Pertevniyal Lisesi
Kuruluş	1872
Ülke	Türkiye
Şehir	İstanbul
İlçe	Fatih
Türü	Anadolu Lisesi
Müdür	Şeref Koç
Eğitim dili	Türkçe
Yabancı dil(ler)	İngilizce, Almanca
Öğrenci sayısı	939
Resmî sitesi	pertevniyallisesi.meb.k12.tr
Koordinat	41°00′39″K 28°57′11″D / 41.01083°K 28.95306°D / 41.01083; 28.95306

Pertevniyal Lisesi (Valde Mektebi), İstanbul’da Fatih ilçesi merkezinde Pertevniyal Valide Sultan Camii yanında “Mahmudiye Mektebi” adıyla 1872’de hizmete giren ve hâlen Anadolu Lisesi olarak eğitime devam eden, Türkiye'nin köklü öğrenim kurumlarından biridir. İstanbul'un ve Türkiye'nin başarılı okullarından biri olarak gösterilen Pertevniyal Lisesi, 2013-2014 öğretim yılında 140 mezunundan 42'sini, 2014-2015 yılında 180 mezunundan 36'sını çeşitli tıp fakültelerine göndererek büyük bir başarıya imza atmıştır.

II. Mahmut'un eşi ve Abdülaziz'in annesi Pertevniyal Sultan tarafından yaptırılmıştır. Valde Mektebi adıyla da bilinir. 1998’den bu yana Anadolu Lisesi statüsüne geçmiştir. Karma eğitim veren okulda, 5 Ocak 2024 itibarıyla 31 derslik ve 53 öğretmen bulunmaktadır.^[1]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Okulun inşaatı, Pertevniyal Valide Sultan tarafından Aksaray'da Pertevniyal Valide Sultan Camisi’nin inşaatı ile birlikte başlatıldı. Valide Sultan, kendi adına yaptırdığı caminin yanına çeşme, kütüphane ve eşi II. Mahmud adına bir okul yaptırdı. Böylece “Mahmudiye Mektebi” adı ile inşa edilen okulun günümüze gelemeyen 2 katlı, 8 odalı kâgir binası 3530 altın harcanarak iki yılda tamamlandı.^[2] Okul, 6 Nisan 1872’de öğretime başladı. 1883 yılında vefat eden Pertevniyal Valide Sultan okulun ihtiyaçlarını karşılaması için vakıf gelirleri bıraktı.

Eski okul binasının alt katı sübyan mektebi, üst katı rüştiye olarak hizmet vermiştir. Sübyan kısmında okuma, Kur'an, Türkçe, tecvit, ilmihal, ahlak ve yazı dersleri; Rüştiye kısmında ise Arapça, Farsça, Matematik, imla ve inşa dersleri verilmekteydi. Bina, 1911 yılındaki Aksaray yangınında tamamen yandı. Okul, Aksaray'da Sinekli Bakkal Sokağı'ndaki bir konakta Mahmudiye Rüştiyesi adı ile eğitim faaliyetlerine devam etti.

Valide Sultan’ın bıraktığı vakıf gelirinden sağlanan birikim ile 1930’da Mimar Sırrı Arif (Bilen)’in tasarımına göre bugünkü binanın güney bölümündeki modern betonarme yapı inşa edildi. Yapıda bir okul için düşünülebilecek tüm ayrıntılar göz önüne alınmış ve pencere tasarımına özel önem verilmiştir.^[3] 17 sınıfı, 4 laboratuvarı ve spor salonundan oluşan yeni bina, ilkokul olarak inşa edilmişti ama çevre halkının isteği üzerine liseye dönüştürüldü.^[2] “Pertevniyal Lisesi” adını alan okul 15 Ekim 1930’da tam devreli lise eğitimi (ortaokul ve lise bir arada) vermeye başladı.

1937 yılında binanın yetersiz gelmeye başlaması üzerine inşa edilen dört dershaneli ek bina, 1938-1939 eğitim öğretim döneminde hizmete girdi. Aksaray Postanesi’nin yıktırılması üzerine Pertevniyal Lisesi’nin sözü edilen ek binası, 1954-1964 arasında postane olarak hizmet vermiş, 1964 Eylülü'nde yeniden liseye devredilmiştir.^[2]

Okulun lise bölümü bakanlığın emri ile 1949-1950 yılında Çapa’daki lağvedilen Çapa Eğitim Enstitüsü’nün binasına “Çapa Lisesi” adıyla taşındı ve Pertevniyal, bir ortaöğrenim kurumu haline geldi. Ancak 1950-1951 döneminde Çapa Lisesi lağvedilerek lise sınıfları tekrar Pertevniyal’a taşındı (Çapa’da Eğitim Enstitüsü ve Yüksek Öğretmen Okulu açılmıştır). 1952’de orta kısmı okulun bünyesi dışına çıkarıldı. Binanın yetersiz gelmesi üzerine 15 odalı yeni bir bina yaptırılarak 24 Eylül 1956’da tedrisata açıldı.

