Pierre Corneille
Pierre Corneille
Doğum	6 Haziran 1606 Rouen, Fransa
Ölüm	1 Ekim 1684 (78 yaşında) Paris
Meslek	Tiyatro oyunu yazarı, tiyatro yapımcısı
İmza

Pierre Corneille (6 Haziran 1606 - 1 Ekim 1684), Molière ve Racine'le birlikte 17. yüzyılın en büyük üç Fransız tiyatrocularından biridir. Corneille, “Fransız trajedisinin kurucusu” olarak tanınmış ve kırk yıla yakın bir süre boyunca yapımcılık yapmıştır.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk yılları ve o dönemin oyunları[değiştir | kaynağı değiştir]

Corneille, Rouen, Fransa'da, Marthe le Pesant ve Pierre Corneille'in (rütbesiz bir memur) çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Zorlayıcı bir Cizvit eğitimi aldıktan sonra on sekiz yaşında hukuk eğitimi almaya başladı. Bu eğitimden sonraki uygulamaları genellikle başarısız oldu. Corneille’in babası, oğlu için Rouen Orman ve Nehir Bakanlığı'nda iki tane önemli mevkide ona yer ayarladı. Bakanlık'ta çalışırken ilk oyununu yazdı. Oyunu, bir komedi olan Mélite'yi ne zaman yazdığı kesin değildir, ancak ilk defa 1629'da bir gezici tiyatro kumpanyasına sunduğunda ortaya çıktı. Kumpanya oyunu kabul etti ve repertoarlarının bir parçası yaptılar. Oyun Paris'te iyi karşılandı ve Corneille, düzenli olarak oyunlar yazmaya başladı. Aynı yıl Paris'e taşındı ve kısa zamanda Fransız tiyatrosunun önemli isimlerinden biri haline geldi. Mélite'yle başlayan ilk oyunları, Fransız orta oyunu geleneğinden uzaklaşarak, revaçta olan asil Paris dilini ve hareketlerini yansıtıyordu. Corneille, zamanındaki komedilerini "une peinture de la conversation des honnêtes gens" ("soylu sınıfının konuşmalarının bir tablosu") olarak nitelendirmiştir. İlk gerçek trajedisi, 1635 yılında sahneye konan Médée'dir.

Les Cinq Auteurs (Beş Şair)[değiştir | kaynağı değiştir]

1634 yılı Corneille'e ilgiyi daha da arttırdı; Kardinal Richelieu'nün Rouen'e gezisi anısında şiirler yazması istendi. Kardinal, Corneille'i keşfetti ve Les Cinq Auteurs'ün arasına kattı ('Beş Şair'; aynı zamanda 'Beş yazarlık cemiyet' olarak da çevrilir). Bu cemiyette; Guillaume Colletet, Boisrobert, Jean Rotrou ve Claude de Lestoile de vardı.

Bu beşli, Richelieu'nun erdemi ön plana çıkaran yeni tiyatro anlayışını gerçek hayata geçirmek için seçilmişti. Richelieu fikirlerini sunacak, bu yazarlar da tiyatro formunda bu fikirleri işleyeceklerdi. Ancak Kardinal'in emirleri, emirleri daha genişletmeye çalışan Corneille için fazla katıydı ve böylece zamanla ikisinin arasında anlaşmazlıklar oluşmaya başladı. Corneille'in cemiyetteki ilk anlaşmasının süresi bitince, Les Cinq Auteurs'ü bıraktı ve Rouen'e döndü.

Querelle du Cid[değiştir | kaynağı değiştir]

