Saha Cumhuriyeti arması

Saha Cumhuriyeti
Saha Cumhuriyeti
	Sovyetler Birliği döneminde Yakut Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti arması
	Yakutsk Oblastı arması
Ayrıntılar
Kullanan	Saha Cumhuriyeti (Yakutistan)
Kabul tarihi	26 Aralık 1992
Slogan	Республика Саха (Якутия) • Саха Өрөспүүбүлүкэтэ

Saha Cumhuriyeti arması (Yakutça: Саха Өрөспүүбүлүкэтин дьаралыга, Saha Öröspüübülüketin caralıga; Rusça: Герб Республики Саха, Gerb Respubliki Saha), Rusya Federasyonu içerisindeki Yakutistan'ın (veya Saha Cumhuriyeti) bayrağı ve milli marşının yanı sıra resmi bir sembolüdür. Arma, ortasında beyaz bir güneşten oluşan arka plan üzerinde tarih öncesi "Şişkin pisanitsa" petrogliflerine dayanan at sırtında bir flama taşıyan bir binicinin kırmızı silueti olan bir daireden oluşur. Merkezdeki görüntü, yedi eşkenar dörtgen kristal benzeri figür şeklindeki geleneksel Yakut süsleri ve "Республика Саха (Якутия) • Саха Өрөспүүбүлүкэтэ" yazılarıyla çerçevelenmiştir.^[1] Bu arma, resmi olarak 26 Aralık 1992'den beri kullanılmaktadır.^[1]

1992'den önce Yakutistan, Yakut Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti olarak varlığını sürdürüyordu. 1937'den önce Yakut ÖSSC, üzerinde Lena Nehri, kutup ışıklarının bir tasvirini ve ÖSSC'nin adını içeren korenizatsiya temelli bir arma kullanıyordu. 1937'den sonra Yakut ÖSSC, Rusya SFSC'nin armasını kullanmaya başladı.

Sembolizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Armanın merkezi unsuru, flama tutan eski bir binicinin tasviridir. Bu tasvir, Rus Bilimler Akademisi'nin Büyük Kuzey Seferi'ndeki üyeleri tarafından 1745 yılında Şişkino köyü yakınlarında bulunan kaya resimlerinden biriydi. Resmin Kurıkanlar tarafından yapıldığına inanılıyordu. Bilim adamları, resimde tasvir edilen binicinin Kurıkanların klanlarının ve kabilelerinin liderleri olduğuna inanıyor. Resimdeki kızıl bayrak, Kurıkan kabilelerinin birliğini ve gücünü simgeliyordu.^[2]

Dış çemberdeki kristal benzeri yedi eşkenar dörtgen figür, Yakutistan'ın doğal kaynaklarından biri olan elmasları simgeliyor. Bu yedi elmas, aynı zamanda Yakutistan'da yaşayan halkların birliğini simgeliyor: Yakutlar, Ruslar, Evenkiler, Evenler, Çukçiler, Dolganlar ve Yukagirler.^[2]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Yakutsk Oblastı olarak[değiştir | kaynağı değiştir]

Yakutsk Oblastı'nın arması, 5 Temmuz 1878'de onaylandı. Arma, pençelerinde kırmızı bir samur tutan siyah bir kartal ile gümüş bir kalkandan oluşuyordu. Kalkan, üstünde Çar'ın tacını bulunduruyor ve Aleksandr'ın kurdelesiyle iç içe geçmiş altın meşe yapraklarıyla çevrilidir.^[3]

Rus İmparatorluğu İçişleri Bakanlığı'nın versiyonu, 1880
Sukaçova'nın versiyonu, 1878
Pavel Vinkler'in versiyonu, 1899

Yakut ÖSSC olarak[değiştir | kaynağı değiştir]

Yakut ÖSSC'nin ilk arması, 13 Şubat 1926'da 4. Tüm Yakutsk Sovyetler Kongresi'nde onaylanan ve 17 Eylül 1926 tarihli 4. toplantısında Yakut Merkez Yürütme Kurulu'nun 2. oturumunda alınan kararla yürürlüğe giren Yakut ÖSSC'nin 1926 Anayasasında tanımlanmıştır.^[4]^[4] Armanın tasarımı şu anda hala bilinmemektedir.

