Sinapomorfi ve apomorfi

Filogenetikte, apomorfi ve sinapomorfi^[2] bir kladın türemiş karakterlerini işaret eder; bu karakterler ya da özellikler evrimsel süreç boyunca atasal karakterlerden türemiştir.^[3] Apomorfi, soyun atasında bulunan biçimden farklı bir karakterdir ve kladı diğer kladlardan ayırt etmeye yarar. Sinapomorfi ise kladı diğer organizmalardan ayırt etmeye yarayan ve paylaşılan apomorfidir.^[1]^[4] Diğer bir deyişle sinapomorfi, monofiletik bir grubun üyeleri tarafından paylaşılan bir apomorfidir ve dolayısıyla en son ortak atada da bulunduğu varsayılır.

Memeli gruplarının çoğunda omurga yüksek oranda korunmuştur, örneğin zürafanın boynundaki omur sayısı ile kısa boyunlu memelilerin omur sayısı aynıdır. Ancak, fil sivri fareleri, altın köstebekler ve filleri içeren Afrotheria kladında torakolomber omurların sayısında bir artış vardır. Bu ortak bir atadan türemiş olarak nitelendirilen paylaşılan atasal karakter, bu kladın sinapomorfisidir.^[5]

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Apomorfi ve sinapomorfi sözcükleri ilk olarak Alman entomolog Willi Hennig tarafından 1950 yılında kullanıldı ve Yunanca σύν, syn- = "ortak"; ἀπό, apo = "-den uzak"; ve μορφή, morphḗ = "biçim" sözcüklerinden türetildi.^[6]

Sınırları[değiştir | kaynağı değiştir]

Sinapomorfi kavramı yaşam ağacında belirli bir klada bağıntılı olarak kullanılır. Bir klad için sinapomorfi sayılan karakter daha az kapsayıcı ya da iç içe geçmiş bir klad için ise ilkel karakter ya da plesiomorfi sayılabilir. Örneğin, memelilerin meme bezine sahip olması tetrapodlara göre bir sinapomorfi olmasına rağmen kemiriciler ile primatlar arasında ise simplesiomorfidir. Ayrıca kavram apomorfiden "daha yeni bir karakter" (otapomorfi) ve "daha eski bir karakter" (plesiomorfi) olarak da yorumlanabilir: Meme bezi evrimsel olarak omurgadan daha yeni bir karakterdir dolayısıyla eğer omurga bir apomorfi ise meme bezi bir otapomorfidir; eğer apomorfi olarak dikkate alınan meme bezi ise o zaman omurga plesiomorfidir.

Kladogram kapsamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Kladogramlar takson grupları arasındaki evrimsel ilişkileri gösteren diyagramlardır. Bu çizimler modern genetikte hassas kestirimci yöntemlerdir. Genellikle ya ağaç ya da merdiven şeklinde gösterilirler. Sinapomorfiler tarihsel ilişkiler ve içinde bulundukları hiyerarşik yapılar için kanıt oluşturur. Evrimsel olarak bir sinapomorfi, kladogramı oluşturan taksonlarıın oluşturduğu kümeden ibaret olan monofiletik grubun en eski ortak atasınının belirtecidir.^[7]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b Page, Roderick D.M.; Holmes, Edward C. (14 Temmuz 2009). Molecular Evolution: A Phylogenetic Approach. John Wiley & Sons. ISBN 978-1-4443-1336-9. OCLC 609843839. 14 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2021.
^ Currie, Philip J.; Padia, Kevin (1997). Encyclopedia of Dinosaurs. Elsevier. s. 543. ISBN 978-0-08-049474-6. 20 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2021.
^ Concise Encyclopedia Biology. Tubingen, Almanya: Walter de Gruyter. 1996. s. 366.
^ Barton, Nicholas; Briggs, Derek; Eisen, Jonathan; Goldstein, David; Patel, Nipam (2007). "Phylogenetic Reconstruction". Evolution. Cold Spring Harbor Laboratory Press.
^ Sánchez‐Villagra, Marcelo R.; Narita, Yuichi; Kuratani, Shigeru (1 Mart 2007). "Thoracolumbar vertebral number: The first skeletal synapomorphy for afrotherian mammals". Systematics and Biodiversity. 5 (1). ss. 1-7. doi:10.1017/s1477200006002258. ISSN 1477-2000.
^ Calow, Peter P. (2009). Encyclopedia of Ecology and Environmental Management. John Wiley & Sons. ISBN 978-1-4443-1324-6. OCLC 1039167559. 1 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2021.
^ Novick LR, Catley KM. Understanding phylogenies in biology: the influence of a Gestalt perceptual principle. J Exp Psychol Appl. 2007;13:197–223.

[PageHolmes2009-1] Page, Roderick D.M.; Holmes, Edward C. (14 Temmuz 2009). Molecular Evolution: A Phylogenetic Approach. John Wiley & Sons. ISBN 978-1-4443-1336-9. OCLC 609843839. 14 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2021.

[2] Currie, Philip J.; Padia, Kevin (1997). Encyclopedia of Dinosaurs. Elsevier. s. 543. ISBN 978-0-08-049474-6. 20 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2021.

[3] Concise Encyclopedia Biology. Tubingen, Almanya: Walter de Gruyter. 1996. s. 366.

[:0-4] Barton, Nicholas; Briggs, Derek; Eisen, Jonathan; Goldstein, David; Patel, Nipam (2007). "Phylogenetic Reconstruction". Evolution. Cold Spring Harbor Laboratory Press.

[5] Sánchez‐Villagra, Marcelo R.; Narita, Yuichi; Kuratani, Shigeru (1 Mart 2007). "Thoracolumbar vertebral number: The first skeletal synapomorphy for afrotherian mammals". Systematics and Biodiversity. 5 (1). ss. 1-7. doi:10.1017/s1477200006002258. ISSN 1477-2000.

[6] Calow, Peter P. (2009). Encyclopedia of Ecology and Environmental Management. John Wiley & Sons. ISBN 978-1-4443-1324-6. OCLC 1039167559. 1 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2021.

[7] Novick LR, Catley KM. Understanding phylogenies in biology: the influence of a Gestalt perceptual principle. J Exp Psychol Appl. 2007;13:197–223.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

g t d Filogenetik
İlgili alanlar	Bilişimsel filogenetik Moleküler filojeni Kladistik Taksonomi Evrimsel taksonomi Sistematik
Temel kavramlar	Filogenetik Kladogenez Filogenetik ağacı Kladogram Filogenetik ağ Uzun dal çekimi Klad - Basamak Soy Hayalet soy Hayalet popülasyon
Çıkarsama yöntemleri	Maksimum parsimoni Olasılığa dayalı yöntemler Enbüyük olabilirlik kestirimi Bayes çıkarsaması Uzaklık-matris yöntemleri Komşu birleştirme UPGMA En küçük kareler Üç takson analizi
Güncel konular	PhyloCode DNA barkodlama Moleküler filojeni Phylogenetic comparative methods Phylogenetic niche conservatism Filogenetik sinyal Filogenetik yazılımları Filogenomik Filocoğrafya
Grup özellikleri	İlkel Plesiomorfi Simplesiomorfi Türemiş Apomorfi Sinapomorfi Otapomorfi
Grup tipleri	Monofili Parafili Polifili
Adlandırma	Filogenetik adlandırma Taç grup Kardeş grup Bazal Süperağaç
Kategori - Commons

Sinapomorfi ve apomorfi nedir?, Sinapomorfi ve apomorfi anlamı nedir?, Sinapomorfi ve apomorfi ne demektir?