Siyasi komiser

Siyasi komiser (Rusça: политический руководитель, politicheskiy rukovoditel, politruk Türkçe, siyasi lider veya siyasi eğitmen) Orduda, siyasi komiser veya siyasi subay, ordunun siyasi kontrolünü sağlamak amacıyla atandıkları birimin siyasi eğitiminden (ideolojisinden) ve organizasyonundan sorumlu bir denetleyici subaydır.

Bu pozisyon ilk olarak Fransız Devrimi (1789-1799) sırasında Fransız Devrim Ordusunda commissaire politique (siyasi komiser) veya représentant en mission (görevdeki temsilci) olarak ortaya çıkmıştır.^[1] Siyasi komiserler İspanya İç Savaşı (1936-1939) sırasında Uluslararası Tugaylarda da yoğun olarak kullanılmıştır. Ayrıca 1918'den 1942'ye kadar Sovyet Kızıl Ordusu'nda ve 1943'ten 1945'e kadar Nazi Almanyası silahlı kuvvetlerinde Nationalsozialistische Führungsoffiziere (nasyonal sosyalist liderlik subayları) olarak kesintilerle de olsa var olmuşlardır.

Bu pozisyon Çin Halk Kurtuluş Ordusu, Tayvan Çin Cumhuriyeti Ordusu ve Vietnam Halk Ordusu'nda kullanılmaya devam etmektedir.

Sovyetler Birliği ve Doğu Bloku[değiştir | kaynağı değiştir]

Petrograd Sovyeti'nin 1 No'lu Emri 1917 Şubat Devrimi sırasında erken bir tür siyasi komiser kuruldu.^[2] Bolşevikler Kasım 1917 Ekim Devrimi ile iktidara geldiğinde ve 1917 -1922 Rus İç Savaşı başladığında, Lev Troçki yavaş yavaş Kızıl Ordu'yu kurdu ve siyasi subay rolünü üstlendi. Komünist partinin silahlı kuvvetlerin sadakatine güvenebilmelerini sağlamakla görevlendirildiler. Şubat Devrimi ile Ekim Devrimi arasında büyük bir fark olmasına rağmen, liderleri her iki durumda da bir karşı devrimden korkuyordu ve her ikisi de subayları en olası karşı devrimci tehdit olarak görüyordu.^[3]^[4]

Doğu bloğundaki daha sonraki komiserler sosyal mühendislikte daha geniş roller oynayadılar.

Sovyetler Birliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Kızıl Ordu (1918-1946) ve Sovyetler Birliği Silahlı Kuvvetleri'nde (1946-1991) siyasi komiser (Rusça: комиссар, komissar) sadece 1918-1924, 1937-1940 ve 1941-1942 dönemlerinde ismen mevcuttu. Her Kızıl Ordu siyasi subayı komiser değildi. Siyasi komiser, bağlı olduğu birlik komutanına eşit askeri rütbeye sahipti, ayrıca komiser, birlik komutanının emirlerini istediği zaman iptal edebilecek askeri yetkiye de sahipti. Kızıl Ordu tarihinin diğer dönemlerinde siyasi subaylar askeri açıdan birlik komutanlarına bağlıydı ve siyasi komiser pozisyonu mevcut değildi.

Rus ordusunun siyasi denetimi, donanma da dahil olmak üzere bölük seviyesinden tümen seviyesine kadar her birlik ve oluşumda bulunan siyasi komiser tarafından gerçekleştiriliyordu. Devrimci Askerî Konseyler (ya da Revvoyensoviets, RVS) ordu, cephe, filo ve fotilla düzeyinde kurulmuş olup, komutan ve iki siyasi işçi olmak üzere en az üç üyeden oluşuyordu. Siyasi işçiler, resmi siyasi komiserler olmalarına rağmen "komiser" olarak değil "RVS üyeleri" olarak adlandırıldılar.

1919'da bölük düzeyindeki siyasi subaylara politruk (Rusça: политрук, политический руководитель'den, siyasi lider) unvanı verildi. Resmi siyasi komiserler olarak konumlarına rağmen, kendilerine "komiser" olarak hitap edilmiyordu. 1925'ten itibaren edinonaçaliye (Rusça: единоначалие, tek komuta) yönelik siyasi-askeri doktrinel rota oluşturuldu ve askeri bir kurum olarak siyasi komiserlik ortadan kalktı. Edinonachalie'nin uygulamaya konulması iki şekilde olmuştur, ya askeri komutan Komünist Partiye katılarak kendi birliğinin siyasi subayı olmuş ya da kendisine bağlı bir pompolit (Rusça: помполит, siyasi işler için komutan yardımcısı) subayı görevlendirilmiştir. Daha önce, 1924'te, RVS'lerin adı Askeri Konseyler olarak değiştirildi, bu tür üst düzey siyasi subaylar ChVS (Chlen Voennogo Soveta, Askeri Konsey Üyesi) olarak biliniyordu; 1934'te kaldırıldılar.

