Tendürek Dağı

Tendürek
Tendürek
En yüksek noktası
Yükseklik	3.533 m (11.591 ft) (Büyük Tendürek)
Çıkıntı	3.291 m (10.797 ft) (Küçük Tendürek)
Listelenme	Ultra zirve
Koordinatlar	39°21′36″K 43°52′12″D / 39.36000°K 43.87000°D
Coğrafya
Konum	Doğubayazıt, Ağrı, Türkiye
Jeoloji
Kayaç yaşı	Kuvaterner
Dağ türü	Stratovolkan, Tektonik
Son patlama	1855
	Türkiye' deki konumu

Tendürek Dağı, Türkiye'de Doğubayazıt ile Çaldıran arasında bulunan volkanik dağ. Büyük Tendürek (3533 m) ve Küçük Tendürek (3291 m) adlı ikiz volkanik koniden oluşan, belirgin koni ve kraterlere sahip, kuvaterner yaşlı, fazla koni ve kraterin bulunduğu bir stratovolkandır.^[1]

Jeoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Küçük Tendürek'in zirvesinde 400 m çapında bir krater gölü bulunur. Krater kenarından 1–2 m derinliğindeki çukurlardan 50 °C sıcaklığında buhar çıkmaktadır. Büyük Tendürek'in 200 m derinliğindeki kraterinde su bulunmaz. Kraterden buhar ve bazı gazlar çıkmakta, H₂S ayrışıp, kükürt birikmektedir.^[1]

Volkandan çıkan lav ve tüflerin çevredeki Neojen yaşlı göl çökellerinin üzerine gelmiş olması, dağın Neojen sonları kuvaterner başlarında meydana gelmiş olduğunu göstermektedir. Yapısında çoğunlukla bazaltlar bulunan Tendürek Dağı'nın kraterinde çıkan sıcak buhar, dağın volkanik faaliyetin henüz tam olarak sona ermediğini göstermektedir.^[2]

Dağın doğusunda bulunan ve çapı yaklaşık 500 metre olan kraterden sıcak su buharları ve hidrojen sülfür gazları çıkar bu gazlar kraterin kenarlarında, sarı renkli bir mineral olan kükürt oluşumunu sağlar.^[3]

Tendürek'in güneyindeki Çaldıran merkezinden, zeminden CO₂ çıkmaktadır. Az üzerinde yapılan araştırmalarda magma kökenli olduğu anlaşılmıştır. Dağın çevresindeki soğuk su kaynaklarında Tendürek sisteminden kaynaklı flor zenginliği tespit edilmiştir.^[1]

Canlı hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Kraterler çevresinde fazla bitki örtüsü bulunmaz. Dağın kuzeydoğusunda Doğubayazıt Ovası, güneyinde Çaldıran Ovası yer alır. Doğusunda İran toprakları bulunur. Dağın güneyindeki taşlık yamaçlarda dağ stepleri bulunur. Otlatma baskısının azaldığı yerlerde kısa çalı toplulukları görülür.^[4]

Gökkuzgun, çobanaldatan, kirazkuşu ve kara alınlı örümcek kuşu bu bölgede üremektedir. Bozkır kartalının alanda ürediği düşünülmektedir. Karagözlü mavi kelebek ve Apollo gibi kelebek türleri ve Bendimahi kertenkelesi gibi sürüngenler önemli türlerdir. Çevrede meralarda aşırı otlatma ile ağaç kesme bitki örtüsünü tehdit etmektedir.^[4]

Volkanizma[değiştir | kaynağı değiştir]

