Francesco Petrarca
Doğum	20 Temmuz 1304(1304-07-20) Arezzo, İtalya
Ölüm	19 Temmuz 1374 (69 yaşında) Arquà Petrarca, İtalya
Meslek	Rönesans hümanisti
Dönem	Erken Rönesans

Francesco Petrarca (20 Temmuz 1304, Arezzo - 19 Temmuz 1374, Arquà Petrarca) döneminin en büyük bilgini sayılan İtalyan hümanist ve şair.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Öğrenimi ve ilk yapıtları[değiştir | kaynağı değiştir]

Petrarca, 20 Temmuz 1304'te, Arezzo'da dünyaya gelir. Babası Noter Petracco di Parenzo, annesi Eletta Canigiani'dir. Beyaz Guelfolar hizbinden olan Petracco, 1302'de Floransa'dan sürülmüş, Arezzo'ya sığınmıştır. Petrarca'nın babası, papalığın yeni merkezi Avignon'a taşınır; ailesi ise Carpentras'a yerleşir. Petrarca, dönemin seçkin hocalarından Convenevole da Prato'dan dilbilgisi dersleri alır. Bu arada erkek kardeşi Gherardo dünyaya gelmiştir (1307). Petrarca, 1316'da Montpellier Üniversitesi'nde hukuk öğrenimine başlar ama klasik kültüre olan ilgisi çok daha yoğundur. Hukuk öğrenimini tamamlamak için 1320'de gittiği Bologna'dan, babasının 1326'da ölümü üzerine, bir daha dönmemek üzere ayrılıp Avignon'a gider. Kardinal Giovanni Colonna'nın özel din görevlisi olarak çalışmaya başlar (1330); bu görevi 1347-1348 yılına dek sürmüş olsa gerektir. 1333'te Fransa, Flandre, Brabant ve Rheinland'ı kapsayan bir Kuzey Avrupa yolculuğuna çıkar. Aralık 1336'da Colonna ailesinin konuğu olarak Roma'ya ilk yolculuğunu yapar. 1337'de Vaucluse'de, Sorgue Irmağı kıyısında küçük bir ev satın alır. Gene aynı yıl, evlilik dışı bir ilişkiden ilk oğlu Giovanni dünyaya gelir. De Viris Illustribus'u (Ünlü Erkekler) yazmaya başlar. 1338-1339 yıllarında Africa adlı epik şiirine başlar. Triumphi'yi (Utku Şiirleri) yazma fikri bu dönemde oluşur ve yapıtın "Aşkın Utkusu" bölümünü yazmaya başlar.

Edebiyat ve ahlak anlayışının gelişmesi (1340-1346)[değiştir | kaynağı değiştir]

1340'ta hem Paris Üniversitesi, hem Roma Senatosu Petrarca'ya şairlik tacını önerir. Sanatçı, Roma'yı seçer. 1341'de Napoli'ye gider, Kral Roberto'nun huzurunda üç gün süren bir sınavdan geçer ve 8 Nisan günü gösterişli bir törenle başşairlik tacını giyer. 1341-1342 yıllarında Africa'nın ilk taslağını bitirir; Utku Şiirleri'ne devam eder. 1342'nin Şubat ya da Mart ayında Provence'a gitmek üzere yola çıkar. 1342-1343'te Vaucluse ve Avignon'da yaşar. Canzoniere'nin ilk biçimini hazırlar. Kızı Francesca dünyaya gelir. Secretum Meum'un (İç Dünyam) ilk halini yazar. Rerum Memorandarum Libri'ye (Unutulmaz Şeyler) başlar. 1343'te Napoli şehrinin yerle bir oluşuna, normalde dingin olan limanda her geminin batışına şahit olmuştur.

