Sokrates'in mahkemesi (MÖ 399), filozofun iki suçlamadan suçunu belirlemek için yapıldı: Atina panteonuna karşı asebeia (dinsizlik) ve şehir devletinin gençliğinin yozlaşması; suçlayıcılar Sokrates'in iki dinsiz eylemine atıfta bulundular: "şehrin kabul ettiği tanrıları tanımamak" ve "yeni tanrılar oluşturmak".

Sokrates'in idam cezası, öğrencilerine siyasi-felsefi sorular sormasının yasal sonucuydu ve bu da ahlaki yolsuzluk ve dinsizlikle ilgili iki suçlama ile sonuçlandı. Duruşmada, dayatıcıların çoğu (kurayla seçilen erkek-yurttaş jüri üyeleri) onu iki suçtan mahkum etmek için oy kullandı; daha sonra, yaygın hukuk uygulamasına uygun olarak, cezasının belirlenmesi için oy kullandı ve Sokrates'in zehirli baldıran içmesi ile infaz edilecek bir ölüm cezası kararlaştırdı.

Sokrates'in yargılanması ve infazının birincil kaynakları arasında, Platon'un Sokrates'in Savunması ve onun öğrencisi olan Atinalı Ksenofon'un Sokrates'in Jüriye Savunması; çağdaş yorumlar arasında gazeteci I. F. Stone'un The Trial of Socrates (1988) ve Klasik dönem uzmanı Robin Waterfield'ın Why Socrates Died: Dispelling the Myths (2009) gösterilebilir.^[1]

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Filozof Sokrates ahlaki yolsuzluk ve dinsizlik nedeniyle yargılanmadan önce, Atinalılar onu toplumlarının entelektüel ve ahlaki bir ısrarcı olarak biliyorlardı. Çizgi roman oyunu The Clouds'da (MÖ 423), Aristophanes, genç Pheidippides'e babasına vurmayı ve dövmeyi haklı çıkaran argümanları formüle etmeyi öğreten sofist bir filozof olarak Sokrates'i temsil etti. Sokrates'in Sofistlerle herhangi bir ilişkisi olduğunu inkâr etmesine rağmen oyun yazarı, Atinalıların Sokrates'in felsefi öğretilerini Sofizm ile ilişkilendirdiğini belirtir. Filozoflar olarak Sofistler belirsiz bir şöhrete sahip insanlardı, "MÖ beşinci yüzyılda Yunanistan'da ortaya çıkan bir dizi şarlatanlardı ve halkın saflığını kullanarak geçimlerini sağlamayı başardılar: erdemi öğretmek için profesörlük yaparak, yanlış söylem sanatını gerçekten öğrettiler ve bu arada ahlaksız pratik doktrinleri yaydılar."^[2]

The Clouds'un yanı sıra, The Wasps (MÖ 422) adlı çizgi roman oyununda da yaşlı bir adam ile genç bir adam arasındaki nesiller arası çatışmayı tasvir edildi. Atinalı erkekler arasındaki nesiller arası sosyal çatışmanın bu tür temsilleri, özellikle MÖ 425'ten 415'e kadar olan on yılda, Atina'nın Sicilya'yı işgaline karşı muhalefet veya destekle ilgili zıt görüşleri yansıtabilir.^[3] Pek çok Atinalı, genç kuşağa toplumlarına karşı ahlaki olarak nihilist, saygısız bir tavır aşılamakla birlikte Sofistlerin ve Sokrates'in öğretilerini suçladı.

