Son Emir

Son Emir
The Last Command
Yönetmen	Josef von Sternberg
Yapımcı	Adolph Zukor; Jesse L. Lasky
Senarist	John F. Goodrich; Herman J. Mankiewicz
Hikâye (eser)	Lajos Biró; Josef von Sternberg
Oyuncular	Emil Jannings; Evelyn Brent; William Powell
Görüntü yönetmeni	Bert Glennon
Kurgu	William Shea
Dağıtıcı	Paramount Pictures
Cinsi	Sinema filmi
Renk	Siyah beyaz
Çıkış tarih(ler)i	22 Aralık 1928
Süre	88 dk.
Ülke	ABD
Dil	Sessiz film; İngilizce arayazılar

Son Emir (İngilizce: The Last Command) Avusturya asıllı yönetmen Josef von Sternberg tarafından yönetilen, John F. Goodrich ve Herman J. Mankiewicz tarafından senaryosu yazılan 1928 yapımı sessiz film. Filmin hikâyesi Lajos Bíró'ya aittir.^[1] Başrol oyuncusu Emil Jannings hem bu film hem de -o dönem birden fazla filmdeki performanslara da ödül verilebilmekteydi- The Way of All Flesh filmindeki rolleriyle En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü'nü kazanan ilk kişi olmuştur.

Film, 2006 yılında Kongre Kütüphanesi tarafından "kültürel, tarihi ve estetik olarak önemli" filmler arasına seçilmiş ve ABD Ulusal Film Arşivi'nde muhafaza edilmesine karar verilmiştir.^[2]

Konu[değiştir | kaynağı değiştir]

1928 yılında, Hollywood'da yönetmenlik yapan Leo Andreyev (William Powell), bir sonraki filmi için fotoğraflardan oyuncu seçmektedir. Sergius Alexander (Emil Jannings) adlı kişinin resmine gelince bir an için duraklar ve asistanına bu kişiyi derhal çekimlere çağırmasını ister. Ertesi sabah film stüdyosuna giden Sergius'a Rus generali üniforması verilir. Soyunma odasında yanındaki bir başka figüran, dikkatini dağıttığı için Sergius'un sürekli kafasını sallamasından rahatsız olur. Sergius ise özür diler ve bunun elinde olmadığını, geçmişte büyük bir şok geçirdiğini söyler.

Film daha sonra flashback yaparak on yıl öncesine, Ekim Devrimi'nin içinde bulunduğu Rusya Çarlığı'na gider. Çar'ın kuzeni ve tüm Rus ordularının komutanı olan Grand Dük Sergius Alexander, rutin kimlik kontrolü sırasında askerleri eğlendiren iki oyuncunun "tehlikeli devrimci" oldukları konusunda bilgilendirilir. Eğlenmek için onlarla oynamaya karar verir. Odasına çağırttığı bu iki oyuncuyla alaylı bir şekilde konuşan general, kendisine cüretkârca laf sokan erkek oyuncu Leo Andreyev'in yüzünü kamçılayıp tutuklattırır.

Leo'nun güzeller güzeli arkadaşı Natalie Dabrova (Evelyn Brent) ise tamamen farklı bir konudur. Kadın Sergius'u kendisine ayartır. Tehlike olmasına rağmen Sergius kadını yanına alır. Bir hafta sonra duygularının bir ifadesi olarak ona inci bir kolye verir. Kadın daha sonra generalin Rusya'yı en az kendisi kadar derinden seven büyük onurlu bir adam olduğunu anlamaya başlar. Onu odasına davet ettiğinde general, Natalie'nin sakladığı tabancayı fark eder, ancak kasıtlı olarak ona sırtını döner. Bu sırada Natalie elini tetiğe götürür ancak ateş edemez. Siyasi görüş farklılıklarına rağmen Natalie, Sergius'a âşık olmuştur.

Bolşevikler generalin içinde bulunduğu treni ele geçirince Natalie, generale hakaretler ederek, küçümseyici tavır takınır. Generali hemen oracıkta öldürmek yerine, Sankt-Peterburg'da halkın önünde idam edilmesini, Petrograd yolculuğu sırasında da trene kömür attırılmasını önerir. Ancak bu, onu hayatta tutmak için bir oyundur ve yolculuk sırasında herkes sarhoş olunca Natalie, Sergius'un yanına giderek onu sevdiğini söyler ve ülkeden çıkışını finanse etmesi için inci kolyeyi ona geri verir. Sergius trenden atlar, ancak sonra Natalie'nin de içinde bulunduğu trenin köprüden geçerken buzlu nehre çakılışını dehşet içinde izler. Sergius'un başı bu andan itibaren seğirmeye başlar.

