Oniki parmak bağırsağı

Oniki parmak bağırsağı
Oniki parmak bağırsağı
Latince isim	duodenum
Sistem	İnce bağırsak
Arter	inferior pancreaticoduodenal artery
Toplardamar	pancreaticoduodenal veins
Tanımlayıcılar
JSTOR	duodenum
Microsoft Academic	2776809568
MeSH	D004386
TA	2944
FMA	7206

Memeliler, sürüngenler ve kuşlar dahil olmak üzere yüksek omurgalılarda duodenum veya oniki parmak bağırsağı, ince bağırsağın ilk ve en kısa bölümüdür. Balıkta, ince bağırsağın bölünmeleri o kadar net değildir ve duodenum yerine "ön bağırsak" veya "proksimal bağırsak" terimleri kullanılabilir.^[1]

Memelilerde duodenum, demir emilimi için ana bölge olabilir.^[2]

Duodenum, jejunum ve ileum'dan önce gelir ve ince bağırsağın en kısa kısmıdır.

İnsanlarda duodenum, mideyi jejunum ile birleştiren yaklaşık 25–38 cm (10-15 inç) uzunluğunda içi boş, eklemli bir bağırsaktır. Duodenal bulbus ile başlar ve duodenumun asıcı kasında sona erer.^[3] Dört bölüme ayrılabilir.

Duodenum neredeyse tamamen retroperitonealdir. Duodenumun pH seviyesi yaklaşık 6'dır.

Duodenum ismi Latince duodenum digitorum yani "oniki parmak"tan gelmektedir. Türkçe ismi olan onikiparmak bağırsağı da buradan gelir.

Yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Oniki parmak bağırsağı 25–38 cm (10-15 inç) boyunda, C şeklinde bir yapıdır ve mide 'ye bitişiktir. Anatomik olarak dört bölüme ayrılmıştır. Oniki parmak bağırsağının ilk kısmı periton içindedir ancak diğer kısımları retroperitoneal'dir.^[4]^:273

Kısımları[değiştir | kaynağı değiştir]

Oniki parmak bağırsağının "ilk bölümü" veya "superior bölümü", pilor'dan transplorik düzleme doğru devam eden kısımdır. L1'in omur seviyesinde, segmentlerin geri kalanından daha üsttedir. Yaklaşık 2 cm uzunluğundaki duodenal ampul duodenumun ilk kısmıdır ve hafifçe genişlemiştir. Duodenal ampul, fetal yaşamda organı arka karın duvarından askıya alan bir mezenter olan mezoduodenumun kalıntısıdır.^[5] Oniki parmak bağırsağının ilk kısmı hareketlidir ve karaciğere küçük omentum'un hepatoduodenal ligament ile bağlıdır. Oniki parmak bağırsağının ilk kısmı köşede, “üst duodenal eğilme” (İngilizce:superior duodenal flexure) ile biter.^[4]^:273

İlişkiler:

Önceki
- Safra kesesi
- Karaciğerin dörtlü lobu
Sonra
- Safra kanalı
- Gastroduodenal arter
- Portal damar
- Alt ana toplardamar
- Pankreas başı
Superior (üstteki)
- Safra kesesi boynu
- Hepatoduodenal ligament (küçük omentum)
Inferor (altaki)
- Pankreas boynu
- Büyük omentum
- Pankreas başı

Duodenumun ikinci kısmı veya aşağı inen kısmı üst oniki parmak bağırsağının bükümünden (superior duodenal fleksuradan) başlar. Alt L3 omurganın alt sınırına, ortadaki onikiparmak bağırsağının aşağısındaki büküme (medial "inferiyor duodenal fleksiyon" a) keskin bir dönüş yapmadan önce, aşağı inen kısmın sonuna gider.

Pankreas kanalı ve ortak safra kanalı, majör duodenal papilla yoluyla inen duodenuma girer. Oniki parmak bağırsağının ikinci kısmı ayrıca küçük duodenal papillayı, aksesuar pankreas kanalı girişini içerir. Embriyolojik ön bağırsak ve orta bağırsak arasındaki bağlantı, ana duodenal papillanın hemen altındadır.^[4]^:274 Duodenumun üçüncü kısmı veya yatay kısmı veya alt kısmı 10 ~ 12 cm uzunluğundadır. Aşağı onikiparmak bağırsak bükümünde ("inferior duodenal flexure") başlar ve alt ana toplardamar, karın ana atardamarı ve omurga önünden enine sola doğru geçer. Üst mezenterik arter ve Üst mezenterik toplardamarı, duodenumun üçüncü kısmının önündedir.^[4]^:274 Bu kısım aort ile SMA arasında sıkışarak superior mezenterik arter sendromuna neden olabilir.

