Pasif kıta kenarı yakınsama (konverjans) sahsı olmayan, diğer bir deyişle, yakınsayan levha sınırına karşılık gelmeyen kıta kenarı. Burada kıtasal levhadan okyanusal levhaya normal, tedrici bir geçiş bulunur.^[1]

Pasif kıta kenarı levha sınırı değil okyanusal kabukla kıtasal kabuk arasında geçiştir. Pasif kıta kenarı okyanusal ve kıtasal kabuk arasında aktif olmayan kenar tabakasıdır. Sedimantasyon üstünde eski bir rift tarafından inşa edilmiştir. Kıtasal çatlaklar (rift) yeni okyanus havzası oluşturur. Sonuçta kıtasal çatlaklar okyanus ortası sırtı oluşturur ve yerin kıtasal okyanus sınırından uzağa genişletilmesi devam eder.^[2]

Küresel dağılım[değiştir | kaynağı değiştir]

Pasif kıta kenarı doğrultu atımlı fay veya dalma batma zonu tarafından oluşturulmayan her okyanusal ve kıtasal kabuk arasında bulunur. Pasif kıta kenarı Atlas Okyanusu, Arktik Okyanusu, Hint Okyanusunun batı kıyılarında, Afrika, Avustralya, Grönland ve Hindistan'ın bütün kıyılarında da bulunmaktadır. Ayrıca Güney Amerika ve Kuzey Amerika’nın doğu sahillerinde ve batı Avrupa’da ve Antarktika’nın büyük bir bölümünde bulunmakla birlikte doğu Asya da pasif kıta kenarları içermektedir.^[2]

Ana bileşenler[değiştir | kaynağı değiştir]

Aktif kıta kenarından farkı[değiştir | kaynağı değiştir]

Kıtasal kabukla okyanusal kabuk arasında levha sınırı olup olmadığıdır. Aktif kıta kenarı dalma batma olan kıta kenarında bulunur. Bunlar genellikle yükselen ve volkanik dağ sıraları olan kıta kenarlarında bulunur. Doğu Hint okyanusunun çoğu, batı Afrika’nın güney kıyıları ve büyük okyanusun neredeyse tamamı aktif kıta kenarına örnektir. Pasif kıta kenarı Okyanusal kabuk ve kıtasal kabuk arasında bir kaynak iken, inaktif bir sınır değildir. Aktif çökelme, sedimantasyonunun tümü pasif kıta kenarındaki aktif aşamalardır.^[2]

Morfoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Kıyıya yakın olan kıyı düzlüğünün her ikisinden ve kıyıdan uzakta kıtasal şelf-etek-eğim üçlüsünden oluşur. Kıyı düzlüğü sık sık flüvyal süreçlerle büyür, kıta sahanlığı deltalarla ve kıyı akıntısı süreçleriyle büyür. Büyük nehirler (Amazon, Orinoko, Kongo, Nil, Ganj, Sarı ırmak, Yangtze ve Mackenzie nehirleri) pasif kıta kenarına akar. Geniş nehir ağızları yaygın olarak olgun kıta kenarlarının üstüne akar. Pasif kıta kenarının pek çok çeşidi olmasına rağmen çoğunun morfolojisi oldukça benzerdir. Tipik olarak bir kıta şelfi, kıta yamacı, kıta eteği ve abisal düzlükten oluşur. Bu özellikler arasında morfolojik ifadesi büyük ölçüde altta kabuk ve üstte çökelme ile tanımlanır. Büyük flüvyal süreçler, mercan birikimi ve diğer canlı kalıntıları tarafından oluşturulan pasif kıta kenarları benzer bir morfolojiye sahiptir. Kıta yamacı ve kıta sahanlığı denizaltı kanyonları tarafından kesilebilir. Yüksek enlemler ve buzullaşma sırasında pasif kıta kenarı buzul süreçlerini yansıtabilir, Norveç fiyordları ve Grönland gibi.^[2]