Artan öğrenci sayısı nedeniyle 1962-1963 döneminden itibaren çift öğrenim uygulandı. İstanbul Erkek Lisesi’nin Almanca öğretime geçmesi Pertevniyal'e kayıtları çok fazla arttırdı.^[2] Okulda koridorlar, bodrumlar, lâboratuvarlar, depolar sınıf haline getirildi. 1963-1964 döneminde sınıfların bir kısmına Oruçgazi İlkokulu’nda ders vermek; 1964-1965’ten itibaren iki kişilik öğrenci sıralarına dört öğrenci oturtulması, ayakta ders takip edilmesi söz konusu idi. Bu şartlar karşısında bina ihtiyacının karşılanması için yeni bir okul arsası arayışı başladı. Okula yakın uygun arasa bulunamayınca okulun mevcut dört dershaneli ek binasının yıkılıp okul bahçesine 17 dershaneli 4 lâboratuvarlı yeni bir bina inşa edildi. Kapalı spor salonu ve Konferans salonu olan yeni bina 1969’da hizmete açıldı.

Okul 1986’da Çapa Anadolu Öğretmen Lisesi'nin binasına taşındı. Pertevniyal´in Aksaray´daki binasına Osmanlı Arşivi yerleştirildi. Okul yönetimi ve mezunların gayreti ile okul 1992’de Aksaray'daki binasına geri döndü. Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı'nın çeşitli çalışmalarıyla önce süper lise, 1998 yılında ise Anadolu lisesi oldu. 2021-22 yılında İngilizce hazırlık sınıfı ile eğitim vermeye başladı.^{[kaynak belirtilmeli]}

6 Şubat 2023 tarihinde gerçekleşen Gaziantep-Kahramanmaraş depremleri ardından İstanbul Valiliği tarafından yapılan incelemelerde 2022-23 yılı ikinci eğitim öğretim yılında 93 okulda devam edilmeyeceği açıklandı. Pertevniyal Lisesi'ninde B Blok ve Spor Salonu listede yer aldı.^[4] Yeni bir karara kadar okul öğrencileri Şehremini Anadolu Lisesi'nde eğitim görmektedirler.

Mimarisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Okulun tarihi binasının mimari özellikleri M. Vedat tarafından kaleme alınmış 1931 tarihli makalede şu şekilde anlatılmıştır.^[5]

Ünlü mezunları[değiştir | kaynağı değiştir]

• Alâaddin Yüksel - Mülki amir
• Ali Esin - Meteorolog
• Ali Osman Erbaşı - Müzisyen, bestekar
• Ali Poyrazoğlu - Oyuncu
• Aydın Boysan - Mimar, gazeteci
• Bekir Sıdkı Sezgin - Ses sanatçısı, bestekâr
• Cemil Meriç - Yazar
• Doğan Heper - Yazar
• Doğan Hızlan - Yazar
• Hakan Utangaç - Müzisyen(Pentagram)
• Halit Kıvanç - Gazeteci, sunucu
• Hüsamettin Özkan - Siyasetçi
• Hüseyin Rahmi Gürpınar - Yazar
• Kâmuran Şipal - Yazar
• Masum Türker - Eski Devlet Bakanı, siyasetçi
• Metin Akpınar - Oyuncu
• Metin Erksan - Yönetmen
• Namık Kemal - Yazar
• Necati Tosuner - Yazar
• Neco - Şarkıcı
• Nuri Necipoğlu - Hukukçu, Anayasa Mahkemesi üyesi
• Osman Bülent Tulun - Büyükelçi
• Osman Özbek - Siyasetçi
• Reha Yurdakul - Oyuncu, yapımcı, senaryo yazarı
• Savaş Ay - Gazeteci
• Seray Şahiner - Yazar
• Tevfik Ertüzün - Siyasetçi
• Tevfik Fikret - Şair
• Ulvi Doğan- Oyuncu, Yapımcı, Akademisyen
• Yaşar Okuyan - Eski Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı, siyasetçi
• Zihni Göktay - Oyuncu
• İlhan Şen - Oyuncu,model

Sivil Kuruluşlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Okulun mezunları tarafından kurulan Pertevniyal Eğitim Vakfı, Pertevniyal Lisesi'nden Yetişenler Derneği, Pertevniyal Lisesi Öğrencilerine Yardım Derneği ve Pertevniyal Spor Kulübü gibi topluluklar camianın sivil kuruluşlarıdır. Bu kuruluşların düzenlediği etkinlik ve organizasyonlar aracılığı ile mezunlar bir araya gelirler.