Sokrates hiçbir yazılı eser bırakmadı, ancak öğrencisi ve arkadaşı Platon, baş kahraman olarak Sokrates'in yer aldığı Sokratik diyaloglar yazdı. Bir öğretmen olarak, karşıt entelektüeller, Sokrates'in entelektüel sorgulama için elensitik inceleme yöntemine kızdılar, çünkü soruları bilgelik ve erdem insanları olarak güvenilirliklerini tehdit ediyordu.^[4]

Bazen Sokrates'in kendisini, tembel bir at gibi, "iğnesi" ile uyandırılması gereken Atina'nın "at sineği" olarak tanımladığı iddiası bulunur.^[5] Platon tarafından verilen savunmanın Yunanca metninde Sokrates, kendisini tanımlamak için asla bu terimi (yani, "gadfly" [Yun., Oîstros ])^[6] kullanmaz. Daha ziyade, referansı yalnızca ima niteliğindedir, çünkü (kelimenin tam anlamıyla) sadece kendisini sokmak için Şehre (proskeimenon tē polei)^[7] bağladığını söyler.^[8] Yine de, Atinalılara bir tanrı hediyesi olduğu konusunda cesurca iddiada bulundu.^[9]

Sokrates'in elenctic yöntemi genellikle Atina'nın gençleri tarafından taklit edildi.^[10]

Alcibiades ve Otuz Tyrant ile ilişkisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Peloponez Savaşları sırasında felaketle sonuçlanan Sicilya Seferi'nin ana savunucusu olan Atinalı general Alcibiades, 50.000'den fazla asker ve savaşçı olmayan (örneğin Triremlerin kürekçileri) neredeyse tüm Atinalı işgal kuvvetlerinin öldürüldüğü veya esir alındığı ve köleleştirilmiş, Sokrates'in öğrencisi ve yakın arkadaşı ve Potidaea kuşatması sırasında (MÖ 433-429) karışıklık arkadaşıydı. Sokrates, yaklaşık beş veya altı yıl boyunca Alcibiades'in yakın arkadaşı, hayranı ve akıl hocası olarak kaldı.^[11] Alcibiades usta bir hatip olmasına rağmen, en az iki 20. yüzyıl psikoloğu tarafından psikopatinin klasik özelliklerini sergilediği şeklinde tanımlanmıştır.^[12][13] Kariyeri boyunca, Alcibiades, mahkemeye çağrıldıktan sonra Atina'nın baş düşmanı Sparta'ya, daha sonra velinimetinin (Sparta Kralı) karısıyla bir ilişkiye yakalandıktan sonra Persia'ya sığındı. Daha sonra Atinalıları, Perslerin Sparta'ya karşı yardımlarına geleceği konusunda başarılı bir şekilde ikna ettikten sonra Atina'ya geri döndü (Perslerin bunu yapmaya niyeti olmasa da). Sonunda Notium Savaşı'nda Sparta'ya yenilmesinden sonra Atina'dan sürülen Alcibiades, Spartalı düşmanları tarafından MÖ 404'te Frigya'da öldürüldü.

Bir başka olası kızgınlık kaynağı, kendisinin ve arkadaşlarının benimsediği düşünülen siyasi görüşlerdi. Platon'un Sokratik diyaloglarından ikisinde yer alan Critias, Otuz Tiran'ın lideriydi (Sparta'nın kuklaları olarak Atina'yı yöneten acımasız oligarşik rejim ve Spartalı birlikler tarafından MÖ 404-403'te devrilene kadar sekiz ay boyunca). Otuz kişiden birkaçı Sokrates'in öğrencileriydi, ancak aralarındaki ayrılığın da bir kaydı bulunmaktadır.^[14]