Yakut ÖSSC'nin arması, Yakut ÖSSC Merkez Yürütme Komitesi tarafından 9 Mart 1937'de Yakut ÖSSC 9. Olağanüstü Kongresi'nde kabul edilen Yakut ÖSSC'nin 1937 Anayasasında bilinen ilk şekliyle tanımlanmıştır.^[5] Arma, bazı ek yazılar hariç Rusya SFSC'nin arması ile aynıydı.^[5] Bu yazılar, Yakutça için yeni bir alfabenin Sovyetler Birliği Halk Eğitim Komiserliği kararnamesiyle onaylanmasından sonra değişti.^[6]

31 Mayıs 1978'de Yakut ÖSSC'nin yeni anayasasının kabul edilmesinden sonra armaya bazı değişiklikler yapıldı. Bu değişiklikler, armanın üst kısmına sarı bordürlü kırmızı bir yıldızın eklenmesi ve yazıların konumunun yeniden düzenlenmesiydi.^[7]

1926-1937
1937-1939
1939-1978
1978-1990

Yakutistan (Saha Cumhuriyeti) olarak[değiştir | kaynağı değiştir]

4 Nisan 1992'de Saha Cumhuriyeti, yeni bir anayasa kabul etti. Saha Cumhuriyeti'nin kendi arması o zaman daha yapılmamıştı, bu nedenle anayasa sadece şunu belirtiyordu:

Saha (Yakutistan) Cumhuriyeti; Devlet Arması, Devlet Bayrağı ve Millî Marşa sahiptir.
— Saha Cumhuriyeti Anayasası (1992), 140. Madde^[8]

Bir devlet armasının tasviri onaylandı ve 22 Temmuz 2008'de yapılan değişikliklerle Saha Cumhuriyeti Anayasasına eklendi.^[1]

Saha (Yakutistan) Cumhuriyeti'nin arması, ortasında bir güneş diskinden oluşan arka plan üzerinde Lena Nehri'nin kaya oymalarından alınmış, flama tutan eski bir binicinin görüntüsü olan bir dairedir - dış çembere yerleştirilmiş bir kalkan üzerinde yedi eşkenar dörtgen kristal benzeri figür şeklindeki geleneksel ulusal süsleme ve "Республика Саха (Якутия)" ve "Саха Республиката" yazıları bulunur.

Saha (Yakutistan) Cumhuriyeti armasının renkli versiyonunda güneş gümüş, binici koyu kırmızı, çerçeve lacivert, süsleme ve yazılar beyaz renktedir.
— Saha Cumhuriyeti Anayasası (1992, 2008'de değiştirildi), 47. Madde, 2. Fıkra^[9]

Kelime değişikliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Haziran 2016'da hükümet, Yakut dilinde "Cumhuriyet" kelimesinde gidilen değişikliği yasalaştırdı. Yakutça cumhuriyet anlamına gelen Республиката (Respublikata), Өрөспүүбүлүкэтэ (Öröspüübülükete) olarak değiştirildi. ^[a] Bu değişiklik, arma üzerindeki yazıları etkiledi.^[11]

15 Haziran 2016'da bu kelime değişikliğini resmen kabul etmek için anayasa değiştirildi ve 25 Ekim 2016'da "Saha (Yakutistan) Cumhuriyeti'nin Resmi Sembolleri Hakkında Kanun" ile arma üzerindeki yazı değiştirildi.^[12]

