Tom Amca'nın Kulübesi

Uncle Tom's Cabin
Yazar	Harriet Beecher Stowe
İllüstratör	Hammatt Billings (1. baskı)
Ülke	Amerika Birleşik Devletleri
Tür	Roman
Yayım	20 Mart 1852
OCLC	976451739
Seri
Tom Amca'nın Kulübesi A Key to Uncle Tom's Cabin (1853)

Tom Amca'nın Kulübesi (özgün tam adıyla Uncle Tom's Cabin; or, Life Among the Lowly),^[1][2] Amerikalı yazar Harriet Beecher Stowe'un kaleme aldığı kölelik karşıtı roman. 1852'de yayımlanan kitap, Will Kaufman'a göre "İç Savaş'ın temellerinin atılmasına katkı yapmıştı".^[3]

Hartford Female Seminary'de öğretmenlik yapan ve aktif bir kölelik karşıtı olan, Connecticut doğumlu Stowe, hayatı zorluklarla geçen siyah köle Tom Amca karakterini yarattı; diğer karakterlerin hikâyelerini de onun etrafında şekillendirdi. Bu duygusal roman, bir yandan kölelik gerçeğini tasvir ederken, bir yandan da Hristiyan sevgi anlayışının, insanları köleleştirmek gibi onur kırıcı bir düzeni yenebileceğini belirtiyordu.^[4][5][6]

Tom Amca'nın Kulübesi 19. yüzyılın en çok satan romanı^[7] ve İncil'den sonra en çok satan kitabıydı.^[8] Kitap, 1850'lerde kölelik karşıtı hareketi besleyen unsurlardan biri olarak kabul edildi.^[9] Yayımlandığı ilk yılda ABD'de 300.000, Büyük Britanya'da ise bir milyon adet satıldı.^[10] Basımından üç yıl sonra, 1855'te, dönemin en popüler romanı olarak anıldı.^[11] Kitaba atfedilen önem çok büyüktü. Öyle ki, bir anlatıya göre İç Savaş'ın başlangıcında Stowe ile bir araya gelen Abraham Lincoln "bu büyük savaşı başlatan, işte bu küçük hanımdır" demişti.^[12] Ancak 1896'ya kadar basılı kaynaklarda yer almayan bu söz uydurmadır. Lincoln'ün takdirinin bir anekdot olarak, edebiyat çalışmaları ve Stowe incelemelerinde bu kadar uzun süre yer bulmasının, çoğu entelektüeldeki, edebiyata bir sosyal değişim aracı rolü biçme isteğiyle açıklanabileceği tezi ortaya atılmıştır.^[13]

Kitap ve tiyatro uyarlamaları, birçok siyah stereotipin popülerleşmesine katkı yaptı.^[14] Bunlar arasında sevecen, koyu tenli anne, "pickaninny" stereotipi siyah çocuk ve işine bağlı, zor şartlarda yaşayan, beyaz efendilerine sadık "Tom Amca" vardı. Son yıllarda Tom Amca'nın Kulübesi ile kurulan olumsuz bağlantılar, kitabın "hayati bir kölelik karşıtı araç" olarak gösterdiği tarihi etkiyi gölgeledi.^[15]

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Hartford Female Seminary'de öğretmenlik yapan ve aktif bir kölelik karşıtı olan, Connecticut doğumlu Stowe, romanı, 1850'de yasalaştırılan Kaçak Köle Yasası'na tepki olarak yazdı. Kitabın büyük bölümü, kocası Calvin Ellis Stowe'un eğitimini sürdürdüğü Bowdoin College'ın da bulunduğu Brunswick'de yazıldı.

Stowe Tom Amca'nın Kulübesi'ni yazarken, kısmen, 1849 tarihli kölelik öyküsü The Life of Josiah Henson, Formerly a Slave, Now an Inhabitant of Canada, as Narrated by Himself'ten (Josiah Henson'un Hayatı, Eski Bir Köle, Şimdi Bir Kanadalı, Kendi Anlatımıyla) etkilenmiştir. Henson, Maryland'de bulunan Isaac Riley'e ait 15 km²lik tütün ekili alanda çalışarak yaşayan, bir siyahi köleydi.^[16] Kölelikten 1830'da Yukarı Kanada'ya (bugün Ontario) kaçarak kurtulan Henson, burada kaçak kölelerin yerleşmesi ve kendi hayatlarını kurmasına yardımcı oldu; bu sırada anılarını kaleme aldı. Stowe 1853'te, Tom Amca'nın Kulübesi için Henson'un yazdıklarından etkilendiğini doğrulamıştı.^[17] Stowe'un kitabı çok satanlar arasına girince, Henson da yazdıklarını The Memoirs of Uncle Tom (Tom Amca'nın Anıları) adıyla tekrar yayımladı ve ABD ile Avrupa'da yoğun bir konferans programı gerçekleştirdi.^[16]

Henson'un 1940'lardan beri müze olarak kullanılan Dresden yakınlarındaki evi, Stowe'un kitabından hareketle Tom Amca'nın Kulübesi Tarihi Alanı (Uncle Tom's Cabin Historic Site) olarak adlandırıldı. Henson'un kölelik döneminde yaşadığı kulübe yıkılmıştı ancak Montgomery County yönetimi 2006 yılında, Riley'in çiftliğindeki bir kulübeyi, Henson'a ait olduğu sanısıyla satın aldı.^[18] Hâlen National Park Service'e ait olan alanda müze ve bilgi merkezi yapımı planlanmaktadır.