Sokrates'in mahkumiyetini çevreleyen meselelerin çoğunda olduğu gibi, Otuz Tiran ile olan ilişkisinin doğası da açık olmaktan uzaktır. Otuzların hükümdarlığı sırasında, yeni hükûmete karşı çıkan birçok önde gelen Atinalı Atina'yı terk etti. Robin Waterfield "Sokrates, oligarşik Thebes'te hoş karşılanırdı; burada orada gelişen Pisagorlar arasında yakın ortakları vardı ve zaten diğer sürgünlerde yer almıştı."^[11]:183 Atina dışında misafirperver bir ev sahibinin varlığı göz önüne alındığında, Sokrates, en azından sınırlı bir şekilde, Atina'da kalmayı seçti. Bu nedenle Waterfield, Sokrates'in çağdaşlarının muhtemelen Otuz'un kana susamış planlarına katılmasa bile Atina'da kalmasının Otuzlar'ın davasına sempatisini gösterdiğini, ona karşı tarafsızlığını değil, sempatisini gösterdiğini düşündü. Waterfield, Otuzlardan sonra artık iktidarda olmadığından, egemenlikleri sırasında Atina'da kalan herkesin, gurbetçi Otuz'un yeni evi olan Eleusis'e taşınmaya teşvik edildiği gerçeğiyle kanıtlandığını savunuyor. Sokrates, otuzların iradesine belgelenmiş bir olayda karşı çıktı. Platon'un Savunması, Sokrates'in karakterine sahiptir, Otuzlar ona, Otuzların onu idam edebilmesi için Salamis'ten Leon adında bir adamı getirmesini diğer dört adamla birlikte emrettiğini anlatır. Sokrates bu emre uymazken, daha sonra diğer dört adam tarafından yakalanan Leon'u uyarmak için hiçbir şey yapmadı.^[15]

Oligarşik yönetimin desteklenmesi ve Atina demokrasisine saygısızlık[değiştir | kaynağı değiştir]

Sokrates'in bazı takipçilerinin bıraktığı portrelere göre, Sokrates'in kendisi belli anti-demokratik görüşleri açıkça benimsemiş görünüyor, belki de en belirgin olanı, doğru politikayı değil, gerçek bilgi ve mesleki yeterliliği sağlayan çoğunluk görüşü değil sadece birkaç kişinin olduğu görüşü.^[16] Platon ayrıca onu, Atina demokrasisinin en önde gelen ve saygı duyulan liderlerinden bazılarına şiddetle eleştiren biri olarak tasvir eder;^[17] ve hatta Atina yönetişim sistemi tarafından seçilen görevlilerin inandırıcı bir şekilde hayırsever olarak kabul edilemeyeceğini iddia ediyor, çünkü fayda sağlayan pek çok grup değil, sadece "biri veya çok az kişi".^[18] Son olarak, Sokrates'in sıklıkla Sparta ve Girit'in demokratik olmayan rejimlerinin yasalarını övdüğü biliniyordu.^[19] Platon, Cumhuriyet'te anti-demokratik fikirleri güçlendirdi, seçkinler tarafından yönetilmeyi savundu, "Filozof Krallar" ı aydınlattı.

Totaliter Otuz Tiran, kendilerini seçkinler olarak atamıştı ve Atinalı suçlayıcılarının kafasında Sokrates, onlara oligarşik fikirler sunduğundan şüphelenildiği için suçluydu. Larry Gonick, "Evrenin Karikatür Tarihi"nde şöyle yazar:^[20] " Sokrates'in davası her zaman gizemli görünüyordu ... suçlamalar belirsiz ve gerçek dışı geliyor ... çünkü belirtilen suçlamaların arkasında Sokrates'in gerçek suçu var: Alcibiades ve Critias üreten felsefe ... ama tabii ki bunun için (Otuz Tiran'ın devrilmesinden sonra ilan edilen) af uyarınca yargılanamadı ... bu yüzden suçlayıcıları bunu "şehrin tanrılarına inanmamak, yeni tanrılar tanıtmak ve gençliği bozmak" olarak nitelendirdi."

Siyaset konusundaki görüşlerinin yanı sıra, Sokrates din konusunda alışılmadık görüşlere sahipti. Onun ruhu, ya birkaç atıf yapılan daimonion açık bir dille iddia edilmesine rağmen onu asla çağırmadı, ama sadece çeşitli prospektif eylemlerine karşı kendisini uyardı.^[21]

Araştırmanın tarihsel açıklamaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Sokrates'in yargılanması ve infazının tarihiyle ilgili mevcut, birincil kaynaklar şunlardır: Bir tarihçi olan Atinalı Xenophon'un yazdığı Sokrates'in Jüriye Savunması; ve Sokratik diyalogların tetralojisi - Sokrates'in bir öğrencisi olan Plato tarafından yazılan Euthyphron, Sokratik Özür, Kriton ve Phaedo.