10 Mayıs 1937'de Kızıl Ordu'da siyasi komiserlik rolü yeniden tesis edildi ve Askeri Konseyler kuruldu. Bunlar Kızıl Ordu'daki siyasi tasfiyelerden sonra türemiştir. Yine Ağustos 1940'ta siyasi komiserlik makamı kaldırıldı, ancak Askeri Konseyler Alman-Sovyet Savaşı (1941-1945) boyunca ve sonrasında da devam etti. Ordu seviyesinin altında, edinonachalie (tek komuta) sistemi geri getirildi. Temmuz 1941'de, Kızıl Ordu'nun savaşın başında aldığı yenilgiler sonucunda, siyasi komiserlik makamı yeniden ortaya çıktı. Komiserler bu dönemde askeri birlikler içinde "ikinci komutanlar" olarak etkili bir role sahipti. Rütbe ve nişanları genellikle subaylarınkine paraleldi. Bunun etkisiz olduğu kanıtlanınca İvan Konev Stalin'den siyasi subayları komutanlara tabi kılmasını istedi, komiserlerin işi yeniden moralle ilgili işlevlere odaklandı. "Komiser" terimi Ağustos 1942'de kaldırıldı ve bölük ve alay düzeyinde pompolit subayının yerini zampolit (siyasi konulardan sorumlu yardımcısı) aldı. Artık orijinal "komiser" unvanıyla anılmasa da, siyasi subaylar 1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasına kadar Kara Kuvvetleri, Deniz Kuvvetleri, Hava Kuvvetleri, Stratejik Füze Birlikleri ve diğerleri gibi tüm Sovyet Silahlı Kuvvetleri tarafından muhafaza edildi.

II. Dünya Savaşı yıllarında Nazilerin Sovyet savaş esirlerine karşı işledikleri suçlar kapsamında siyasi komiserler özel olarak hedef alındı ve Nazilerce derhal infaz edildi.

Doğu Bloku Ülkeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

II. Dünya Savaşı'ndan sonra diğer Doğu Bloku orduları da Sovyet modelini örnek alan siyasi subaylar kullanmıştır. Örneğin, Doğu Almanya'nın Ulusal Halk Ordusu, birlik komutanının siyasi eğitimden sorumlu yardımcısı olarak Politoffiziere'yi kullanmıştır. Kore Savaşı sırasında Kore Halk Ordusu komiserleri "Kültürel Bölümler" veya "Siyasi Bölümler" olarak bilinmekteydi.

Çin[değiştir | kaynağı değiştir]

Çin Halk Cumhuriyeti[değiştir | kaynağı değiştir]

Siyasi komiser pozisyonu, Çin Komünist Partisi komiteleri ile çeşitli seviyelerde askeri örgütler kuran 1927 Sanwan Reorganizasyonundan beri Çin İşçi ve Köylü Kızıl Ordusu'nda mevcuttu. Uygulama, 1929 Gutian Konferansı'nda "Parti silahı komuta eder" ilkesiyle resmileştirildi. Kızıl Ordu, Komünist devrim güçlerinin bir parçasıydı, bu nedenle Mao Zedong onun hem muharebe hem de siyasi görevlerdeki rolünü sürekli vurgulamıştı. Siyasi komiserler, Kızıl Ordu'nun iç üyelerine komünist ideolojileri öğretmekle ve Kızıl Ordu'yu doğru bir güç olarak göstererek düşmanı hedef alan propaganda görevleriyle görevlendirilmişti.^[5]

Çin Halk Kurtuluş Ordusu'nda (PLA), her komuta kademesinde bir askeri organ ve bir Parti organı olmak üzere ikili bir komuta yapısı vardır. Bu kolektif liderlik askeri komutan ve siyasi komutan (Çince: 政治主官, siyasi komiser) arasında yapılır.^[6] Siyasi komiser her zaman hem taktik hem de siyasi eğitim almış üniformalı bir subay ve Çin Komünist Partisi kadrosudur. Geçmişte bu pozisyon, sivil parti yetkililerine orduda biraz deneyim kazandırmak için kullanılmıştır.^[7]

Genellikle, operasyonel komuta organında en yüksek karar mercii olarak askeri komutan bulunurken, siyasi komiser ikinci komutan olarak görev yapar. Siyasi komiser yardımcı olarak büyük ölçüde halkla ilişkiler, birlik refahı, ruh sağlığı, moral ve siyasi eğitim gibi idari görevlerden sorumludur. Parti organlarına siyasi komiser başkanlık eder ve askeri komutanlar sekreter yardımcısı olarak görev yapar. Bu çerçeve, hem askeri hem de siyasi görevlilerin kendi birimlerinin hedef ve görevlerini ortaklaşa tasarlayabilmelerini sağlar.