Duodenumun dördüncü kısmı veya yükselen kısmı, duodenojejunal bükümde (İngilizce: duodenojejunal flexure) jejunum ile birleşerek yukarı doğru geçer. Oniki parmak bağırsağının dördüncü kısmı, L3 omuru seviyesindedir ve aort'un doğrudan üstünden veya hafifçe solundan geçebilir.^[4]^:274

Kan kaynağı[değiştir | kaynağı değiştir]

Oniki parmak bağırsağı iki farklı kaynaktan arteriyel kan alır. Bu kaynaklar arasındaki geçiş, ön bağırsağı orta bağırsaktan ayırdığı için önemlidir. Oniki parmak bağırsağının 2. kısmına yakın (yaklaşık olarak büyük duodenal papillada - safra kanalının girdiği yerde), arteryel kaynak gastroduodenal arter ve dalı üst pankreatikoduodenal arter'dir. Bu noktanın (orta bağırsak) distalinde, arteryel besleme superior mezenterik arter (SMA) 'dan gelir ve dalı inferior pankreatikoduodenal arter 3. ve 4. bölümleri besler. Üst pankreatikoduodenal arter ve alt pankreatikoduodenal arterler (sırasıyla gastroduodenal arter ve SMA'dan), çölyak gövdesi ve SMA arasında bir anastomotik halka oluşturur; yani burada destekleyici dolaşım potansiyeli vardır.

Oniki parmak bağırsağının venöz drenajı arterleri takip eder. Sonuçta bu damarlar portal sistem'e, doğrudan veya dolaylı olarak dalak veya üst mezenterik toplardamara ve ardından portal toplardamara akar.

Lenfatik drenaj[değiştir | kaynağı değiştir]

Lenf damarları arterleri retrograd olarak takip eder. Ön lenfatik damarlar, üst ve alt pankreatoduodenal arterler boyunca yer alan pankreatoduodenal lenf düğümlerine ve ardından pilorik lenf düğümlerine (gastroduodenal arter boyunca) boşalır. Posterior lenfatik damarlar pankreas başının arkasından geçer ve superior mezenterik lenf düğümlerine boşalır. Duodenal lenf düğümlerinden gelen efferent lenfatik damarlar sonuçta çölyak lenf düğümlerine geçer.

Histoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Mikroskop altında duodenumun villus bir mukozası vardır. Bu, doğrudan duodenuma bağlanan pilorun mukozasından farklıdır. Gastrointestinal sistemin diğer yapıları gibi duodenumda da mukoza, altmukoza, muskularis eksterna ve adventisya bulunur. Mide asitlerini nötralize etmek için mukus ve bikarbonat salgılayan, Brunner bezleri olarak bilinen duodenumdaki bezler sıralanır. Bunlar ince bağırsağın diğer kısımları olan ileum veya jejunumda bulunmayan farklı bezlerdir.^[6]^:274–275

Köpek Duodenumu 100X
Lamina propriada amiloid birikimi olan duodenum
Kedinin duodenumunun kesiti. X60
Duodenal biyopside giardiyazı gösteren mikrograf (H&E lekesi)
Fırça kenarlı duodenum (mikrovillus)

İşlevi[değiştir | kaynağı değiştir]

Oniki parmak bağırsağı, enzimler kullanılarak ince bağırsakta yiyeceklerin parçalanmasından büyük ölçüde sorumludur. Oniki parmak bağırsağı ayrıca midenin hormonal yollarla boşalma hızını da düzenler. Sekretin ve kolesistokinin, pilor (İngilizce:pylorus) açıldığında ve daha fazla sindirim için gastrik kimus (İngilizce:chyme) duodenuma yayıldığında orada bulunan asidik ve yağlı uyaranlara yanıt olarak duodenal epiteldeki hücrelerden salınır. Bunlar karaciğer ve safra kesesi'nin gerektiği kadar safra salmasına ve pankreas'ın gerektiği kadar bikarbonat ve tripsin, lipaz ve amilaz gibi sindirim enzimlerini oniki parmak bağırsağına salmasına neden olurlar.