Yeni Bir Anlayışa Doğru (1346-1353)[değiştir | kaynağı değiştir]

Vaucluse'de yaşadığı 1346-1347 yıllarında De Vita Solitaria'yı (Yalnız Yaşam) yazar. Bucolicum Carmen'in (Çoban Şiirleri) bazı eklogalarını kaleme alır. 1347'de kardeşi Gherardo'yu Montrieux'de ziyaretinin ardından De Otio Religioso'yu (Dinsel Huzur) yazar. Cola di Rienzo'nun Roma Cumhuriyeti'ni yeniden canlandırma girişimine destek vermek için Roma'ya doğru yola çıkar; girişimin başarısızlıkla sonuçlandığını öğrenince (Aralık 1347), Cenova'da kalır, oradan Verona'ya doğru yola çıkar. Kara Veba'nın hüküm sürdüğü 1348 yılının Ocak ayında Verona'dadır. Mart ayında Parma'ya döner. 19 Mayıs'ta, Laura'nın ve aralarında Kardinal Colonna'nın da bulunduğu pek çok dostunun ve koruyucusunun ölüm haberini alır. Veba ve birçok dostunu yitirmesi, onu "Ölümün Utkusu"nu yazmaya yönlendirir. 1350 yılında, Padova'da kısaca Familiares olarak bilinen Rerum Familiarium Libri (Bildik Olaylara İlişkin Mektuplar) derlemesinin ilk mektubunu yazar. Floransa'da Giovanni Boccaccio'yla tanışır; ömür boyu sürecek olan bir dostluğun başlangıcıdır bu. 1351'de Vaucluse'e gelir; De Viris Illustribus ile Canzoniere üzerindeki çalışmalarını sürdürür. Papa sekreterliği görevini geri çevirir ve Avignon'daki papalık merkezine karşı olduğunu vurgular. Liber Sine Nomine (Adsız Kitap) başlıklı mektup derlemesine başlar. 1352'de Familiares derlemesiyle uğraşır; De Viris Illustribus ve Utku Şiirleri üzerinde çalışır. Papa VI. Clemens'in ölümü üzerine papa seçilen VI. Innocentius'un düşmanca tutumu yüzünden, Avignon'dan ayrılmaya hazırlanır.

Son yılları ve ölümü (1353-1374)[değiştir | kaynağı değiştir]

Petrarca 1353'te İtalya'ya gelir; artık Provence'a dönmeyecektir. 1354'te De Remediis Utriusque Fortune'yi (İyi ve Kötü Talihe Karşı Çareler) yazmaya başlar. Sonbaharda Bohemya Kralı Karl, İtalya'ya bir sefer düzenleyerek Roma'da Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu tacını giyer. Petrarca, Aralık ayında Mantova'da Karl'la tanışır. 1356'da görevli olarak Karl'ın sarayında kalır. Ağustosun sonuna doğru Milano'ya döner. Canzoniere'nin üçüncü düzenlemesi üzerinde çalışmaya başlar. 1357'de Utku Şiirleri'ni gözden geçirir; Bucolicum Carmen ve De Otio Religioso üzerinde çalışır. 1358'de Canzoniere'nin üçüncü düzenlemesini bitirir. Secretum Meum'u gözden geçirir. Canzoniere'nin yeni, dördüncü düzenlemesi üzerinde çalışmaya başlar. 1361'de oğlu Giovanni'nin vebadan öldüğünü öğrenir. Güz boyunca Familiares'i gözden geçirir ve Rerum Senilium Libri'ye (Yaşlılık Mektupları) başlar. Eylül 1362'de Venedik'e taşınır. Dükler Sarayı'ndan biraz uzaktaki bir ev karşılığında, ölümünden sonra kütüphanesini olduğu gibi Venedik Cumhuriyeti'ne bırakmayı taahhüt eder. Canzoniere'nin dördüncü düzenlemesini bitirir. Yazdan önce kızı Francesca evlenir. 1363'te Giovanni Boccaccio'yu Venedik'teki evinde ağırlar. "Ünün Utkusu" üzerinde çalışır. 1366'da De Remediis'i bitirir. Familiares'e son biçimini verir. Canzoniere'nin beşinci ve daha kapsamlı bir düzenlemesine başlar. Yıl sonuna doğru Venedik'e döner. Mart 1367'nin sonunda Padova'ya gider; sonra Venedik'e döner, daha sonra yeniden Pavia'ya doğru yola çıkar. Yolculuğu sırasında en başarılı polemiğini yazar: De Sui Ipsius et Multorum Ignorantia (Kendisinin ve Başka Birçoklarının Bilgisizliği Üzerine). 1370 yılının Mart ayında Arquà'daki yeni evine taşınır. 4 Nisan'da vasiyetnamesini yazar; papanın daveti üzerine Roma'ya giderken, Ferrara'da rahatsızlanıp Padova'ya dönmek zorunda kalır. 1370-1372'de "Posteritati" ("Gelecek Kuşaklara") mektubunu yazar; bu mektubunda 1351'e kadarki yaşamöyküsünü anlatır. 1373-1374'te Canzoniere'nin yeni bir nüshasını -sekizinci- hazırlar. 1375'te Canzoniere'nin dokuzuncu ve son biçimi üzerinde çalışır. "Edebiliğin Utkusu"nu yazar. 18 Temmuz günü, Arquà'daki evinde ölür. Kendi arzusuna uyularak, Arquà bölge kilisesine gömülür.