Tendürek Dağı, Ağrı Dağı'nın güneyinde İran sınırına yakın Doğubayazıt ovası üzerinde yükselen uzun bir kalkan yanardağdır. Tendürek yanardağı, batıdaki kraterinden gelen hareketli lav akıntılarının 500 kilometrekare'lik bir alanı kapladığı dönemde gelişti . Zirvede kaldera oluşumundan sonra, KG yönelimli çatlaklardan çok sayıda yan patlama meydana gelmiş ve lav domları ve akışlarının yanı sıra 10–20 km boyunca Kuzey ve Güney yönünde uzanan akışkan bazaltik pahoehoe akışları üretmiştir. En son aktivite(1855), iki büyük bazaltik lav akışını oluşturmuştur. NE ve SE kanatlarında büyük koniler oluşmuştur. Yaklaşık 2500 yıl önce güneydoğu kanadındaki bir havalandırma deliğinden patlama meydana geldiği tahmin edilmektedir ve 1855 yılında da son aktivitesini gerçekleştirmiştir. Bu aktivitede ise gaz ve kül patlaması gerçekleşmiştir.^[5]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c ERCAN, Tuncay ve diğ. (1990). "DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU NEOJEN-KUVATERNER VOLKANİTLERİNE İLİŞKİN YENİJEOKİMYASAL, RADYOMETRİK VE İZOTOPİK VERİLERİN YORUMU" (PDF). MTA Dergisi. Erişim tarihi: 17 Mart 2019. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ Sahin, Cemalettin, "Türkiye Fiziki Coğrafyası", 4.Baskı, Ankara, 2005.
^ UĞUZ, A., APAYDIN, C., ENGİN, D., ERLAT, E., AKGÜNER, E., YÜKSEK, O., ... & DEMİR, M. (2007). TÜRKİYE’DEKİ VOLKANLAR.
^ ^a ^b "Tendürek Dağı" (PDF). dogadernegi.org. 7 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2019.
^ "https://volcano.si.edu/". 16 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2023. |başlık= dış bağlantı (yardım)

Ağrı ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

Van ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

Bir dağ veya dağ grubu ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

Türkiye coğrafyası ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[ercan-1] ERCAN, Tuncay ve diğ. (1990). "DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU NEOJEN-KUVATERNER VOLKANİTLERİNE İLİŞKİN YENİJEOKİMYASAL, RADYOMETRİK VE İZOTOPİK VERİLERİN YORUMU" (PDF). MTA Dergisi. Erişim tarihi: 17 Mart 2019. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[2] Sahin, Cemalettin, "Türkiye Fiziki Coğrafyası", 4.Baskı, Ankara, 2005.

[3] UĞUZ, A., APAYDIN, C., ENGİN, D., ERLAT, E., AKGÜNER, E., YÜKSEK, O., ... & DEMİR, M. (2007). TÜRKİYE’DEKİ VOLKANLAR.

[doğader-4] "Tendürek Dağı" (PDF). dogadernegi.org. 7 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2019.

[5] "https://volcano.si.edu/". 16 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2023. |başlık= dış bağlantı (yardım)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

g t d Türkiye'deki dağlar
Dağlar	Acıgöl Akdağ Akdağ Ağrı Aydos Babadağ Balkaya Beşparmak Boz Canik Cilo Çavuş Demirkazık Davraz Dedegöl Dilek Ekecik Emir Erciyes Hacılar Hasan Honaz Karaca Dağ Karacadağ Karadağ Kaz Keş Kocadağ Koru Kula Küçükağrı Mahya Melendiz Nebiyan Nemrut Adıyaman Bitlis Palandöken Spil Süphan Tendürek Uludağ Yıldız
Sıradağlar	Alaçam Allahuekber Aydın Bilican Binboğa Bolkar Bulut Çangal Geyik Giresun Ilgaz Kaçkar Kargapazarı Köroğlu Karadeniz Küçük Kafkasya Küre Kürt Dağı Madra Menteşe Munzur Nur Samanlı Sıralı Dağlar Sultan Sündiken Şerafettin Tahtalı Tatos Toros Yalnızçam Yunt

Tendürek nedir?, Tendürek anlamı nedir?, Tendürek ne demektir?