Pergel

Pergel, birbirine üstten eklenmiş iki koldan meydana gelen, çember çizmeye ve küçük mesafeleri ölçmeye yarayan alet. Pergel, geometri şekillerinin çiziminde kullanıldığı gibi çeşitli meslek dallarında da ölçü aleti olarak kullanılmaktadır. Küçük doğru parçaları ve açılar arasındaki mesafeler de pergellerle ölçülür.

Kullanım alanları[değiştir | kaynağı değiştir]

Açıların ikiye bölünmesi, bir eşkenar üçgen, düzgün beşgen, on ve on beş kenarlı vb. çokgenlerin çizilmesi cetvel ve pergelle çözülebilen problemlere, herhangi bir açının üçe bölünmesi, çemberin herhangi bir sayıda eşit parçaya bölünmesi, cetvel ve pergelle çözülemeyen geometrik problemlere misaldir.

Matematikte çember veya çember yayları çizmek vasıtasıyla çözülen problemler vardır. Böyle problemlere cetvel ve pergelle çözülebilir problemler denir. Cetvele lüzum kalmadan yalnız pergel yardımıyla çizilen düzlem geometriye de pergel geometrisi denmektedir.

Pergel çeşitleri ve kullanıldığı yerler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ölçek pergeli: Bu pergeller bir kolludur. Genellikle harita çalışmalarında kullanılır.^[1]

Elips pergeli: Bu pergeller elips çiziminde kullanılır.

Yaylı pergel: Buna nokta pergeli de denir. Uçları yay üzerine yerleştirilmiştir.

Şapkacı pergeli: Buna eskiden Fes Pergeli denilirdi. Daha sonra şapka pergeli ismini aldı.

Sabit pergel: Uçları sabit ve iki kolu vardır. Tomrukların çaplarını ölçmede kullanılır.

Taşçı pergeli: Birer uçlarının birbirine eklendiği, diğer uçları ise sivri demirlerle bittiği, iki cetvelden ibarettir. Taş ustaları bu pergeli dik çıkmada ve ayrıntıları çizmede kullanırlar.

Uzunluk pergeli: İki basit koldan meydana gelen, daire çiziminde kullanılan pergellerdir.

Nokta pergeli: Çok küçük çemberleri çizmede kullanılır. Şehadet ve başparmak arasında tutularak döndürülen bir üst sap yardımıyla kullanılır ve çizimler yapılır.

Oran pergeli: Diğer pergellere benzeyen, fakat kollar yerine taksimatlı cetvelleri bulunan ölçü aleti.

Üç kollu pergel: Heykeltraşçılıkla uğraşan sanatkarlar, yapmak istedikleri resimlerin ölçüsünü ve uzunluklarını aktarmada kullanır.

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir pergel ve farklı uçları
Ölçüm yapmak için her iki ucuna da metal uç takılmış bir pergel

Kelime Kökeni[değiştir | kaynağı değiştir]

Farsça pargār پرگار "daire çizme aygıtı" sözcüğünden alıntıdır. Farsça sözcük Avesta (Zend) dilinde pairi-kāra- "çevre-eden" sözcüğü ile eş kökenlidir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Selman ÇOBANOĞLU (2016). Kartografya ve Uygulamaları Ders Notları. Harita Genel Komutanlığı Matbaası.

2. Kelime Kökeni Kaynak : https://www.etimolojiturkce.com/kelime/pergel 25 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Alet ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] Selman ÇOBANOĞLU (2016). Kartografya ve Uygulamaları Ders Notları. Harita Genel Komutanlığı Matbaası.

[1]

Pergel nedir?, Pergel anlamı nedir?, Pergel ne demektir?