The Indictment of Socrates'te (MÖ 392), sofist retorikçi Polycrates (440-370), Anytus'un MÖ 403 yılından önce Atina'daki siyasi ve dini faaliyetlerinden dolayı Sokrates'i kınayan savcılık konuşmasını sunar. Atina polisinin Sokrates'e karşı yönelttiği belirli ahlaki yolsuzluk ve saygısızlık suçlamalarıyla ilgili konuları ele alan böyle bir kovuşturma sunarken, Anytus uzlaşma anlaşmasında (M. Ö. 403-402) belirtilen siyasi afı ihlal etti,^[22] Otuz Tiran hükümdarlığı sırasında veya öncesinde yapılan siyasi ve dini eylemler için bir adama verilebilecek olan, "terör ile ilgili tüm diğer suçlamalar ve resmi suçlamalar yasaklanmıştır".^[23]

Dahası, Polycrates'in The Indictment of Socrates'te bildirdiği Socrates aleyhindeki hukuki ve dini ayrıntılar, Xenophon ve sofist Antakya Libanius'un (314–390) yanıtlarında ele alınmaktadır.

Mahkeme[değiştir | kaynağı değiştir]

Resmi suçlama, suçlayıcı Meletus'un, kanıtları değerlendiren ve filozofun yasal olarak cevap vermesi gereken "Atinalı gençliğin ahlaki yolsuzluğu" ve "saygısızlık" konusunda eyleme geçirilebilir bir vaka olduğunu belirleyen arkhon'dan (çoğunlukla dini görevleri olan bir devlet memuru) önce doğru olduğuna yemin ettiği Sokrates'in yargılanmasının ikinci unsuruydu; archon, Sokrates'i jüri tarafından yargılanmaya çağırdı.^[24]

Atina jürileri, yüzlerce erkek-vatandaş gönüllüden oluşan bir gruptan çekilişle seçildi; böylesine büyük bir jüri, genellikle bir duruşmada çoğunluk kararı sağlamıştır. Ne Platon ne de Atinalı Ksenofon jüri sayısını belirlemese de, muhtemelen 501 kişilik bir jüri yasal normdu. Sokrates'in Savunması adlı kitabında (36a – b), Sokrates'in duruşmada savunması hakkında Platon, oyların sadece 30'unun aksi takdirde kullanılmış olsaydı, Sokrates'in beraat edeceğini (36a) ve jürinin beşte üçünden daha azının kendisine karşı oy kullandığını söyledi (36b).^[25] 501 kişilik bir jüri varsayarsak, bu, 221'e karşı 280 çoğunluk ile mahkum edildiği anlamına gelir.

Yolsuzluk ve dinsizlikten suçlu bulunan Sokrates ve savcı, Atina şehir devletine karşı işlediği suçların cezalandırılması için cezalar önerdi. Beraat için gerekli birkaç oya şaşırdığını ifade eden Sokrates, Prytaneum'da (şehrin kutsal ocağı) bedava yemekle cezalandırılması gerektiğine dair şaka yaptı, bu genellikle Atina'nın bir hayırseverine ve Olimpiyat galibi sporcularına verilen bir onurdu. Bu başarısız önerinin ardından Sokrates, bir filozof olarak bütünlüğüne ve yoksulluğuna tanıklık eden 100 drahmi - mülkünün beşte biri - para cezası ödemeyi teklif etti. Sonunda, ödemeyi garanti eden Platon, Crito, Critobulus ve Apollodorus tarafından önerilen 3.000 drahmi para cezası kabul edildi - yine de Sokrates davasının savcısı dinsiz filozof için ölüm cezası önerdi (Diogenes Laërtius, 2.42). Sonunda, ölüm cezası, jürinin mahkum edilenden daha büyük çoğunluğu tarafından kabul edildi