Üç birlik kuralına göre bir oyunun gündoğumundan günbatımına değin geçen süre içinde (zaman birliği), aynı yerde (mekân birliği) geçmesi ve birkaç olay ya da durumu birden ele almak yerine tek bir olay üzerinde yoğunlaşması (eylem birliği) gerekiyordu. Gerçekte bu kuram, Aristoteles'in, trajedinin nasıl bir sanat türü olduğunu tanımlamaya çalıştığı Peri poetikes (Poetika) kitabının yanlış anlaşılmasından kaynaklanıyordu. Corneille'nin Richelieu'yle anlaşmazlığından sonra yaptığı ilk oyun, genellikle en iyi oyunu sayılan Le Cid'dir (Arapça'da yaklaşık olarak paşa unvanına denk gelen 'al sayyid' kelimesinin Fransızcaya uyarlanması sonucu oluşan sözcük). Oyun, Huillem de Castro'nun Mocedades del Cid (1621) oyununun üzerine kuruludur. Günümüzde Fransız tiyatro tarihinin en önemli oyunu sayılan Le Cid ilk sahnelendiğinde büyük ilgi topladı. Corneille ile rakip yazarlar Mairet ve Georges de Scudéry arasında oyun yüzünden başlayan kuramsal tartışmalar karşılıklı suçlama yazılarıyla sürdü.

Oyunun 1637 versiyonu, klasik trajedi/komedi ayrımına karşı çıkarak bir trajikomedi olarak sunuldu. Le Cid, muazzam bir başarı olarak görülmüşse de, Querelle du Cid (Fransızca'da 'Sid Tartışması' demektir) olarak bilinen çok ateşli bir polemiğin konusu olmuştur. Bunun üzerine Richelieu, o sıralarda yeni kurulan Académie Française'in bu konuda bir karar vermesini istedi. Richelieu'nün Académie Française'i oyunu başarılı bulsa da kusurlu olduğunu savunmuştur. Richelieu'nün Akademi'sine göre geleneksel Zaman, Yer ve Olay Birliği'ne (Zaman Birliği bütün olayın yirmi dört saatlik bir zaman diliminde geçmesini, Yer Birliği oyunda olayın olduğu sadece bir mekânın olmasını, Olay Birliği'yse de olayın sadece bir problemin çevresinde dönmesi gerektiğine inanır) saygı duymadığı savunmuşlardır. Yeni kurulan Académie, döneminin kültür-sanat aktivitelerinin en önemli eleştirmeniydi ve aslında Fransız diliyle ilgili çalışmalar yapsa da Richelieu'nun kendi emri üzerine Le Cid'in bir incelemesi yapılmıştır. Académie'nin oyun hakkındaki düşünceleri Jean Chapelain tarafından^[1] belirtilmiştir. Oyunun estetik açıdan başarılı, ama tiyatro tekniği açısından yanlış, ahlaki açıdan ise yetersiz olduğu belirtildi. Bu suçlamaların kaynağını, tiyatronun ahlaki nasihatler için bir kaynak olduğu inancıydı. Önemli bir yazar olan Georges de Scudéry bile oyunu, Observations sur le Cid ('Le Cid üzerine gözlemler') (1637) adı altında sertçe eleştirmiştir. Richelieu, Académie Française'in bu görüşüne dayanarak Le Cid'in sahnelenmesini yasakladı.

Bu tartışma, Corneille için fazla büyüdü ve sonunda Rouen'e geri dönmeye karar verdi. Oyunlarından biri kötü bir şekilde eleştirilince, toplumdan uzaklaştığı bilinmektedir. Yazarın iki oyunu da Orta Çağ İspanya'sında yaşamış olan Rodrigo Díaz de Vivar efsanesi üzerinde kuruludur.

Querelle du Cid'e tepki[değiştir | kaynağı değiştir]

Tartışma ortamının durulmasının ardından, Corneille, 1640'ta Paris'e geri döndü. Querelle du Cid, Corneille'in tiyatro kurallarına daha da dikkat etmesine neden oldu ve bu diğer oyunlarında kendini gösterdi. Bu dönemdeki trajedileri; Horace (1640, Richelieu'ye adanmıştır), Cinna (1643) ve Polyeucte'dir (1643). Le Cid'le beraber bu oyunlar, genellikle 'Klasik Dörtleme' olarak bilinirler. Corneille ayrıca, Académie'nin eleştirilerini dinleyerek Le Cid'i, geleneksel tiyatro kullarına daha yakın hale getirmek için iki kere değiştirdi. Oyunun 1648, 1660 ve 1682 versiyonları artık 'trajikomedi' adıyla değil, trajedi adıyla sunuldu.