Oniki parmak bağırsağının villusları(İngilizce:villi), histolojik olarak tanımlanabilir bir yapı olan yapraklı bir görünüme sahiptir. Mukus salgılayan Brunner bezleri "sadece" duodenumdadır. Oniki parmak bağırsağı duvarı muskularis mukoza'yı oluşturan çok ince bir hücre tabakasından oluşur.

Klinik önemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülser[değiştir | kaynağı değiştir]

Oniki parmak bağırsağı ülserleri yaygın olarak Helicobacter pylori bakterisinin neden olduğu enfeksiyon nedeniyle oluşur. Bu bakteriler, bir dizi mekanizma yoluyla duodenumun koruyucu mukozasını aşındırarak mide asitlerinden zarar görmesine neden olur. Duodenumun ilk kısmı, asidik kekin, duodenumun alkali salgılarıyla karışmadan önce duodenum mukozasıyla buluştuğu yer olduğu için ülserlerin en yaygın yerleşim yeridir.^[7]

Duodenal ülserleri tekrarlayan karın ağrısına ve dispepsi 'ne neden olabilir ve genellikle bakterileri test etmek için üre nefes testi ve ülseri doğrulamak ve biyopsi almak için endoskopi kullanılarak araştırılır. Tedavi edilirlerse, bunlar genellikle bakterileri yok etmeyi amaçlayan antibiyotik ve mide asitliliğini azaltmak için ÜFE ve antiasitler aracılığıyla tedavi edilir.^[8]

Çölyak hastalığı[değiştir | kaynağı değiştir]

İngiliz Gastroenteroloji Derneği (BSG) kılavuzları, yetişkin çölyak hastalığı tanısı için duodenal biyopsi gerektiğini belirtir. Biyopsi ideal olarak hastanın glüten içeren diyet uyguladığı bir anda yapılır.^[9]

Kanser[değiştir | kaynağı değiştir]

Duodenal kanser, ince bağırsağın ilk bölümünde yer alan bir kanserdir. Oniki parmak bağırsağı kanseri, mide kanseri ve kolorektal kansere kıyasla nispeten nadirdir. Histolojisi genellikle adenokarsinomdur.

İltihap[değiştir | kaynağı değiştir]

Oniki parmak bağırsağının iltihaplanması duodenit denir. Bilinen birçok nedeni vardır.^[10]

Anatomi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Guillaume, Jean; Praxis Publishing; Sadasivam Kaushik; Pierre Bergot; Robert Metailler (2001). Nutrition and Feeding of Fish and Crustaceans. Springer. s. 31. ISBN 978-1-85233-241-9. 14 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2009.
^ Latunde-Dada GO; Van der Westhuizen J; Vulpe CD; Anderson, G.J.; Simpson, R.J.; McKie, A.T. (2002). "Molecular and functional roles of duodenal cytochrome B (Dcytb) in iron metabolism". Blood Cells Mol. Dis. 29 (3): 356-60. doi:10.1006/bcmd.2002.0574. PMID 12547225.
^ van Gijn J; Gijselhart JP (2011). "Treitz and his ligament". Ned. Tijdschr. Geneeskd. 155 (8): A2879. PMID 21557825.
^ ^a ^b ^c ^d ^e Drake, Richard L.; Vogl, Wayne; Tibbitts, Adam W.M. Mitchell; illustrations by Richard; Richardson, Paul (2005). Gray's anatomy for students. Philadelphia: Elsevier/Churchill Livingstone. ISBN 978-0-8089-2306-0.
^ Singh, Inderbir; GP Pal (2012). "13". Human Embryology (9 bas.). Delhi: Macmillan Publishers India. s. 163. ISBN 978-93-5059-122-2.
^ Deakin, Barbara Young; ve diğerleri. (2006). Wheater's functional histology : a text and colour atlas (5ci bas.). [Edinburgh?]: Churchill Livingstone/Elsevier. ISBN 978-0-443-06850-8.
^ Smith, Margaret E (2001). The Digestive System.
^ Britton, the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert (2010). Davidson's principles and practice of medicine (21. bas.). Edinburgh: Churchill Livingstone/Elsevier. ss. 871-874. ISBN 978-0-7020-3085-7.
^ Ludvigsson, J. F.; Bai, J. C.; Biagi, F.; Card, T. R.; Ciacci, C.; Ciclitira, P. J.; Green, P. H. R.; Hadjivassiliou, M.; Holdoway, A.; van Heel, D. A.; Kaukinen, K.; Leffler, D. A.; Leonard, J. N.; Lundin, K. E. A.; McGough, N.; Davidson, M.; Murray, J. A.; Swift, G. L.; Walker, M. M.; Zingone, F.; Sanders, D. S. (2014). "Diagnosis and management of adult coeliac disease: Guidelines from the British Society of Gastroenterology". Gut. 63 (8): 1210-1228. doi:10.1136/gutjnl-2013-306578. ISSN 0017-5749. PMC 4112432 $2. PMID 24917550.
^ Serra S, Jani PA (2006). "An approach to duodenal biopsies". J. Clin. Pathol. 59 (11): 1133-50. doi:10.1136/jcp.2005.031260. PMC 1860495 $2. PMID 16679353.