26 Aralık 1992 - 25 Ekim 2016
25 Ekim 2016 - günümüz

Tasarımcılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Afanasi Nikolayeviç Osipov (1928 doğumlu) - ressam, SSCB Halk Sanatçısı, Rusya I. Repin Devlet Ödülü sahibi, Saha Cumhuriyeti Onurlu Sanatçısı, Rusya Sanat Akademisi'nin tam üyesi. Rusya Federasyonu Sanatçılar Birliği üyesi.^[13]
Vasili Semenoviç Parnikov (1935 doğumlu) - grafik sanatçısı, Saha Cumhuriyeti'nin Onurlu Sanatçısı. Rusya Federasyonu Sanatçılar Birliği üyesi.^[13]
Vladimir Nikiforoviç İgnatiyev (1948 doğumlu) – grafik sanatçısı, tasarımcı.^[13]
İnnokentiy Afanasiyeviç Potapov (1932 doğumlu) - sanat tarihçisi, Rusya Federasyonu Onurlu Sanatçısı, Rusya Sanat Akademisi'nin karşılık gelen üyesi, Saha Cumhuriyeti Platon Oyunski Devlet Ödülü sahibi. Rusya Federasyonu Sanatçılar Birliği üyesi.^[13]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ This change was intended to bring back the original Yakut word, based on the Novgorodov Alphabet : ꭢrꭢspy:bylykete.^[10] The transition from Өрөспүүбүлүкэтэ to Республиката itself occurred in 1939, after the transition of Yakut language to the Cyrillic script.

Alıntılar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c Supreme Council of the Sakha (Yakutia) Republic 2008
^ ^a ^b Saprykov 1995
^ Spatkay 2018
^ ^a ^b Central State Archive of the Yakut ASSR 1972
^ ^a ^b Supreme Soviet of the Yakut ASSR 1937
^ Petrov 1973
^ Supreme Soviet of the Russian SFSR 1979
^ Fedorov 1994, s. 248
^ Supreme Council of the Sakha (Yakutia) Republic 2008, s. 19
^ Yevlampiev, Ilya; Jumagueldinov, Nurlan; Pentzlin, Karl (26 Nisan 2012). "Second revised proposal to encode four historic Latin letters for Sakha (Yakut)" (PDF). 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023.
^ "Глава Якутии предложил изменить герб республики" [The leader of Yakutia proposed to change the emblem of the republic] (Rusça). 3 Ekim 2016. 16 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2018.
^ "В Якутии изменили герб республики" [Yakutia changed the coat of arms of the republic] (Rusça). 11 Ocak 2017. 16 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2018.
^ ^a ^b ^c ^d Potapov 1994

Alakalı eserler[değiştir | kaynağı değiştir]

Anayasalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Yakut ÖSSC Merkez Yürütme Komitesi (1925), "Конституция (Основной закон) Якутской Автономной Советской Социалистической Республики" [Yakut Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Anayasası], e.nlrs.ru (Rusça), Yakutsk: Gostipografia, 8 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 9 Kasım 2018
Yakut ÖSSC Merkez Devlet Arşivi (1972), "Всеякутские съезды Советов : документы и материалы. 1922–1937" [Tüm Yakut Sovyetler Kongreleri: belgeler ve materyaller. 1922–1937], e.nlrs.ru (Rusça), Yakutsk: Yakutsk Kitap Yayımevi, 17 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 11 Kasım 2018
Yakut ÖSSC Yüksek Sovyeti (1937), "Конституция (Основной Закон) Якутской Автономной Советской Социалистической Республики" [Yakut Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Anayasası], e.nlrs.ru (Rusça), Yakutsk: Yakutistan Devlet Yayımevi, erişim tarihi: 10 Kasım 2018
Yakut ÖSSC Yüksek Sovyeti (1965), "Конституция (Основной Закон) Якутской Автономной Советской Социалистической Республики" [Yakut Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Anayasası], naukaprava.ru (Rusça), Yakutsk: Yakutsk Kitap Yayımevi, 11 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 11 Kasım 2018
Rusya SFSC Yüksek Sovyeti (1979), "Конституция (Основной Закон) Российской Советской Федеративной Социалистической Республики; Конституции (Основные Законы) автономных советских социалистических республик, входящих в состав РСФСР" [Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Anayasası (Temel Kanunu); RSFSC'nin parçası olan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyetlerin Anayasaları (Temel Kanunları)], naukaprava.ru (Rusça), Moskova: Sovyet Rusya Yayımevi, 3 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 3 Kasım 2018
Fedorov, M.M. (1994), "Конституции и конституционные акты Республики Саха (Якутия)" [Saha (Yakutistan) Cumhuriyeti'nin Anayasaları ve Anayasal Kanunları], e.nlrs.ru (Rusça), Yakutsk: Saha Ulusal Yayımcılığı, 7 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 19 Kasım 2018
Saha (Yakutistan) Cumhuriyeti Yüksek Konseyi (2008), "Конституция (основной закон) Республики Саха (Якутия)" [Saha (Yakutistan) Cumhuriyeti Anayasası], www.sakha.gov.ru (Rusça), Yakutsk: Yakutistan Devlet Yayımevi, 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 11 Aralık 2018