Pertevniyal Lisesi'nden Yetişenler Derneği[değiştir | kaynağı değiştir]

Pertevniyal Lisesi'nden Yetişenler Derneği, 1947 yılında Av. Hikmet Turgut Söğütlü tarafından kurulmuştur. Derneğin amacı Pertevniyalliler arasında tanışma, dayanışma ve yardımlaşmayı sağlamak, lise ile manevi bağlarını sürdürmek ve yaşatmaktır. ^[6]

Pertevniyal Spor Kulübü[değiştir | kaynağı değiştir]

Pertevniyal Spor Kulübü hakkında daha fazla bilgi için: Pertevniyal SK

17 Kasım 1960 yılında dönemin Pertevniyal Lisesi Müdürü rahmetli Ahmet Dinç, beden eğitimi öğretmenleri Kadri Süğlün, Cahit Tezer, genç mezunlardan Engin Ural, Ahmet Kaplanoğlu, Aziz Coşkun ve Uğur Gümüştekin’in girişimleriyle kurulan Pertevniyal Spor Kulübü ilk yıllarda okçuluk, atletizm, halter, güreş gibi branşlarda faaliyet göstermiştir. 1968 yılında spor salonunun yapılmasıyla basketbol, voleybol branşlarında da aktif olmaya başlamıştır.

Etkinlikler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Geleneksel Pilav ve Aşure Günü: Mezunları bir araya getirmek onların hasret gidermesini sağlamak amacıyla PLYD tarafından her yıl geleneksel olarak Ekim ayının sonunda düzenlenir.
• Pertevniyal Koşusu: 1997 yılından bu yana geleneksel olarak düzenlenen spor etkinliğidir. İl ve il dışından okullar yıldız kız, yıldız erkek ve genç kız, genç erkek gibi farklı kategorilerdeki takımları ile katılırlar, takım çalıştırmayan okulların öğrencileri ferdi olarak katılabilir. Öğretmenler arasında da bir yarışma düzenlenmektedir. İstanbul (Avrasya) Maratonu'ndan sonra en çok katılımcısı olan koşudur.^{[kaynak belirtilmeli]}
• Gençlik Festivali: Öğrencilerin eğlenmesi ve sosyalleşmesi için 2004 yılından bu yana konuk öğrenciler, veliler ve mezunların katılımı ile düzenlenen bir etkinliktir. Festival kapsamında konserler, yarışmalar, basketbol turnuvaları, film gösterimleri, içecek ve yiyecek ikramları yapılmaktadır.
• Satranç Turnuvası: Pertevniyal Lisesi’nin davetiyle Anadolu liseleri arasında gerçeleşen bir satranç turnuvasıdır.
• Kültür ve Sanat Günleri: Şiir, tiyatro, sinema, fotoğrafçılık, müzik gibi sanat dallarında çeşitli etkinlikleri kapsar.
• Pertevniyal Rozet Töreni: Her sene okula yeni gelen öğrencilerin yakalarına, velilerin de eşlik ettiği törende okul müdürünün konuşması ve Pertevniyal Lisesi Marşı'nın okunmasının ardından rozet takılır.
• Yılın En İyileri Ödül Töreni: Her sene Pertevniyal Lisesi öğrencileri tarafından birçok kategoride oylanan "Yılın En İyileri" okula davet edilir ve ödülleri teslim edilir.

Pertevniyal Marşı[değiştir | kaynağı değiştir]

Pertevniyal Lisesi Marşı (Pertevniyal 100. Yıl Marşı), 1972'de okulun müzik öğretmeni Merzuka Tünaydın tarafından yazılmıştır.^[7]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Pertevniyal Valide Sultan Camii
• Pertevniyal Valide Sultan
• Pertevniyal Spor Kulübü

Fotoğraflar[değiştir | kaynağı değiştir]

• 
  Pertevniyal Valide Sultan Üstgeçidi'nden görünüm.
• 
  Pertevniyal Anadolu Lisesi'nin Atatürk Bulvar'ından görünümü.
• 
  Pertevniyal Anadolu Lisesi'nin havadan görünümü.
• 
  Atatürk Bulvarı yeni yeni ortaya çıkarken.
• 
  Atatürk Bulvarı yapılmadan önce.
• 
  Eski bir görüntü
• 
  Pertevniyal Anadolu Lisesi'nin ön bahçesi; spor Salonu ve C Blok yapılmadan önce.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]