Bartholomew Hastanesi'nin duvarında 8 Nisan 1956'da açılan bir plaket bulunmaktadır. Levhada Latince olarak "Dico tibi verum libertas optima rerum nunquam servili sub nexu vivito fili" (Size doğruyu söylüyorum. Özgürlük en iyisidir. Oğlum, hayatını asla bir köle gibi yaşama) yazmaktadır.

1869 yılında Wallace Anıtı, Stirling Köprüsü'nde kazandığı zaferin bulunduğu yerin yakınına inşa edildi. Bazı parçaları en az 160 yıl sonra yapılmış olmasına rağmen Wallace'a ait olduğu varsayılan Wallace Kılıcı, uzun yıllar Dumbarton Kalesi'nde tutuldu ve şimdi Wallace Anıtı'nda bulunmaktadır.^[42]

Popüler kültürdeki yeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Film[değiştir | kaynağı değiştir]

Wallace'ın hayatının popüler bir tasviri, Mel Gibson'ın yönettiği ve Wallace'ı canlandırdığı, Randall Wallace tarafından yazılan ve İskoçya ve İrlanda'da çekilen Cesur Yürek (1995) filminde sunuldu. Film birçok tarihi yanlışlık nedeniyle eleştirildi.^[43]
Outlaw King (2018) filminde Robert Bruce (Chris Pine), Wallace'ın dörde bölünmüş cesedinin halka teşhir edilmesinin yol açtığı ayaklanmayı gözlemledikten sonra İngilizlere karşı bir isyan planlamaya teşvik edilir.^[44]

Edebiyat[değiştir | kaynağı değiştir]

Kör Harry'nin 15. yüzyılda yazdığı şiir, Marion Braidfute adında bir eşe yer vermesi ve Wallace'ın Lanark Şerifini karısının öldürülmesinin intikamını almak için öldürdüğünü iddia etmesi gibi ayrıntılarıyla Wallace efsanesi üzerinde büyük bir etki yarattı. Ancak bu şiirin büyük bir kısmı doğrulanmamış, çağdaş kaynaklarla çelişmekte ya da tarihçiler tarafından tartışılmaktadır.^[45]
Jane Porter, The Scottish Chiefs (1810) adlı tarihi romanında Wallace efsanesinin romantik bir versiyonunu kaleme almıştır.

Oyun[değiştir | kaynağı değiştir]

Wallace, gerçek zamanlı strateji oyunu Age of Empires II'deki öğretici hikâyenin konusu ve kahramanıdır.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Alba gu bràth