Kitaplar[değiştir | kaynağı değiştir]

Spatkay, L.B. (2018), Гербы и флаги стран мира – Европа [Dünyanın arma ve bayrakları – Avrupa] (Rusça), 2, Litres, ISBN 9785040353170
"ДРЕВНИЕ СИМВОЛЫ САXА (ЯКУТИИ)" [Saha'nın (Yakutistan) Antik Sembolleri], Nauka i Zhizn (Rusça) (6), 1995, 16 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 16 Aralık 2018
Petrov, N.E. (1973), Орфография якутского языка [Yakutçanın imlası] (Rusça) (SSCB'nin Türk yazı dillerinin imlası), Moskova: Nauka
Potapov, İ.A. (1994), Koryakin, K.K. (Ed.), Саха Республикатын Государственнай дьаралыга уонна Государственнай былааҕа; Государственный герб и Государственный флаг Республики Саха (Якутия) [Saha (Yakutistan) Cumhuriyeti Devlet Amblemi ve Devlet Bayrağı] (Rusça ve Yakutça), Yakutsk: Saha Ulusal Kitap Yayımcılığı, s. 68

Şablon:Symbols of Sakha

[11] This change was intended to bring back the original Yakut word, based on the Novgorodov Alphabet : ꭢrꭢspy:bylykete.^[10] The transition from Өрөспүүбүлүкэтэ to Республиката itself occurred in 1939, after the transition of Yakut language to the Cyrillic script.

[Supreme_Council_of_the_Sakha_Yakutia_Republic_2008-1] Supreme Council of the Sakha (Yakutia) Republic 2008

[Saprykov_1995-2] Saprykov 1995

[3] Spatkay 2018

[Central_State_Archive_of_the_Yakut_ASSR_1972-4] Central State Archive of the Yakut ASSR 1972

[Supreme_Soviet_of_the_Yakut_ASSR_1937-5] Supreme Soviet of the Yakut ASSR 1937

[6] Petrov 1973

[7] Supreme Soviet of the Russian SFSR 1979

[8] Fedorov 1994, s. 248

[9] Supreme Council of the Sakha (Yakutia) Republic 2008, s. 19

[10] Yevlampiev, Ilya; Jumagueldinov, Nurlan; Pentzlin, Karl (26 Nisan 2012). "Second revised proposal to encode four historic Latin letters for Sakha (Yakut)" (PDF). 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023.

[12] "Глава Якутии предложил изменить герб республики" [The leader of Yakutia proposed to change the emblem of the republic] (Rusça). 3 Ekim 2016. 16 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2018.

[13] "В Якутии изменили герб республики" [Yakutia changed the coat of arms of the republic] (Rusça). 11 Ocak 2017. 16 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2018.

[Potapov_1994-14] Potapov 1994

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[a]

[11]

[12]

[13]

[10]

Saha Cumhuriyeti arması nedir?, Saha Cumhuriyeti arması anlamı nedir?, Saha Cumhuriyeti arması ne demektir?