[fish_feeding_book-1] Guillaume, Jean; Praxis Publishing; Sadasivam Kaushik; Pierre Bergot; Robert Metailler (2001). Nutrition and Feeding of Fish and Crustaceans. Springer. s. 31. ISBN 978-1-85233-241-9. 14 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2009.

[2] Latunde-Dada GO; Van der Westhuizen J; Vulpe CD; Anderson, G.J.; Simpson, R.J.; McKie, A.T. (2002). "Molecular and functional roles of duodenal cytochrome B (Dcytb) in iron metabolism". Blood Cells Mol. Dis. 29 (3): 356-60. doi:10.1006/bcmd.2002.0574. PMID 12547225.

[3] van Gijn J; Gijselhart JP (2011). "Treitz and his ligament". Ned. Tijdschr. Geneeskd. 155 (8): A2879. PMID 21557825.

[GRAYS2005-4] Drake, Richard L.; Vogl, Wayne; Tibbitts, Adam W.M. Mitchell; illustrations by Richard; Richardson, Paul (2005). Gray's anatomy for students. Philadelphia: Elsevier/Churchill Livingstone. ISBN 978-0-8089-2306-0.

[5] Singh, Inderbir; GP Pal (2012). "13". Human Embryology (9 bas.). Delhi: Macmillan Publishers India. s. 163. ISBN 978-93-5059-122-2.

[WHEATERS2006-6] Deakin, Barbara Young; ve diğerleri. (2006). Wheater's functional histology : a text and colour atlas (5ci bas.). [Edinburgh?]: Churchill Livingstone/Elsevier. ISBN 978-0-443-06850-8.

[7] Smith, Margaret E (2001). The Digestive System.

[DAVIDSONS2010-8] Britton, the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert (2010). Davidson's principles and practice of medicine (21. bas.). Edinburgh: Churchill Livingstone/Elsevier. ss. 871-874. ISBN 978-0-7020-3085-7.

[9] Ludvigsson, J. F.; Bai, J. C.; Biagi, F.; Card, T. R.; Ciacci, C.; Ciclitira, P. J.; Green, P. H. R.; Hadjivassiliou, M.; Holdoway, A.; van Heel, D. A.; Kaukinen, K.; Leffler, D. A.; Leonard, J. N.; Lundin, K. E. A.; McGough, N.; Davidson, M.; Murray, J. A.; Swift, G. L.; Walker, M. M.; Zingone, F.; Sanders, D. S. (2014). "Diagnosis and management of adult coeliac disease: Guidelines from the British Society of Gastroenterology". Gut. 63 (8): 1210-1228. doi:10.1136/gutjnl-2013-306578. ISSN 0017-5749. PMC 4112432 $2. PMID 24917550.

[pmid16679353-10] Serra S, Jani PA (2006). "An approach to duodenal biopsies". J. Clin. Pathol. 59 (11): 1133-50. doi:10.1136/jcp.2005.031260. PMC 1860495 $2. PMID 16679353.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Oniki parmak bağırsağı nedir?, Oniki parmak bağırsağı anlamı nedir?, Oniki parmak bağırsağı ne demektir?