Northwest Arctic Borough

Northwest Arctic ili
Northwest Arctic ili
İl
	Northwest Arctic Borough
Ülke	ABD
Eyalet	Alaska
Merkez	Kotzebue
Yüzölçümü
• Toplam	105.540 km²
Nüfus (2020)
• Toplam	7,423
• Yoğunluk	0.070/km²
Zaman dilimi	UTC-09.00 (Alaska)
• Yaz (YSU)	UTC-08.00 (Alaska)
	Resmî site; www.nwabor.org

Northwest Arctic ili veya Northwest Arctic Borough, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin Eskimo halklarından İnyupiklerlerce meskun olan bir ili. Borough terimi diğer eyaletlerden farklı olarak Alaska'da yaklaşık county-equivalent terimi ile benzerdir. Alaska'nin ikinci büyük ili olup yönetim merkezi Kotzebue'dür.

2 Haziran 1986 tarihinde kurulan ilin 2002 sayımına göre nüfusu 7.208 kişidir. 2008 nüfusu ise 7.407^[1] dir. 2010 itibarıyla belediye başkanı Siikauraq Martha Whiting'dir.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuzeybatı Alaska'da Avrupalılarla ilk karşılaşma ve 1840 yılındaki tahmini nüfusu

^[2]

Yerleşim (İngilizce ve İnyupikçe)	Kabile	Yaklaşık nüfus	Avrupalılarla ilk karşılaşma
Goodhope Bay	Pittaġmiut (?)	300	1816
Buckland (Kaniq)	Kaŋiġmiut	300	1820
Selawik (Siiḷivik ya da Aquligaq)	Siiḷviiŋmiut	775	1850
Upper Kobuk	Kuuvaum Kaŋiaġmiut	500	1860 'lar ya da 1870 'ler
Middle Kobuk	Akuniġmiut	375	1860 'lar ya da 1870 'ler
Kobuk Delta	Kuuŋmiut	260	1850
Kotzebue (Qikiqtaġruk)	Qikiqtaġruŋmiut	375	1826
Upper Noatak	Nuataaġmiut	550	1826
Lower Noatak	Napaaqtuġmiut	225	1826
Kivalina (Kivaliniq)	Kivalliñiġmiut	300	1821 ya da 1838
Point Hope (Tikiġaq)	Tikiġaġmiut	900	1821

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

ilin toplam alanı 105.573 km² dir. Bunun 92.976 km² si kara, 12.597 km² si ise sudur. Alan olarak Indiana eyaletinden daha büyüktür.

Batıdan Çukçi Denizi, güneyden Nome Census Area ve doğudan Yukon–Koyukuk Census Area ile sınırdır. İlin merkezinde Kotzebue Sound denilen yaban yaşamı bölgesi bulunur. Buranın Batılılarca fark edilmesi ("keşfedilmesi") 1818 yılında olmuştur.

İlde Wullik, Noatak, Kobuk, Selawik, Buckland ve Kugruk ırmakları bulunmaktadır.

İdari yapılanma[değiştir | kaynağı değiştir]

Recording District terimiyle ifade edilen iki idari bölgeye ayrılır:

Cape Nome Recording District : Buckland, Deering
Kotzebue Recording District : Ambler, Kiana, Kivalina, Kobuk, Kotzebue, Noatak, Noorvik, Selawik, Shungnak

İlde 10 tane "ikinci sınıf şehir" bulunur: Ambler, Buckland, Deering, Kiana, Kivalina, Kobuk, Kotzebue, Noorvik, Selawik ve Shungnak.

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

2000 nüfus sayımına göre şehir 1.780 hane ve 1.404 aile olmak üzere nüfusu 7.208 kişidir. Beyaz % 12.32, Siyah % 0.21, Amerikan Yerlisi (çoğunlukla İnyupikler) % 82.46, Asyalı % 0.89, Pasifik Adalı % 0.06, diğer ırklar % 0.36 ve iki ya da çok ırklı olanlar ise % 3.70.

Yerli Halk[değiştir | kaynağı değiştir]

İlnin ana yerli halkı İnuit kolundan bir Eskimo halkı olan İnyupiklerdir.

İlde Malimiut (ya da Kuzeybatı Alaska) İnyupikleri bulunmaktadır ve bunlar şive ve kabilelere göre şöyle sıralanır:

Kotzebue şivesi (İngilizce Kotzebue subdialect, Southern Malimiut Inupiatun) ve konuşan kabileler :
- Pittaġmiut
- Kaŋiġmiut
- Qikiqtaġruŋmiut
Kobuk şivesi (İngilizce Kobuk subdialect, Northern Malimiut Inupiatun) ve konuşan kabileler :
- Kuuŋmiut
- Kiitaaŋmiut ya da Kiitaaġmiut
- Siiḷviim Kaŋianiġmiut
- Nuurvinmiut
- Kuuvaum Kaŋiaġmiut
- Akuniġmiut
- Nuataaġmiut
- Napaaqtuġmiut
- Kivalliñiġmiut

Malimiut İnyupikçesi North Slope Borough İnyupikçesine en yakın şive olsa da ondan ayrıldığı yönleri de bulunur.

Dall yaban koyunu: Northwest Arctic Borough ipnaiq / North Slope Borough imnaiq

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

İlin yerli halkı olan İnyupikler ren geyiği (evcil ve yabani), beyaz balina, çeşitli kuşlar, dört tür fok, balık ve böğürtlensi meyveler ile sebzeler üzerine avcılık ve toplayıcılık yaparlar.