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Stevenson, Joseph (1841). Documents illustrative of Sir William Wallace: his life and times. Printed for the Maitland club. s. 173. Erişim tarihi: 1 Eylül 2013 – New York Public Library and Internet Archive vasıtasıyla.
^ "Sir William Wallace, Scottish hero". Britannica.com. Erişim tarihi: 18 Nisan 2015.
^ ^a ^b "William Wallace (c. 1270-1305)". BBC History. 3 Ağustos 2007. Erişim tarihi: 4 Nisan 2010.
^ Duncan, "William, son of Alan Wallace", ss. 47-50; Grant, "Bravehearts and Coronets", s. 91.
^ "Wars of Independence - William Wallace and the Lübeck letter, 1297". www.scottisharchivesforschools.org. Erişim tarihi: 16 Nisan 2024.
^ Watson, "Sir William Wallace", s. 27; Duncan, "William, son of Alan Wallace", ss. 51-53; Grant, "Bravehearts and Coronets", ss. 90-93.
^ Traquair, Peter Freedom's Sword s. 62
^ "Sir William Wallace Of Elderslie". Thesocietyofwilliamwallace.com. Erişim tarihi: 26 Kasım 2015.
^ Watson, "Sir William Wallace", s. 27; Grant, "Bravehearts and Coronets", ss. 90-91.
^ Barrow, Kingdom of the Scots, ss. 324-325.
^ Duncan, "William, son of Alan Wallace", s. 53; Grant, "Bravehearts and Coronets", ss. 91-92.
^ Black, George Fraser (1943). The Surnames of Scotland: Their Origin, Meaning, and History. New York Public Library. s. 799.
^ "The Old North or Yr Hen Ogledd". The Great Courses Daily. 14 Mayıs 2020. 4 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2020.
^ Marshall, Rosalind K. (2003). Scottish Queens, 1034-1714. Tuckwell Press. s. 27.
^ Traquair s. 15
^ Duncan, Archibald Alexander McBeth (2002). The Kingship of the Scots, 842-1292: Succession and Independence. Edinburgh University Press. s. 195. ISBN 978-0-7486-1626-8.
^ Traquair ss. 23-35
^ Haines, Roy Martin (2003). King Edward II: His Life, His Reign, and Its Aftermath, 1284–1330. McGill–Queen's University Press. s. 242. ISBN 978-0-7735-2432-3.
^ Magnusson, Magnus (2003). Scotland: The Story of a Nation (İngilizce). Grove Press. s. 121. ISBN 978-0-8021-3932-0.
^ Traquair ss. 15–59
^ Fisher, Andrew (2002), William Wallace (2nd ed.), Edinburgh: Birlinn, 978-1-84158-593-2
^ Lübecker Nachrichten, 21.
^ Fisher, Andrew (2002), William Wallace (2nd ed.), Edinburgh: Birlinn, 978-1-84158-593-2, s. 278
^ Traquair ss. 63-67
^ Traquair ss. 70-73
^ Cornell, David (2009). Bannockburn: The Triumph of Robert the Bruce. Yale University Press. s. 28.
^ Traquair, s. 76
^ Sarah Crome (1999). Scotland's First War of Independence. Sarah Crome. ss. 57-. ISBN 978-0-9536316-0-5.
^ Traquair s. 79
^ "Scottish Historical Figures: Sir William Wallace". Scotsmart.com. 23 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2010.
^ Watson, Fiona (1998). Under the Hammer: Edward I and Scotland. Tuckwell Press. ss. 88ff.
^ ^a ^b de Hemingburgh, Walter (1957). Rothwell, Harry (Ed.). The chronicle of Walter of Guisborough. Londra: Royal Historical Society.
^ "Special delivery as William Wallace letter heads for Scotland". Herald & Times Group. Glasgow. 14 Aralık 2011. Erişim tarihi: 22 Aralık 2011.
^ "Delight as 700-year-old letter linked to legendary patriot William Wallace returns to Scotland". The Daily Record. 12 Ocak 2012. Erişim tarihi: 13 Şubat 2012.
^ Barrow, G.W.S. Robert Bruce and the Community of the Realm of Scotland. Edinburgh. ss. 140-141.
^ "Eye Spy Glasgow: the cross in Robroyston that marks the spot where William Wallace was betrayed". Glasgow Times. 2 Ocak 2014. Erişim tarihi: 22 Aralık 2021.
^ Barrow, G.W., Robert Bruce and the Community of the Realm of Scotland, EUP (2005), 452 n. 48: Palgrave, Francis, ed.
^ Morris, Marc (2010). A Great and Terrible King: Edward I and the Forging of Britain. Hutchinson. ss. 343-344. ISBN 978-0-09-179684-6.
^ Solis, Gary (2010). The law of armed conflict: international humanitarian law in war. Cambridge University Press. s. 6. ISBN 978-0-521-87088-7.
^ ^a ^b Goldstone, Richard; Smith, Adam (2009). International Judicial Institutions (Global Institutions). Routledge. s. 31. ISBN 978-0-415-77645-5.
^ Traquair, s. 124
^ "Scottish Wars of Independence". BBC Scotland. Erişim tarihi: 4 Eylül 2013.
^ White, Caroline. "The 10 most historically inaccurate movies". The Sunday Times. 15 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2013.
^ "Chris Pine underwhelms in 'The Outlaw King'". Detroit Free Press. 9 Kasım 2018. Erişim tarihi: 17 Eylül 2021.
^ "Wallace's dead wife was fictional". The Times. 9 Mayıs 2005. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2022.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Scottish History 18 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[:1-1] Stevenson, Joseph (1841). Documents illustrative of Sir William Wallace: his life and times. Printed for the Maitland club. s. 173. Erişim tarihi: 1 Eylül 2013 – New York Public Library and Internet Archive vasıtasıyla.

[2] "Sir William Wallace, Scottish hero". Britannica.com. Erişim tarihi: 18 Nisan 2015.

[bbc-3] "William Wallace (c. 1270-1305)". BBC History. 3 Ağustos 2007. Erişim tarihi: 4 Nisan 2010.

[4] Duncan, "William, son of Alan Wallace", ss. 47-50; Grant, "Bravehearts and Coronets", s. 91.

[5] "Wars of Independence - William Wallace and the Lübeck letter, 1297". www.scottisharchivesforschools.org. Erişim tarihi: 16 Nisan 2024.

[6] Watson, "Sir William Wallace", s. 27; Duncan, "William, son of Alan Wallace", ss. 51-53; Grant, "Bravehearts and Coronets", ss. 90-93.

[traquair-7] Traquair, Peter Freedom's Sword s. 62

[8] "Sir William Wallace Of Elderslie". Thesocietyofwilliamwallace.com. Erişim tarihi: 26 Kasım 2015.

