Partenon

Παρθενώνας
Genel bilgiler
Koordinatlar	37°58′17″K 23°43′36″D / 37.97139°K 23.72667°D / 37.97139; 23.72667
Başlama	MÖ 447[1][2]
Tamamlanma	MÖ 432[1][2]
Yıkılma	26 Eylül 1687'de kısmen
Yükseklik	13.72 m[3]
Ölçüler
Diğer ölçüler	Cella: 29,8 x 19,2 m
Teknik ayrıntılar
Boyut	69,5 x 30,9 m
Tasarım ve inşaat
Mimar(lar)	Kallikrates, İktinos
Diğer tasarımcılar	Fidias (heykeltıraş)

Partenon (Antik Yunanca: Παρθενών; Modern Yunanca: Παρθενώνας), Athena'nın tapınağıdır, MÖ 5. yüzyılda Atina Akropolisi'nde inşa edilmiştir.

Antik Yunan'dan günümüze kalan yapılar arasında en iyi bilinenidir ve Antik Yunan mimarisinin en büyük eseri olarak kabul edilir. Tamamen mermerden inşa edilen tapınağın mimarları Iktinos ve Kallikrates’dir. Dış cephesinde kullanılan heykeltıraşlığın, Yunan sanatının en yüksek noktası olduğu düşünülür. Dünyanın en büyük kültürel abidelerinden biri olarak Partenon, Antik Yunan'ın ve Atina demokrasisinin de sembolüdür. Tapınak Dor düzeni ile inşa edilmiştir.

Partenon isminin Athena Parthenos'un kült heykelinden geldiği sanılmaktadır. Bu heykel Fidias tarafından fildişi ve altın kullanılarak yapılmıştır, Athena'nın sıfatı Partenos (παρθένος, bakire) tanrıçanın bekaretini simgelemektedir.

Altın oranın insanoğlu tarafından ilk uygulamalarından biridir. cepheden bakıldığında, genişliğinin yüksekliğine oranı, neredeyse tam olarak altın oran'a eşittir.^[4] Kutsal iç mekânda (naos) çatıyı destekleyen U biçiminde iki katlı sütun sıraları, Dor üslubundaki dış sütun sıralarından farklı olarak İon Düzeni’ndedir. Yapıdaki İon özelliklerinden biri de naos dış duvarının üst kısmı boyunca uzanan figürlü bir frize sahip olmasıdır. Modern araştırmalar ve Vitruvius gibi Antik Çağ yazarlarının aktarımları, Parthenon’u inşa eden mimarların tapınağı ideal oranlar sistemine göre tasarladıklarını ve yapının görünümünde ortaya çıkan optik yanılmalara çözümler getirdiklerini ortaya koymuştur. Tapınağın kısa tarafarında 8, uzun tarafarında 17 sütun bulunur. Dış sütun sıralarının birbirine oranı 4/9, aritmetik ifade ile x=2y+1’dir. Bu oran, aynı zamanda kutsal mekânı sınırlayan (naos) duvarlarının ve tapınağın yükseldiği üst tabanın (stylobatın) kenar ölçülerinin sayısal değerine (1/2.25) ve saçaklık dahil olmak üzere tapınağın yüksekliğinin genişliğine oranına ve sütun çaplarının sütunlar arasındaki mesafeye oranına eşittir. Yapının her yerinde dikkatlice uygulanmış bu oranlar sistemi, dönem heykeltıraşları gibi Parthenon’un mimarlarının da ideal görünüme uyumlu sayısal oranlara bağlı kalınarak ulaşılacağına inandıklarını açıkça göstermektedir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Partenon, Perslerin MÖ 480'de eski Athena tapınağını yok etmesinden sonra yapılmıştır. Birçok Yunan tapınağı gibi Partenon da hazine olarak kullanılmıştır.

6. yüzyılda Partenon, Bakire Meryem'e adanan bir kiliseye çevrilmiştir. Osmanlı Devleti'nin fethinden sonra 1456 yılında ise cami olarak kullanılmaya başlanmış ve yanına bir minare eklenmiştir. 1687'de Türkler burayı cephanelik olarak kullanırken, bina Venedik tarafından bombardımana tutulmuştur. Patlamalar, tapınağa ciddi biçimde zarar vermiştir. Daha sonra Venediklilerin eline geçen Parthenon'a eklenen minare yıkılıp yerine (bugün var olmayan) çan kulesi yapılmış ve Parthenon, Katolik kilisesine çevrilmiştir.

Yunan isyanı sırasında Yunanlar tarafından savunma amaçlı olarak da kullanılmıştır. 19. yüzyılda heykel parçaları Lord Elgin tarafından İngiltere'ye taşınmıştır ve şu anda Britanya Müzesi'nde sergilenmektedir. Bu eserlerin Yunanistan'a gönderilip gönderilmeyeceği halen tartışılmaktadır.

• 
  Parthenon'un batı yüzü
• 
  Athena Parthenon heykeli
• 
  Parthenon'un bire bir modeli
• 
  Parthenon'un güneyden görünüşü
• 
  Binanın batısındaki saçaklar
• 
  British Museum'daki Partenon'dan alınmış heykeller
• 
  Partenon'un zemin planı
• 
  Partenon'daki Dor düzeni
• 
  Partenon'un bilinen ilk fotoğrafı, Joly de Lotbinière, Ekim 1839
• 
  Akropolis'in rekonstrüksiyonu, Leo von Klenze
• 
  Partenon harabeleri ve 1715'te inşa edilmiş Osmanlı camisinin resmi, Pierre Peytier, 1830'ların başları

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Partenon ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Hellenic Ministry of Culture — The Acropolis of Athens: The Parthenon (Resmî site)
• The Acropolis Restoration Project (Yunan hükûmeti sitesi)
• Acropolis of Athens - AcropolisofAthens.gr - one monument, one heritage 15 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• The Restitution of the Parthenon Marbles
• Parthenon 2004 - The Campaign to Return the Parthenon Marbles to Athens 10 Şubat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Marbles Reunited 7 Mayıs 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• United Parthenon
• UNESCO World Heritage Centre - Acropolis, Athens11 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Metropolitan Government of Nashville and Davidson County — The Parthenon28 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.