Olayda, arkadaşları, takipçileri ve öğrencileri Sokrates'i vatandaşların beklediği bir eylem olan Atina'dan kaçmaya teşvik etti; yine de, prensip olarak, Sokrates yasayı çiğnemeyi ve yasal sorumluluğunu Atina'ya bırakmayı reddetti (Crito). Bu nedenle, yasaya sivil itaat öğretisine sadık olarak, 70 yaşındaki Sokrates idam cezasını kabul etti ve duruşmada mahkum edildiği gibi baldıran otu içti. (Bakınız: Phaedo)

Sokrates davasının yorumları[değiştir | kaynağı değiştir]

Antik[değiştir | kaynağı değiştir]

MÖ 399 yılında Sokrates'in yargılanması sırasında, Atina şehir devleti, geçen günlerde Sparta hegemonyasının duruşmalarına ve sıkıntılarına ve Atina'nın yenilgisinin sonucu olarak dayatılan Otuz Tiran'ın on üç aylık rejimine katlanmıştı. Peloponnesos Savaşı'nda (MÖ 431-404). Spartalı amiral Lysander'in isteği üzerine, Critias ve Theramenes'in önderliğindeki Otuz adam, Atina'yı yönetecek ve Stoa Basileios'un bir duvarına yazılmış olan şehrin demokratik yasalarını gözden geçirecekti. Eylemleri, Atina hükûmetinin bir demokrasiden Sparta'ya hizmet eden bir oligarşiye geçişini kolaylaştırmaktı.^[26]

Ayrıca Otuz Tiran, bir zamanlar her Atina vatandaşına ait olan adli görevleri yerine getirmek için 500 kişilik bir konsey atadı.^[27][28] Kısa rejimlerinde, Spartalı oligarklar Atina nüfusunun yaklaşık yüzde beşini öldürdü, birçok mülke el koydu ve şehirdeki demokratları sürgün ettiler. Otuz Tiran'ın lideri Critias'ın Sokrates'in öğrencisi olduğu gerçeği ona karşı çıkarıldı.^[26][29]

Çağdaş[değiştir | kaynağı değiştir]

Platon'un Sokrates'in yargılanma ve ölümünü sunumu, yazarlara, sanatçılara ve filozoflara konuyu yeniden gözden geçirme konusunda ilham verdi. Bazıları için, Platon'un "tüm insanların en bilge ve en adaletli" olarak adlandırdığı adamın idam edilmesi, demokrasinin ve halk yönetiminin kusurlarını gösterdi, diğerleri için Atina eylemleri, yakın zamanda yeniden kurulan demokrasinin haklı savunmasıydı.^[30]

The Trial of Socrates'de (1988) I. F. Stone, Sokrates'in o zamanın Atina demokrasisine felsefi muhalefetini haklı çıkarmak için ölüm cezasına çarptırılmak istediğini ve bir erkek olarak yaşlılığın tatsız olacağını gördüğü için söyledi.

Andrew Irvine, Socrates on Trial (2007) adlı oyunda, Atina demokrasisine sadakat için, Sokrates'in yargılamanın jüri üyeleri tarafından oylanan suçluluk kararını isteyerek kabul ettiğini söyledi. "Bir savaş ve büyük sosyal ve entelektüel kargaşa döneminde, Sokrates, sonuçlarından bağımsız olarak görüşlerini açıkça ifade etmeye mecbur hissetti. Sonuç olarak, bugün sadece keskin zekası ve yüksek etik standartları ile değil, aynı zamanda bir demokraside bir insanın kendisine, arkadaşlarına ve şehrine hizmet etmenin en iyi yolu olduğu görüşüne olan bağlılığıyla da anılmaktadır. - savaş zamanlarında bile - sadık olmak ve gerçeği alenen konuşmaktır."^[31]