Siyasi komiserin rolü PLA'nın farklı kolları arasında aynı değildir. Kara Kuvvetlerinde siyasi komiser genellikle ikinci komutandır, askeri subay ise operasyondan sorumludur. Halk Kurtuluş Ordusu Donanması'nda (PLAN) ise siyasi komiser ve Parti komitesi en üst düzey karar mercileriyken, askeri işler ikinci komutan olarak operasyon komutanına devredilir.

Çin Cumhuriyeti[değiştir | kaynağı değiştir]

Siyasi komiser (Çince: 政戰官, birebir çevirisi "Siyasi Savaş Görevlisi") pozisyonu Tayvan Ordusunda da mevcuttu. 1950'de Kuomintang Gizli Polis Müdürü olarak atanan Chiang Ching-kuo, Sovyetler Birliği'nde eğitim görmüş ve Çin Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri'nde Sovyet tarzı askeri örgütlenmeyi başlatmış, siyasi subay kadrosunu yeniden örgütlemiş ve Sovyetleştirmiş, gözetleme ve Kuomintang parti faaliyetleri ordu genelinde yayılmıştır. Buna karşı çıkan ise Amerikan Virginia Askeri Enstitüsü'nde eğitim görmüş olan Sun Li-jen'di. Chiang Ching-kuo daha sonra Sun Li-jen'i Amerikan Merkezi İstihbarat Teşkilatı ile birlikte Çan Kay Şek'i ve Kuomintang'ı devirmek için komplo kurmakla suçlayarak tutukladı. Sun 1955 yılında ev hapsine alındı.

Günümüzde siyasi komiserler Siyasi Savaş Bürosu'na bağlıdır ve halen Çin Cumhuriyeti Ordusu'nun siyasi operasyonlarının planlanması ve denetlenmesinden sorumludurlar; burada psikolojik savaş, dış tüketim için propaganda hazırlama, danışmanlık sağlama, psikolojik savaş eğitimi ve Tayvan ordusu için haber işleme faaliyetlerinde bulunurlar.^[8]^[9]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ R. Dupuy, Nouvelle histoire de la France contemporaine: La République jacobine (2005) p.156
^ Richard Pipes, The Russian Revolution, Swedish 91-27-09935-0, pp 106-108
^ Richard Pipes, The Russian Revolution, Swedish 91-27-09935-0, p.120.
^ Isaac Deutscher, Stalin, 2nd edition, 1961, Swedish 91-550-2469-6, pp.168-169.
^ Benson, J. W.; Yang, Z (2020). "The Role of the Political Commissar". In Party on the Bridge: Political Commissars in the Chinese Navy. Center for Strategic and International Studies (CSIS): 9–21. 4 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2024.
^ Rawson, Payton (13 Kasım 2023). "How China commands its 'people's army'". The Strategist. 20 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2024.
^ Beckley, Michael (2018). Unrivaled: Why America Will Remain the World's Sole Superpower. Cornell University Press. s. 67. doi:10.7591/9781501724794.
^ Jay Taylor (2000). The Generalissimo's son: Chiang Ching-kuo and the revolutions in China and Taiwan. Harvard University Press. s. 195. ISBN 0-674-00287-3. 10 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2010.
^ Nancy Bernkopf Tucker (1983). Patterns in the dust: Chinese-American relations and the recognition controversy, 1949-1950. Columbia University Press. s. 181. ISBN 0-231-05362-2. 10 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2010.

Sovyetler Birliği ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] R. Dupuy, Nouvelle histoire de la France contemporaine: La République jacobine (2005) p.156

[2] Richard Pipes, The Russian Revolution, Swedish 91-27-09935-0, pp 106-108

[3] Richard Pipes, The Russian Revolution, Swedish 91-27-09935-0, p.120.

[4] Isaac Deutscher, Stalin, 2nd edition, 1961, Swedish 91-550-2469-6, pp.168-169.

[csis_pla-5] Benson, J. W.; Yang, Z (2020). "The Role of the Political Commissar". In Party on the Bridge: Political Commissars in the Chinese Navy. Center for Strategic and International Studies (CSIS): 9–21. 4 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2024.

[aspi_pla-6] Rawson, Payton (13 Kasım 2023). "How China commands its 'people's army'". The Strategist. 20 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2024.

[beckley-7] Beckley, Michael (2018). Unrivaled: Why America Will Remain the World's Sole Superpower. Cornell University Press. s. 67. doi:10.7591/9781501724794.

[8] Jay Taylor (2000). The Generalissimo's son: Chiang Ching-kuo and the revolutions in China and Taiwan. Harvard University Press. s. 195. ISBN 0-674-00287-3. 10 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2010.

[9] Nancy Bernkopf Tucker (1983). Patterns in the dust: Chinese-American relations and the recognition controversy, 1949-1950. Columbia University Press. s. 181. ISBN 0-231-05362-2. 10 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2010.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Siyasi komiser nedir?, Siyasi komiser anlamı nedir?, Siyasi komiser ne demektir?