Stowe kitabını yazarken esinlendiği ve kaynak olarak kullandığı bazı eserleri A Key to Uncle Tom's Cabin'de (1853) belirtmişti. Kurgusal olmayan bu metin, Stowe'un kölelik hakkındaki fikirlerini doğrulamaya çalışıyordu.^[19] Ancak yapılan araştırmalar, Stowe'un gösterdiği kaynakların birçoğunu, kendi kitabı basılmadan önce okumadığını göstermişti.^[19]

Yayımlanma[değiştir | kaynağı değiştir]

Tom Amca'nın Kulübesi ilk olarak, kölelik karşıtı The National Era'da, 5 Haziran 1851 tarihli sayıdan başlamak üzere 40 haftalık bir dizi olarak tefrika edildi. Hikâye büyük ilgi görünce, yayımcı John P. Jewett, Stowe'a bu diziyi kitaba dönüştürme teklifi götürdü. İnsanların Tom Amca'nın Kulübesi'ni kitap olarak okumak isteyeceğinden şüphe eden Stowe, öneriyi bir süre sonra kabul etti.

Kitabın büyük ilgi göreceğine inanan Jewett, dönemin koşullarında sıra dışı bir kararla, ilk baskı için resimli altı tam sayfa hazırlattırdı; çizimler Hammatt Billings tarafından yapıldı.^[20] 20 Mart 1852'de çıkan kitap kısa sürede tükendi. Daha sonra birçok farklı versiyon basıldı. Bunlar arasında Billings'in 117 çizimiyle 1853'te çıkan delüks versiyon da vardı.^[21] Kitap çıktığı ilk yılda 300.000 sattı.

Bütün büyük dillere çevirisi yapılan Tom Amca'nın Kulübesi, ABD'de İncil'den sonra en çok satan kitap oldu.^[8] İlk baskıların birkaçında, kölelik karşıtı görüşleriyle bilinen, Londra'da bir Cemaat kilisesinin papazı olan James Sherman'ın kaleme aldığı önsöz yer almıştı. Kitap Britanya'da da benzer satış başarısına ulaştı; Mayıs 1852'de çıkan ilk Londra baskısı 200.000 sattı.^[22] Birkaç yıl içinde Britanya'da 1,5 milyon adet kitaba ulaşıldı ancak bunların büyük kısmı korsandı.^[23]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Pearl olayı

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Aiken, George L. Uncle Tom’s Cabin. New York: Garland, 1993.
• Gates, Henry Louis; and Appiah, Kwame Anthony. Africana: Arts and Letters: an A-to-Z reference of writers, musicians, and artists of the African American Experience, Running Press, 2005.
• Gates, Henry Louis; and Hollis Robbins. The Annotated Uncle Tom's Cabin, W. W. Norton. ISBN 0-393-05946-4
• Gerould, Daniel C., ed. American Melodrama. New York: Performing Arts Journal Publications, 1983.
• Jordan-Lake, Joy. Whitewashing Uncle Tom's Cabin: Nineteenth-Century Women Novelists Respond to Stowe, Vanderbilt University Press, 2005.
• Lott, Eric. Love and Theft: Blackface Minstrelsy and the American Working Class. New York: Oxford University Press, 1993.
• Lowance, Mason I. (Jr.); Westbrook, Ellen E.; De Prospo, R., The Stowe Debate: Rhetorical Strategies in Uncle Tom's Cabin, University of Massachusetts Press, 1994.
• Parfait, Claire. The Publishing History of Uncle's Tom's Cabin, 1852–2002, Aldershot: Ashgate, 2007.
• Reynolds, David S. Mightier Than the Sword: Uncle Tom’s Cabin and the Battle for America, Norton, 2011. 351 pp.
• Rosenthal, Debra J. Routledge Literary Sourcebook on Harriet Beecher Stowe's Uncle Tom's Cabin, Routledge, 2003.
• Sundquist, Eric J., ed. New Essays on Uncle Tom's Cabin, Cambridge University Press, 1986.
• Tompkins, Jane. In Sensational Designs: The Cultural Work of American Fiction, 1790–1860. New York: Oxford University Press, 1985.
• Weinstein, Cindy. The Cambridge Companion to Harriet Beecher Stowe, Cambridge University Press, 2004.
• Williams, Linda. Playing the Race Card: Melodramas of Black and White from Uncle Tom to O. J. Simpson, Princeton University Press, 2001.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Tom Amca'nın Kulübesi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Gutenberg Projesi'nde Uncle Tom's Cabin