Why Socrates Died: Dispelling the Myths (2009) 'da Robin Waterfield, Sokrates'in ölümünün daha büyük bir amaç tarafından motive edilen bir irade eylemi olduğunu söyledi; Sokrates, "gönüllü ölümüyle şehrin hastalıklarını iyileştireceğini gördü".^{[11] :204} Waterfield, Sokrates'in alışılmadık entelektüel araştırma yöntemleriyle, daha sonra Atina şehir devletinde meydana gelen siyasi karışıklığı, ölümü eski anlaşmazlıkları sakinleştirecek ve daha sonra Atina polisinin siyasi uyum ve sosyal barışa doğru ilerlemesine izin verecek bir günah keçisi olarak isteyerek çözmeye çalıştı.

Socrates'in Yeni Mahkemesi'nde (2012) yargıçlar mahkemeyi yeniden canlandırdılar. Yargıçlar, Sokrates aleyhine açılan davanın gerçekleriyle kendilerini sınırlandırarak herhangi bir cezayı değerlendirmediler; Filozofu suçlu olarak kabul eden yargıçlar, Sokrates için ölüm cezasını düşünmeyeceklerini söylediler.^[32][33]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Meno
• Phaedo
• Savunma (Platon)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Socrates and Legal Obligation. Minneapolis: University of Minnesota Press. 1980. 
• Socrates on Trial. Princeton: Princeton University Press. 1989. 
• The Trial and Execution of Socrates: Sources and Controversies. New York: Oxford University. 2002. 
• Routledge Philosophy Guidebook to Plato and the Trial of Socrates. New York: Routledge. 2004. 
• Plato's Affair with Tragedy. Cincinnati: University of Cincinnati. 1978. 
• Socrates Against Athens. New York: Routledge. 2001. 
• Reexamining Socrates in the Apology. Evanston: Northwestern University Press. 2009. 
• Filonik, Jakub (2013). DOI:10.13130/1128-8221/4290 "Atina dinsizlik davaları: yeniden değerlendirme". Dike: rivista di storia del diritto greco ed ellenistico 16: 11–96.
• The Composition of Plato's Apology. Cambridge: Cambridge University Press. 1933. 
• Socrates on Trial: A play based on Aristophanes' Clouds and Plato's Apology, Crito, and Phaedo, adapted for modern performance. Toronto: University of Toronto Press. 2008. 978-0-8020-9783-5 (kumaş);978-0-8020-9538-1 (kağıt);978-1-4426-9254-1 (e-pub)
• Plato's Euthyphro, Apology, and Crito. New York: Rowman & Littlefield. 2005. 
• Socrates and the State. Princeton, NJ: Princeton University. 1984. 
• Law and Rhetoric in the Crito. New York: Peter Lang. 1992. 
• Socrates in the Apology. Indianapolis: Hackett. 1989. 
• Dialectic in Action: An Examination of Plato's Crito. Swansea: Classical Press of Wales. 2005. 
• The Trial of Socrates. New York: Little, Brown. 1988. ISBN 978-0-316-81758-5. OCLC 16579619. The Trial of Socrates. New York: Little, Brown. 1988. ISBN 978-0-316-81758-5. OCLC 16579619.  The Trial of Socrates. New York: Little, Brown. 1988. ISBN 978-0-316-81758-5. OCLC 16579619. 
• Why Socrates Died: Dispelling the Myths. New York: Norton. 2009. 
• Socrates Dissatisfied: An Analysis of Plato's Crito. New York: Oxford University. 1998. 
• Plato's Apology of Socrates. Ithaca: Cornell University Press. 1979. 
• Law and Obedience: The Arguments of Plato's Crito. Londra: Duckworth. 1979. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Missouri Üniversitesi – Kansas City (UMKC) Hukuk Fakültesi, The Trial of Socrates 19 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (alternatif bağlantı 12 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. )
• Sokrates 28 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - filozofun uğrak yerlerinin fotoğraflarını içerir
• Sokrates Özrü - Tufts.edu'da Çevrimiçi Oku 29 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.