On yıl sonra Sergius yoksulluğa düşmüş ve Hollywood'da figüran olarak hayatını idame ettirmektedir. Filmin yönetmeni Leo Andreyev ile nihayet buluştuklarında Sergius onu hemen tanır. Yönetmen Leo, Sergius'u aşağılamak için ironik bir şekilde filmin savaş sahnesinde ona Rus generali rolünü verir. Çekimler başlayınca rol gereği bir asker "Savaşmaktan bıktık usandık! Son emrini de verdin!" diyerek General Sergius'a karşı ayaklanır. Sergius on yıl önce Leo Andreyev'e yaptığı gibi askeri yüzünden kamçılar. Gerçeklik üzerindeki hakimiyetini kaybederek, kendisini gerçekten düşman tarafından kuşatıldığını düşünüp hiddetli bir konuşma yaparak askerlerine Rusya için tutkuyla savaşmalarını emreder. Kendisini çok zorlayan Sergius, konuşmasının ardından yere yığılır ve yönetmen Leo'ya "Kazandık mı?" diye sorar. Leo da "Evet ekselansları, kazandınız" der. Sergius, Leo'nun kolları arasında son nefesini vererek hayatını kaybeder. Leo'nun asistanı bu durum karşısında yaptığı "Bu adam harika bir oyuncuydu" yorumuna Leo "Harika bir oyuncudan fazlasıydı, harika bir adamdı" der.

Oyuncu kadrosu[değiştir | kaynağı değiştir]

Emil Jannings - Grand Dük Sergius Alexander
Evelyn Brent - Natalie Dabrova
William Powell - Leo Andreyev
Jack Raymond - Asistan
Nicholas Soussanin - Emir subayı
Michael Visaroff - Muhafız
Fritz Feld - Bir devrimci

Esinlenme[değiştir | kaynağı değiştir]

Ernst Lubitsch'in gazeteci Gilbert Swan'a anlattığına göre filmin hikâyesi yaşanmış bir olaydan esinlenilmişti. Rus ordusunda önemli bir general olan Theodore A. Lodigensky ile hem Moskova'da hem de komünist devriminden sonra New York'ta Rus restoranı açtığında tanıştı.^[3] Lubitsch filmi için bir grup figüran bakarken günlüğü tıpkı filmdeki Sergius Alexander gibi 7.50 dolara çalışan askeri üniformalı bir şekilde sırasını bekleyen bu eski generalle bir kez daha karşılaştı.^[3] Lubitsch daha sonra bu anekdotu arkadaşı Josef von Sternberg'e aktardı.^[1] Lodigensky 1929-1935 yılları arasında Theodore Lodi adı altında birkaç filmde rol aldı. Bu rolleri arasında 1932 yapımı Down to Earth filminde sürgünde otel kapıcısı olarak çalışan bir Rus olan Grand Dük Michael karakterini de canlandırdı.

Yapım[değiştir | kaynağı değiştir]

1927'de Paramount'un Almanya'daki kardeş film şirketi Ufa, önde gelen aktörlerinden Emil Jannings ve yapımcı Erich Pommer'ı Hollywood'da bir dizi film yapmaları için görevlendirdi. Sternberg ve Jannings, 1925'te Berlin'de buluştuklarında dostane bir ilişki kurmuştu.^[4]^[5]

Jannings, yönetmen Ernst Lubitsch'in The Patriot ve Victor Fleming'in The Way of All Flesh filmlerinde rol aldı ancak The Last Command'deki performansı bu iki yapımı geride bıraktı.

The Last Command, "şu ana kadar çekilen en iddialı Sternberg filmlerinden" biriydi. Çekimler beş haftada tamamlandı.^[6]

Paramount yöneticileri filmi inceleyip Sternberg'in Hollywood'u kalpsiz ve alaycı olarak tasvir eden materyaller eklediğini belirtip The Last Command'ın vizyona girmesini durdurdular. Ayrıca, "Troçki ve genç Stalin'in tanınabilir portreleri" de dahil olmak üzere, Rus Devrimi'ni tarihsel olarak yanlış tanıttığından şikayetçi oldular. Stüdyo yetkilileri ancak zengin bir Paramount hissedarının baskısı altında yumuşadılar ve filmi dağıtımına izin verdiler. Bu, "kariyerinde Sternberg'in kendi zanaatıyla bir konu olarak yüzleştiği tek zamandı."^[7]^[8]

Tepkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

"Olağanüstü kritik başarıya" açılmalarına ve "coşkulu eleştiriler" almalarına rağmen gişe kârları hiçbir zaman gerçekleşmedi.^[9]

Amerikalı oyun yazarı ve film yapımcısı Preston Sturges, The Last Command'ı "belki de şimdiye kadar gördüğü tek mükemmel film" olarak ilan etti.^[10]

Film, "ticari başarısızlığına" rağmen En İyi Orijinal Hikâye dalında aday gösterildi ve Emil Jannings, 1. Akademi Ödülleri'nde En İyi Performans dalında Oscar'ı aldı.^[11]^[12]