Petrarca ve Laura[değiştir | kaynağı değiştir]

Gerek Canzoniere, gerek Utku Şiirleri Laura'ya olan sevgiyi dile getirir. Tarihi kimliği hakkında hemen hiçbir şey bilinmeyen, hatta var olup olmadığı bile tartışma konusu olan Laura, her durumda Petrarca şiirinin en önemli kişilerinden/imgelerinden biridir.

Petrarca, Vergilius kitabının kenarına düştüğü bir notta Laura ile karşılaşmasını şöyle anlatır:

Erdemleriyle seçkin ve dizelerimle çoktan üne kavuşmuş olan Laura ile ilk kez gençliğimde karşılaştım, 1327 yılının 6 Nisan günü, Avignon'daki St. Clare Kilisesi'nde, sabah ayini sırasında; aynı şehirde, gene 6 Nisan günü, gene aynı saatte, ama bu kez 1348 yılında, yaşam ışığı gün ışığından çekildi, ben, rastlantı sonucu, yazgımdan habersiz, Verona'dayken. Üzücü haber Parma'da ulaştı bana, aynı yılın 19 Mayıs sabahı, Ludovico'nun gönderdiği bir mektupla. Erden ve güzel bedeni, öldüğü günün akşamı Fransiskenlerin kilisesinde defnedilmiş. Seneca'nın Scipio Africanus için söylediği gibi, onun ruhunun, geldiği yere, Cennet'e geri döndüğünden eminim.

İtalyanca yapıtları[değiştir | kaynağı değiştir]

• Rerum Vulgarium Fragmenta ya da Rime Sparse ya da Canzoniere (Canzoniere ya da Dîvan)
• Triumphi ya da I Trionfi (Utku Şiirleri)

Başlıca Latince yapıtları[değiştir | kaynağı değiştir]

Koşuk[değiştir | kaynağı değiştir]

• Africa
• Bucolicum Carmen (Çoban Şiirleri)
• Epistole Metrice (Koşuk Mektuplar)
• Psalmi Penitentiales (Tövbe Mezmurları)

Düzyazı[değiştir | kaynağı değiştir]

• De Viris Illustribus (Ünlü Kişiler Üzerine)
• Rerum Memorandarum Libri (Unutulmaz Şeyler)
• Itinerarium ad Sepulcrum Domini (İsa'nın Mezarına Yolculuk)
• Secretum Meum (İç Dünyam)
• De Vita Solitaria (Yalnız Yaşam)
• De Otio Religioso (Dinsel Huzur)
• De Remediis Utriusque Fortune (İyi ve Kötü Talihe Karşı Çareler)
• De Sui Ipsius et Multorum Ignorantia (Kendisinin ve Başkalarının Bilgisizliği Üzerine)

Mektup[değiştir | kaynağı değiştir]

• Rerum Familiarium Libri (Bildik Olaylara İlişkin Mektuplar)
• Rerum Senilium Libri (Yaşlılık Mektupları)
• Liber Sine Nomine (Adsız Kitap)

Türkçede Petrarca[değiştir | kaynağı değiştir]

Canzoniere

• Dîvan, çev. Necdet Adabağ (Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2002).
• Canzoniere, çev. Kemal Atakay (İstanbul: YKY, 2002).

Triumphi

• Utku Şiirleri, çev. Kemal Atakay (İstanbul: YKY, 2007).

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Vikisöz'de Petrarca ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.

• Francesco Petrarca 10 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
• De remediis utriusque fortunae, Cremonae, B. de Misintis ac Caesaris Parmensis, 1492.