Tevatür

Tevatür veya mütevatir, Arapça kökenli bir kelime olan tevatür bir haberin ağızdan ağıza yayılması, yaygın söylenti. Dini metinlerde bir haberi, yalan olarak söylenmiş bir söz üzerine birleşmeleri mümkün olmayan ve her zaman kendilerine güvenilen kimselerin bildirmeleri.^[1]

Mütevatir sözlükte "araya zaman girmekle beraber kesintiye uğramaksızın devam etmek, birbiri ardınca gelmek" anlamındaki vetr kökünden türeyen mütevatir kelimesi kelam ve fıkıh usulünde konusunun doğruluğu bilgisini bizzat kendisi veren haberi ifade eder; böyle bir haber için gerekli görülen şartlar çerçevesindeki nakil keyfiyetine de tevatür denir. Haberi nakledenlerin aynı anda ve birlikte değil farklı zamanlarda ve birbiri ardınca nakletmiş olmaları sebebiyle böyle bir adlandırma yapılmıştır.^[2]

Büyük Lugat'ta, "içinde yalan ihtimali olmayan ve bir cemaate dayanan kuvvetli haber" olarak tanımlanır.^[3]

Kur'an ve mütevatir[değiştir | kaynağı değiştir]

Mütevatir haberin örnekleri arasında klasik literatürde Kur'an'da sayılır. Kur'an'nın mütevatir olarak nakledildiği konusunda bir tereddüt bulunmadığı gibi kıraatlerden yedisinin de mütevatir olduğu ifade edilir.^[2]

Hadisçilerde kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]

İslam alimleri genel olarak mütevatiri "yalan söylemek üzere ittifak etmesi aklen imkansız olan bir topluluk tarafından nakledilen haber" olarak tarif ederler.^[4]

Hadisçilere göre, mütevatir hadisin ravilerini tek tek incelemeye gerek yoktur. Ravilerin çokluğuna itibar edilir. Çünkü onların yalan üzerine ittifak edemeyecekleri kabul edilir. Dolayısıyla hem lafzi hem de manevi mütevatir hadisin kesin bilgi verdiğinde bütün hadisçiler hemfikirdirler.^[5]

Bu sözlerin yazılı olmaması, sözlü aktarımlardan ibaret olması şarttır. Bilimsel ifadeyle yazıyla ulaşan haberler mütevatir haber olarak nitelendirilmez. Yazının doğruluğundan emin olunduğu zaman metin kesin bilgi içerir.^{[kaynak belirtilmeli]}

İslam alimlerinden Seyyid Şerif Cürcani, tevatür hadis kavramını şöyle açıklar: "Haber-i mütevatir, ravileri (rivayetçileri) çoklukta o dereceye ulaşan bir haberdir ki, adete göre, o kadar çok rivayetçinin yalan üzerine birleşmeleri imkânsız olur. Bu durumda rivayet edilen haber hakkında lafız (söz) ve mana tutuyorsa buna, "mütevatir-i lafzi" (sözleri aynı olan doğru rivayet) denir. Eğer hepsinin arasında müşterek manada ittifak olmakla beraber lafızlar (sözler) arasında ihtilaf bulunuyorsa buna, "mütevatir-i manevi" (manası aynı olan doğru rivayet) denir.^[6]

Hadisler konusunda ahad (tek kanallı) hadisler zan ifade ederken, mütevatir (çok kanallı) hadisler ise zan ifade etmekle birlikte doğru olma olasılığı yüksek olan hadis demektir.

Bununla birlikte bir hadisçinin mütevatir kabul etmesi o hadis ile ilgili nihai ve kesin değerlendirme değildir. Bazılarınca mütevatir kabul edilen birçok hadis diğer araştırmacılar tarafından, zayıf ve uydurma kabul edilebilir.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kur'an
Hadis

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Tevatür Ne Demek? TDK'ya Göre Tevatür Sözlük Anlamı Nedir?". www.sabah.com.tr. 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2021.
^ ^a ^b "Mütevatir". islamansiklopedisi.org.tr. 19 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2021.
^ "mütevatir." Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Büyük Lügat. İstanbul: Türdav, 2000.
^ es-Süyûtî, Celâlüddîn (2018). el-Ezharu'l-Mütenasire fi Ehadisi'l-Mütevatire [Mütevatir Hadisler]. Yıldız, Mustafa tarafından çevrildi (2. bas.). İstanbul: Çıra Yayınları. ss. 7-9. ISBN 978-605-9853-75-0.
^ el-Itr, Nureddin (1972). Menhecü'n-Nakd fi Ulûmi'l-Hadîs. Dımaşk. s. 382.
^ Muhtasar-ı Seyyid-i Şerif, s. 46; Nüzul-i Mesih Risalesi, Ahmet Mahmut Ünlü, Ekmel Yayıncılık, İstanbul, 1998, s 167.

İslam ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] "Tevatür Ne Demek? TDK'ya Göre Tevatür Sözlük Anlamı Nedir?". www.sabah.com.tr. 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2021.

[mütevatir-2] "Mütevatir". islamansiklopedisi.org.tr. 19 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2021.

[3] "mütevatir." Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Büyük Lügat. İstanbul: Türdav, 2000.

[4] s-Süyûtî, Celâlüddîn (2018). el-Ezharu'l-Mütenasire fi Ehadisi'l-Mütevatire [Mütevatir Hadisler]. Yıldız, Mustafa tarafından çevrildi (2. bas.). İstanbul: Çıra Yayınları. ss. 7-9. ISBN 978-605-9853-75-0.

[5] -Itr, Nureddin (1972). Menhecü'n-Nakd fi Ulûmi'l-Hadîs. Dımaşk. s. 382.

[6] Muhtasar-ı Seyyid-i Şerif, s. 46; Nüzul-i Mesih Risalesi, Ahmet Mahmut Ünlü, Ekmel Yayıncılık, İstanbul, 1998, s 167.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Mütevatir nedir?, Mütevatir anlamı nedir?, Mütevatir ne demektir?