Yazar ve film eleştirmeni Leonard Maltin, The Last Command'i dört yıldızdan dördüyle ödüllendirerek filmi "Hollywood'daki hayata ve çalışmaya dair keskin algılarla dolu büyüleyici bir hikaye." olarak nitelendirdi.^[13]

Ev sineması[değiştir | kaynağı değiştir]

Criterion Collection 2010 yılında The Last Command’ı von Sternberg'in diğer filmleri Underworld ve The Docks of New York ile birlikte DVD olarak üçlü set halinde tekrar yayınladı.^[14]^[15] Criterion'un bu sürümünde Robert Israel ve Alloy Orchestra film için müzik düzenledi.^[15]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b "Silent Era: The Last Command". silentera.com. 27 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2011.
^ "National Film Registry" (İngilizce). en.wikipedia.org. 13 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2009.
^ ^a ^b Gilbert Swan (7 Mayıs 1929). "In New York". Pittsburgh Press. 15 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2015.
^ Baxter, 1971. P. 44
^ Sarris, 1966. P. 16: “Sternberg’s first assignment after Underworld was to direct Emil Jannings, the eminent German star Paramount had imported to join Ernst Lubitsch and Pola Negri in Hollywood."
^ Baxter, 1971. P. 52
^ Baxter, 1971. p. 48 and p. 52: Sternberg “inserted attacks on the heartlessness and cynicism of Hollywood…”
^ Sarris, 1998. p. 215
^ Baxter, 1971. P. 52: “...the commercial failure of The Last Command...[it] made only a small profit.”
^ Weinberg, 1967. p. 39 and p. 37: Weinberg provides numerous accolades for US and Europe on the film
^ Baxter, 1993. P. 90: “...his [Sternberg’s] popular and critically successful silent film, The Last Command.”
^ Baxter, 1971. P. 52: “...the commercial failure of The Last Command…[it] made only a small profit.”
^ Maltin, Leonard; Green, Spencer; Edelman, Rob (January 2010). Leonard Maltin's Classic Movie Guide. New York City: Plume. s. 361. ISBN 978-0-452-29577-3. 15 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2024.
^ Dave Kehr (20 Ağustos 2010). "Sternberg: Chief Director of Private Dream Factory". The New York Times. 18 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2015.
^ ^a ^b "3 Silent Classics by Josef von Sternberg". Criterion Collection. 8 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2015.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

IMDb'de Son Emir

[silentera-1] "Silent Era: The Last Command". silentera.com. 27 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2011.

[2] "National Film Registry" (İngilizce). en.wikipedia.org. 13 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2009.

[PittsburghPress-3] Gilbert Swan (7 Mayıs 1929). "In New York". Pittsburgh Press. 15 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2015.

[Baxter,_1971._P._44-4] Baxter, 1971. P. 44

[5] Sarris, 1966. P. 16: “Sternberg’s first assignment after Underworld was to direct Emil Jannings, the eminent German star Paramount had imported to join Ernst Lubitsch and Pola Negri in Hollywood."

[6] Baxter, 1971. P. 52

[7] Baxter, 1971. p. 48 and p. 52: Sternberg “inserted attacks on the heartlessness and cynicism of Hollywood…”

[8] Sarris, 1998. p. 215

[9] Baxter, 1971. P. 52: “...the commercial failure of The Last Command...[it] made only a small profit.”

[10] Weinberg, 1967. p. 39 and p. 37: Weinberg provides numerous accolades for US and Europe on the film

[11] Baxter, 1993. P. 90: “...his [Sternberg’s] popular and critically successful silent film, The Last Command.”

[12] Baxter, 1971. P. 52: “...the commercial failure of The Last Command…[it] made only a small profit.”

[MaltinGreen2010-13] Maltin, Leonard; Green, Spencer; Edelman, Rob (January 2010). Leonard Maltin's Classic Movie Guide. New York City: Plume. s. 361. ISBN 978-0-452-29577-3. 15 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2024.

[14] Dave Kehr (20 Ağustos 2010). "Sternberg: Chief Director of Private Dream Factory". The New York Times. 18 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2015.

[criterion-15] "3 Silent Classics by Josef von Sternberg". Criterion Collection. 8 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2015.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

g t d Josef von Sternberg'in yönettiği filmler
Sessiz filmler	The Salvation Hunters • Exquisite Sinner • A Woman of the Sea • Underworld • The Last Command • The Drag Net • The Docks of New York • The Case of Lena Smith
Sesli filmler	Thunderbolt • The Blue Angel • Morocco • Dishonored • An American Tragedy • Shanghai Express • Blonde Venus • The Scarlet Empress • The Devil Is a Woman • Crime and Punishment • The King Steps Out • I, Claudius (tamamlanamadı) • Sergeant Madden • The Shanghai Gesture • The Town • Macao • Anatahan • Jet Pilot

The Last Command (1928 film) nedir?, The Last Command (1928 film) anlamı nedir?, The Last Command (1928 film) ne demektir?