Orderic Vitalis (d. 1075 – ö. yaklaşık 1142), İngiliz Benedikten keşişi ve tarihçi. 11 ve 12. yüzyıl Normandiya ve Anglo-Norman İngiltere hakkında önde gelen tarih yazıcılarındandır.

Gençliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Fransız evli bir rahibin en büyük oğlu olarak Atcham Shropshire'da dünyaya gelir. Orderic 5 yaşındayken Siward isimli bir İngiliz rahibin Shrewsbury'deki okuluna gönderilir. 11 yaşında iken iyi bir eğitim alsın diye St Evroul-en-Ouche'deki Benediktin manastırına gönderilir. Ailesi onun manastıra kabul edilmesi için önemli bir miktarda ödeme yapar. Orderic, ailesinin kendisini uzaklaştırmak istediklerini düşünse de geleceği için iyi olanın bu olduğuna ikna olur. Normandiya'da kendisini yapayalnız ve tek kelime Fransızca bilmeden bulan Orderic çok çalışarak zorlukları aşar. Bu dönemdeki çalışmaları sayesinde İngiltere ve İngilizceden hiç kopmayacaktır.

Dini hayatı ve tarihçiliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Birkaç sene sonra keşiş olarak Manastıra katılmaya karar verir. Manastırda Orderic isminin telaffuzundaki zorluklardan dolayı ona Vitalis ismi verilir.^[1] Artık yazılarında eski ve yeni isminin yanı sıra Angligena ismini de eklemektedir.^[2] 1093 yılında yardımcı papaz, 1107 yılında da papaz olur. Görevleri sırasında Croyland, Worcester, Cambrai (1105) ve Cluny (1132) gibi yerleri gezmiştir. Bu dönemde edebiyata merak sardığı bilinmektedir.

İlk yazı denemeleri Normandiya'nın kuruluşunu anlatan Jumièges'li William'ın Normannorum ducum adlı eserini sürdürmek olur.^[3] Kilisedeki üstlerinin 1110-1115 döneminde St Evroul'un tarihçesini yazmasını istediği bilinir. Historia Ecclesiastica adıyla başlayan eser genişleyerek çağının tüm tarihini kapsayacak bir çalışmaya dönüşür. Oldukça varlıklı bir bölge olan St Evroul, önemli olaylara sahne olmasa da geçiş güzergahında olduğundan önemli konukların ağırlandığı ve kolaylıkla sağlam bilgi alınabilecek bir yer konumundadır. Orderic'in yazımı kendisinin bizzat görmediği ama çok iyi bilgi aldığı bu anlatımlara dayanır. Çok iyi karakter tahlil yapan tarihçinin anlatımı beklenmedik gündemlerle sırası bozulmuş, özensiz bir yapı arz eder. Buna rağmen döneminin tarihçileri tarafından gündeme getirilmeyen çok sayıda olayla ilgili bilgi aktarır. Tarih yazımı 1141 yılında sona erer, 1142 yılında bazı değişikliklerin yapıldığı anlaşılır. Bu dönemde artık sağlığının iyi olmadığından bahseder, muhtemelen eserinin sona ermesinden kısa bir süre sonra hayata veda etmiştir.

Historia Ecclesiastica[değiştir | kaynağı değiştir]

Orta Çağ'daki en önemli İngiliz sosyal tarih eserlerinin başında yer alan eser üç bölümden oluşur:

• 1 ve 2. Kitaplar: Tarih yazımı açısından öneme sahip olmayan bölümlerde İsa'nın doğuşundan eserin yazım tarihine kadar olan Hristiyanlığın tarihi anlatılır. 855 yılından itibaren sadece papaların sıralandığı bir liste halini alır. Bu bölümlerin 1136-1141 döneminde sonradan eklendiği düşünülmektedir.
• 3 - 6. Kitaplar: Bu bölümlerdeki anlatımın merkezinde St Evroul tarihi vardır. 1122 yılından önce planlanan bölümler 1123-1131 döneminde kaleme alınmıştır. 4. ve 5. Kitaplar I. William'ın Normandiya ve İngiltere'de yaptıklarını anlatır. Tarih yazımı açısından 1067 yılı öncesi diğer eserlerden yoğun alıntılar yapar.^[4] Orderic kendi özgün tarih yazımına 1071 yılından itibaren başlar. Bu dönemdeki siyasi olayları kendi süzgecinden geçirerek okuyucularına aktarır.
• 7 - 13. Kitaplar: Bu bölümlerde dini başlıklar bariz olarak arka plana atılır. 1082 yılından itibaren Karolenj Hanedanı altında Fransa tarihini anlatır. Özellikle Normanların İtalya'daki varlıklarını ve Birinci Haçlı Seferindeki eylemlerini anlatır. Bu dönemde özellikle I. William'ın oğulları Robert Curthose, William Rufus ve I. Henry dönemine eğilir. I. Henry'nin iktidarının ardından yaşanan Anarşi dönemini 1141 yılına kadar aktarır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Konuyla ilgili yazılan eserler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Chibnall, Marjorie, Charter and Chronicle: The Use of Archive Sources by Norman Historians, Church and Government in the Middle Ages: Essays Presented to C. R. Cheney on his 70th Birthday içinde, Cambridge University Press, 1976 ISBN 0-521-21172-7 s.1-18
• Hollister, C. Warren ve Frost, Amanda Clark (editör), Henry I, Yale University Press 2001 ISBN 0-300-08858-2

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• II. Henry

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• The Cambridge History of English and American Literature in 18 Volumes (1907–21) içinde Orderic Vitalis ile ilgili bölüm21 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 11 Temmuz 2012 tarihinde erişilmiştir
• I. Henry üzerine olan kısmın Latinceden çevirisi31 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 11 Temmuz 2012 tarihinde erişilmiştir
• İngiltere'nin Normanlar tarafından fethini anlatan kısmın Latinceden çevirisi (İngilizce) 11 Temmuz 2012 tarihinde erişilmiştir