Corneille'in ünü 1640ların ortasında daha da yayıldı ve ilk antolojisi basıldı. 1641'de, yedi çocuğunun annesi olan Marie de Lampérière'le evlendi. Bu dönemde, Corneille genellikle trajediler sunmuştur: La Mort de Pompée (1644), Rodogune (1645), Theodore (1646) ve Héraclius (1647). Ayrıca bunların yanında bir de komedi yazmıştır: Le Menteur (1644).

Pertharite'nin 1652'de aldığı kötü yorumlar, Corneille'in hevesini kırdı ve tiyatroyu bırakmasına neden oldu. Tiyatrodan sonra, Thomas a Kempis'in Imitation of Christ'ının nazım bir çevirisine başladı ve bu eseri 1656'da tamamladı. Neredeyse sekiz yıllık bir yokluğun ardından, Corneille, 1659'da tiyatroya geri dönmeye ikna edilebildi. Tiyatroya döndükten hemen sonra, XIV. Louis tarafından beğenilen Oedipe'i yazdı. Ertesi yıl, kısmen kendi tarzının savunması olan Trois discours sur le poème dramatique'i ('Dramatik şiir üzerine üç söylev') yayımladı. Corneille'in bir anlamda Querelle du Cid'e karşı savunması olan bu eserde, aynı zamanda klasik tiyatro kurallarının önemini kabul etmiş ama bu kuralları Le Cid'de kırışını da mantıklı bir şekilde açıklamıştır. Corneille'e göre, Aristoteles'in dramatik rehberi katı kurallar sunmaktan çok yoruma açık bir eserdir ve bu kuralların bu kadar katı uygulanması gelişmeyi önleyecektir.

Son oyunları[değiştir | kaynağı değiştir]

Corneille, birçok eser yazan bir yazar olmasına rağmen (1659'dan sonra on dört yıl boyunca her yıla bir oyun) bu oyunları, eski oyunları kadar tutulmadı. Diğer oyun yazarları daha çok revaçtaydı. 1670'te Corneille ve rakibi olan Jean Racine'e, aynı olay üzerinde farklı oyunlar yazmaları söylendi. İki oyun yazarı da diğerinin de aynı şeyi yaptığından habersizdi ve oyunlar tamamlandığında Corneille'in Tite et Bérénice'i (1671), Racine'in Bérénice'inden daha üstün görülmüştür. Molière de bu zamanlar da fazlasıyla ünlüydü ve Corneille'le bir komedi olan Psyché'yi (1671) yazmıştır. Corneille'in daha sonraki oyunları genellikle trajedilerdi. Bunlar; La Toison d'or (1660), Sertorius (1662), Othon (1664), Agésilas (1666) ve Attila'dır (1667).

Corneille'in en son oyunu Suréna'dır (1674). Bu oyundan sonra, sahneyi son kez terk etmiş ve 1684'te, Paris'teki evinde ölmüştür. St. Roch kilisesine gömülen Corneille, 1821'e kadar mezartaşsız bir şekilde gömülü kalmıştır.

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Mélite (1629)
• Clitandre (1630–31)
• la Veuve (1631)
• la Galerie du Palais (1631–32)
• la Place royale (1633–34)
• l'Illusion comique (1636)
• Médée (1635)
• le Cid (1637)
• Horace (1640)
• Cinna (1641)
• Polyeucte (1642)
• la Mort de Pompée (1643)
• Le Menteur (1643)
• Rodogune (1644)
• Héraclius (1647)
• Don Sanche d'Aragon (1650)
• Andromède, (1650)
• Nicomède, (1651)
• Pertharite, (1651)
• l'Imitation de Jésus-Christ (1656)
• Oedipe (1659)
• Trois Discours sur le poème dramatique (1660)
• La Toison d'or (1660)
• Sertorius (1662)
• Othon (1664)
• Agésilas (1666)
• Attila (1667)
• Tite et Bérénice (1670)
• Psyché (Molière ve Philippe Quinault'yla birlikte,1671)
• Suréna (1674)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Pierre Corneille ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• "Académie française" Biyografyasi 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Fransızca)
• Pierre Corneille eserlerini tumu hakkinda enformasyon arama sitesi 4 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Fransızca)