[9] Watson, "Sir William Wallace", s. 27; Grant, "Bravehearts and Coronets", ss. 90-91.

[10] Barrow, Kingdom of the Scots, ss. 324-325.

[11] Duncan, "William, son of Alan Wallace", s. 53; Grant, "Bravehearts and Coronets", ss. 91-92.

[12] Black, George Fraser (1943). The Surnames of Scotland: Their Origin, Meaning, and History. New York Public Library. s. 799.

[Old_North-13] "The Old North or Yr Hen Ogledd". The Great Courses Daily. 14 Mayıs 2020. 4 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2020.

[14] Marshall, Rosalind K. (2003). Scottish Queens, 1034-1714. Tuckwell Press. s. 27.

[15] Traquair s. 15

[16] Duncan, Archibald Alexander McBeth (2002). The Kingship of the Scots, 842-1292: Succession and Independence. Edinburgh University Press. s. 195. ISBN 978-0-7486-1626-8.

[17] Traquair ss. 23-35

[18] Haines, Roy Martin (2003). King Edward II: His Life, His Reign, and Its Aftermath, 1284–1330. McGill–Queen's University Press. s. 242. ISBN 978-0-7735-2432-3.

[:0-19] Magnusson, Magnus (2003). Scotland: The Story of a Nation (İngilizce). Grove Press. s. 121. ISBN 978-0-8021-3932-0.

[20] Traquair ss. 15–59

[21] Fisher, Andrew (2002), William Wallace (2nd ed.), Edinburgh: Birlinn, 978-1-84158-593-2

[22] Lübecker Nachrichten, 21.

[23] Fisher, Andrew (2002), William Wallace (2nd ed.), Edinburgh: Birlinn, 978-1-84158-593-2, s. 278

[24] Traquair ss. 63-67

[25] Traquair ss. 70-73

[26] Cornell, David (2009). Bannockburn: The Triumph of Robert the Bruce. Yale University Press. s. 28.

[traquair76-27] Traquair, s. 76

[Crome1999-28] Sarah Crome (1999). Scotland's First War of Independence. Sarah Crome. ss. 57-. ISBN 978-0-9536316-0-5.

[29] Traquair s. 79

[30] "Scottish Historical Figures: Sir William Wallace". Scotsmart.com. 23 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2010.

[31] Watson, Fiona (1998). Under the Hammer: Edward I and Scotland. Tuckwell Press. ss. 88ff.

[dHW-32] Hemingburgh, Walter (1957). Rothwell, Harry (Ed.). The chronicle of Walter of Guisborough. Londra: Royal Historical Society.

[33] "Special delivery as William Wallace letter heads for Scotland". Herald & Times Group. Glasgow. 14 Aralık 2011. Erişim tarihi: 22 Aralık 2011.

[34] "Delight as 700-year-old letter linked to legendary patriot William Wallace returns to Scotland". The Daily Record. 12 Ocak 2012. Erişim tarihi: 13 Şubat 2012.

[35] Barrow, G.W.S. Robert Bruce and the Community of the Realm of Scotland. Edinburgh. ss. 140-141.

[36] "Eye Spy Glasgow: the cross in Robroyston that marks the spot where William Wallace was betrayed". Glasgow Times. 2 Ocak 2014. Erişim tarihi: 22 Aralık 2021.

[37] Barrow, G.W., Robert Bruce and the Community of the Realm of Scotland, EUP (2005), 452 n. 48: Palgrave, Francis, ed.

[38] Morris, Marc (2010). A Great and Terrible King: Edward I and the Forging of Britain. Hutchinson. ss. 343-344. ISBN 978-0-09-179684-6.

[39] Solis, Gary (2010). The law of armed conflict: international humanitarian law in war. Cambridge University Press. s. 6. ISBN 978-0-521-87088-7.

[Goldstone-40] Goldstone, Richard; Smith, Adam (2009). International Judicial Institutions (Global Institutions). Routledge. s. 31. ISBN 978-0-415-77645-5.

[41] Traquair, s. 124

[42] "Scottish Wars of Independence". BBC Scotland. Erişim tarihi: 4 Eylül 2013.

[43] White, Caroline. "The 10 most historically inaccurate movies". The Sunday Times. 15 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2013.

[44] "Chris Pine underwhelms in 'The Outlaw King'". Detroit Free Press. 9 Kasım 2018. Erişim tarihi: 17 Eylül 2021.

[45] "Wallace's dead wife was fictional". The Times. 9 Mayıs 2005. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2022.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

William Wallace nedir?, William Wallace anlamı nedir?, William Wallace ne demektir?