Bugün yetişkinlerin % 46.42 si işsizdir. Ortalama hane başına gelir 45.976 $ ve kişi başına gelir de 15.286 $ dır.^[1]

Kotzebue kasabasının 90 mil kuzeyinde NANA bölge şirketine ait olup Cominco Alaska adlı şirkete kiralanan dünyanın en büyük çinko ve kurşun rezervine sahip Red Dog Maden ocağı (Red Dog Mine) bulunur. Maden ocağı yılda yaklaşık 370 maaş ve bordro ödeyecek kadar istihdam sağlar.

İldeki en büyük işverenler Cominco Alaska, Maniilaq Association, the Northwest Arctic Borough School District, Veco Construction ve Kikiktagruk Inupiat Corp. (KIC) adlı kurum ve kuruluşlardır.

134 il sakininin ticari balıkçılık izni (permisi) vardır.

Kotzebue kasabası okyanus ile iç bölge arasındaki nakliyenin transfer noktasıdır. Limanda yılda ancak üç ay buzlar çözülüdür.

Yöredeki en büyük işverenler:^[3]

Maniilaq Association Inc
Northwest Arctic Borough School
Teck Alaska Incorporated
NANA Management Services LLC
NW Inupiat Housing Authority
AK Commercial Co
Kotzebue City of
Native Village of Kiana
State of AK (excludes U of A)
Selawik City Council
NANA Regional Corporation

ANCSA Yapılanması[değiştir | kaynağı değiştir]

ABD'nin Alaska'yı 1867 yılında Ruslardan satın almasından bu yana 100 yıldır çözülemeyen yerlilerinin (Eskimo ve Kızılderililerin) toprak taleplerini çözmek üzere ABD Kongresinde 18 Aralık 1971 tarihinde başkan Richard Nixon tarafından imzalanarak yürülüğe giren ve ABD tarihinin en büyük toprak talebini karşılayan yasa olan Alaska Yerli Talepleri Çözümleme Yasası (ANCSA) gereği ayrılan 12 coğrafi bölgeden (geographic region) biri de NANA (Northwest Alaska Native Association) coğrafi bölgesidir. Northwest Arctic Borough ilinin tamamını kapsayan bölgede NANA Regional Corporation adlı bölge şirketi (regional corporation) kurulmuş ve buna bağlı olarak da 11 tane köy şirketi (village corporation) oluşturulmuştur. Bölge şirketi arazinin yeraltı hakkına, köy şirketleri de yerüstü hakkına sahiptir.

NANA bölge şirketine bağlı köy şirketleri ve bulunduğu yerler:

Akuliuk Inc. : Selawik
Buckland Nunachiak Corporation : Buckland
Deering Ipnatchiak Corporation : Deering
Isingnakmeut : Shungnak
Ivaisaapaagmit Corporation : Ambler
Katyaak Corporation : Kiana
Kikiktagruk Inupiat Corporation : Kotzebue
Kivalina Sinnigaakmiut : Kivalina
Koovukmeut Inc. : Kobuk
Noatak Napaaktukmeur Corporation : Noatak
Putoo Corporation : Noorvik

Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

Northwest Arctic Borough Okul Bölgesi (kısaltması NWABSD, İngilizce Northwest Arctic Borough School District) : Merkezi Kotzebue'dedir. Bölgeye bağlı okullar: Ambler, Buckland, Deering, Kiana, Kivalina, Kobuk, Kotzebue Middle/High, June Nelson Elementary, Noatak, Noorvik, Selawik, Shungnak, Star of the Northwest Magnet^[4]

Milli Parklar ve Korunaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Alaska Dniz Milli Yaban hayatı Sığınağı
- Chamisso Wilderness
Bering Kara Köprüsü Milli Korunağı (kısmen)
Cape Krusenstern National Monument
Gates of the Arctic National Park and Preserve (kısmen)
- Gates of the Arctic Wilderness (kısmen)
Kobuk Vadisi Milli Parkı
- Kobuk Valley Wilderness
Koyukuk Milli Yaban hayatı Sığınağı (kısmen)
- Koyukuk Wilderness (kısmen)
Noatak Milli Korunağı (kısmen)
- Noatak Wilderness (kısmen)
Selawik Milli Yaban hayatı Sığınağı (kısmen)
- Selawik Wilderness (kısmen)

Kasaba ve köyleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Sınır komşuları[değiştir | kaynağı değiştir]

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b "Arşivlenmiş kopya". 1 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2010.
^ Chukchi Sea Sociocultural Systems Baseline Analysis (1983) 4 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Table 1 Northwest Alaska Eskimo Societies of the 1816-1842 period
^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2010.
^ "Northwest Arctic Borough School District web sitesi". 20 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2010.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Northwest Arctic Borough resmi web sitesi 28 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[ref693-1] "Arşivlenmiş kopya". 1 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2010.

[2] Chukchi Sea Sociocultural Systems Baseline Analysis (1983) 4 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Table 1 Northwest Alaska Eskimo Societies of the 1816-1842 period

[3] "Arşivlenmiş kopya". 15 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2010.

[4] "Northwest Arctic Borough School District web sitesi". 20 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2010.

[1]

[2]

[3]

[4]

Northwest Arctic Borough nedir?, Northwest Arctic Borough anlamı nedir?, Northwest Arctic Borough ne demektir?