Enine kesit[değiştir | kaynağı değiştir]

Pasif kıta kenarları altında kıtasal ve okyanusal kabuk üstünde geçiş kabuğu olarak bilinen geniş bir geçiştir. Çökmüş kıtasal kabuk denize dalmış normal faylar tarafından oluşturulur. Faylı kabuk okyanusal kabuğa geçer ve sedimantosyon birikimini  üzerinde üstünde toplayan tortu kütlesine gömülü olabilir. Pasif kıta kenarı altındaki litosfer geçiş litosferi olarak da bilinir. Okyanusal kabuktan denize geçişte litosfer incelir.^[2]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Hillis, R. D.; R. D. Müller (2003). Evolution and Dynamics of the Australian Plate (İngilizce). Geological Society of America. 
• Morelock, Jack (2004). "Margin Structure". Geological Oceanography (İngilizce). 20 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2007. 
• Curray, J. R. (1980). "The IPOD Programme on Passive Continental Margins". Philosophical Transactions of the Royal Society of London. A 294 (1409). ss. 17-33. doi:10.1098/rsta.1980.0008. JSTOR 00804614.  ^{[ölü/kırık bağlantı]}
• "Diapir". Encyclopædia Britannica Online (İngilizce). Encyclopædia Britannica. 2007. 
• "Petroleum". Encyclopædia Britannica Online (İngilizce). Encyclopædia Britannica. 2007.  | http://www.mantleplumes.org/VM_Norway.html22 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. }}
• "UNIL: Subsidence Curves". Institute of Geology and Palaeontology of the University of Lausanne (İngilizce). Erişim tarihi: 2 Aralık 2007.  ^{[ölü/kırık bağlantı]}
• "P. Mann, L. Gahagan, and M.B. Gordon, 2001. Tectonic setting of the world's giant oil fields, Part 1 A new classification scheme of the world's giant fields reveals the regional geology where explorationists may be most likely to find future giants" (İngilizce). 9 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2014. 
• Bird, Dale (Şubat 2001). "Shear Margins". The Leading Edge (İngilizce). 20 (2). Society of Exploration Geophysicists. ss. 150-159. doi:10.1190/1.1438894. 
• Fraser, S.I.; Fraser, A. J.; Lentini, M. R.; Gawthorpe, R. L. (2007). "Return to rifts - the next wave: Fresh insights into the Petroleum geology of global rift basins". Petroleum Geoscience (İngilizce). 13 (2). ss. 99-104. doi:10.1144/1354-079307-749. 
• Gernigon, L. (2004). "Deep structures and breakup along volcanic rifted margins: Insights from integrated studies along the outer Vøring Basin (Norway)". Marine and Petroleum Geology (İngilizce). 21-3 (3). ss. 363-372. doi:10.1016/j.marpetgeo.2004.01.005. 
• Continental Margins Committee, Ocean Studies Board, National Research Council, (Ed.) (1989). Margins: A Research Initiative for Interdisciplinary Studies of the Processes Attending Lithospheric Extension and Convergence (PDF) (İngilizce). The National Academies Press. 10 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2007. KB1 bakım: Birden fazla ad: editör listesi (link)
• Geoffroy, Laurent (Ekim 2005). "Volcanic Passive Margins" (PDF). C. R. Geoscience 337 (İngilizce). Elsevier SAS. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2007. 
• R. A. Scrutton, (Ed.) (1982). Dynamics of Passive Margins (İngilizce). ABD: American Geophysical Union. 
• Mjelde, R.; Raum, T.; Murai, Y.; Takanami, T. (2007). "Continent-ocean-transitions: Review, and a new tectono-magmatic model of the Vøring Plateau, NE Atlantic". Journal of Geodynamics (İngilizce). 43 (3). ss. 374-392. doi:10.1016/j.jog.2006.09.013.