Polykleitos (Yunanca: Πολύκλειτος), MÖ 480'de Argoz'ta doğmuş 5. yüzyılın sonuna doğru ölmüştür. (Klasik Antik Çağ'da) yaşamış çok ünlü bir heykeltıraştır. Eserlerinin çoğunun Roma kopyaları yapılmıştır. Genelde atlet heykelleri yapmıştır. En ünlü eseri Doryphros (MÖ 450)(Mızrak taşıyan atlet) ve diademini başına takarken betimlenen Diadumenos (MÖ 430) heykelidir. Doryphros ise mızrak taşıyan anlamına gelmektedir. Polyklet heykellerini kanon denen bir düzen içinde yapmıştır.

Gençlik yılları ve eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

Polykleitos, tümü Latince yazan bazı yazarlar tarafından "Sikyonlu" olarak adlandırılır. Modern bilim adamlarının gördüğü Polykleitos, Phidias'ın öğrencisi olan Sikyon'dan başka bir heykeltıraşı Argoz'lu Polykleitos ile birleştirmekle Yaşlı Pliny'nin yaptığı hataya dayanır. Pausanias, ikisinin aynı kişi olmadığı ve Polykleitos'un ilk eğitimini şehir devleti'nde^[1] almış olması gereken Argoz'lu ve Fidias'ın çağdaşı (muhtemelen Ageladas) olduğundan emindir.

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Polykleitos'un Efes Amazon figürü beğenilirken, onun tapınağında duran devasa altın ve fildişi Hera heykeli — Heraion Argos, Fidias tarafından Olympiyalı Zeus ile olumlu şekilde karşılaştırıldı. Ayrıca Doriforos ("Mızrak Taşıyıcısı") olarak bilinen ünlü bronz erkek çıplak heykeli de yaptı ve günümüze çok sayıda Roma mermer kopyaları ulaştı. Polykleitos'a atfedilen diğer heykeller şunlardır: Discophoros ("Discus-taşıyıcı"), Diadumenos ("Saç bandı bağlayan genç")^[2] ve Plinius'a göre bir zamanlar Lysimachia (Trakya)'da bulunan Hermes heykeli. Polykleitos'un Astragalizontesi ("Aşık Kemikleri Oynayan Oğlanlar"), İmparator Titus tarafından sahiplenilmiş ve onun atriyumu içinde onurlu bir yere dikilmiştir.^[3] Pliny ayrıca Polykleitos'un MÖ 5. yüzyılda Artemis tapınağına yaralı bir Amazon yapmak için yarışan beş büyük heykeltıraştan biri olduğundan bahseder. Bu rekabetle ilişkili mermer kopyalar vardır.^[4]

Diadumenos[değiştir | kaynağı değiştir]

Saç Bandı Bağlayan Genç olarak da bilinen Diadumenos heykeli, Polykleitos'un birçok kopyasından bilinen heykellerinden biridir. Kafa bandını bağlayan oğlan çocuğunun hareketi, muhtemelen atletizm yarışmasından bir zaferi temsil eder. "Bu, MÖ 430 dolaylarına tarihlenen bronz bir Yunan orijinalinin MS birinci yüzyıla ait Roma kopyasıdır."^[2] Polykleitos, bir atlet olduğunu göstermek için kaslarının dış hatlarını önemli ölçüde yonttu. Diadoumenos'un göğüs kafesi ve pelvisi zıt yönlerde eğilir ve gövdede organik bir canlılık izlenimi yaratan ritmik kontrastlar oluşturur. Ayakta durma ve yürüme arasında dengede duran ayakların konumu, potansiyel bir hareket hissi verir. Polykleitos'a atfedilen hemen hemen tüm eserlerde bulunan bu titizlikle hesaplanmış poz, Greko-Romen ve daha sonra Batı Avrupa sanatında kullanılan standart bir formül haline geldi."^[2]

Doryphoros[değiştir | kaynağı değiştir]

Polykleitos'un yaptığı bir başka heykel de Mızrakçı olarak da adlandırılan Doryphoros heykelidir. Erkek vücudunun güzelliğini tasvir eden tipik bir Yunan heykelidir. "Polykleitos, heykellerinde insan figürünün ideal oranlarını yakalamaya çalıştı ve bu oranları yöneten, Kanon veya 'Kural' olarak bilinen bir dizi estetik ilke geliştirdi.^[5] Sistemi matematiksel oranlara göre oluşturdu. "Pokleitos'un formülünün tam ayrıntılarını bilmesek de, Doryphoros'ta ortaya çıkan nihai sonuç, Yunanların simetri dediği şeyin mükemmel ifadesiydi.^[5] Bu heykelde, biraz contrapposto pozu vardır yani vücut en çok sağ bacağa yaslanır. Doryphoros idealleştirilmiş vücutludur, daha az natüralizm içerir. Sol elinde bir zamanlar bir mızrak vardı, ama öyleyse, o zamandan beri kayıptır. Vücudunun duruşu onun bir savaşçı ve kahraman olduğunu gösterir.^[2][5] Nitekim bazıları, tasvir edilen figürün Truva Savaşı'na giden Aşil olduğunu öne sürecek kadar ileri gitti. Çünkü Aşil'in kalkan taşıyan benzer bir tasviri Aşil ressamı tarafından aynı sıralarda resmedilmiş bir vazoda görülür.^[6]

Tarz[değiştir | kaynağı değiştir]

Polykleitos, Phidias ile birlikte Klasik Yunan tarzını yarattı. Orijinal eserlerinden hiçbiri günümüze ulaşmamış olsa da, eserinin Roma mermer kopyalarını tanımlayan edebi kaynaklar rekonstrüksiyonların yapılmasına izin veriyor. Contrapposto, tek bacağa ağırlık verilirken vücudun değişen dengesini görselleştiren bir poz, şöhretinin bir kaynağıydı.

Polykleitos'un kilden yapılan döküm modellerinin saf detayı, Plutarhos'un Moralia adlı eserinde tekrarlanan ünlü sözde ortaya çıkar, "işin en zoru kil tırnağın altındayken yapılır".^[7]

Literatür[değiştir | kaynağı değiştir]

• Herbert Beck, Peter C. Bol, Maraike Bückling (Hrsg.): Polyklet. Der Bildhauer der griechischen Klassik. Ausstellung im Liebieghaus-Museum Alter Plastik Frankfurt am Main. Mainz 1990, ISBN 3-8053-1175-3.
• Detlev Kreikenbom: Bildwerke nach Polyklet. Kopienkritische Untersuchungen zu den männlichen statuarischen Typen nach polykletischen Vorbildern. "Diskophoros", Hermes, Doryphoros, Herakles, Diadumenos. Berlin 1990.
• Herbert Beck, Peter C. Bol (Hrsg.): Polykletforschungen. Schriften des Liebieghauses. Berlin 1993, ISBN 3-7861-1694-6.
• Ernst Berger: Polykleitos (I). In: Künstlerlexikon der Antike. Bd. 2. München, Leipzig 2004, S. 276–287.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Antik Yunanistan ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

Sanat ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.