Nazi gettoları
Polonya'daki Radom Gettosu'nun kapısı olan ana meydanı
Tarih	1939–1945
Konum	Orta, Doğu ve Güneydoğu Avrupa
Konu	Çoğunlukla Orta ve Doğu Avrupa'da oluşturulmuş toplam 1.000'den fazla getto
Düzenleyen	Schutzstaffel, Ordnungspolizei taburları
Sonuç	Belirli bölgelerde açık gettolar (1939) Kapalı veya mühürlenmiş gettolar (1940–1941) Yıkım veya imha gettoları (1942)

İkinci Dünya Savaşı sırasında Polonya'nın işgaliyle başlayan Nazi rejimi, Yahudileri ve bazen de Romanları, sömürülerini daha da artırmak için kasaba ve şehirlerin küçük bölümlerine ayırmak ve hapsetmek amacıyla Alman işgali altındaki Doğu Avrupa'da gettolar kurdu. Alman belgelerinde ve getto girişlerindeki tabelalarda, Naziler onlardan genellikle Jüdischer Wohnbezirk veya Wohngebiet der Juden olarak bahsediyordu ve her ikisi de Yahudi Mahallesi olarak tercüme ediliyordu. Holokost tarihçilerinin tanımladığı şekliyle açık gettolar, kapalı gettolar, çalışma, geçiş ve yıkım gettoları dahil olmak üzere birçok farklı tür vardı. Bazı durumlarda, topluca getto ayaklanmaları olarak bilinen, Alman işgaline karşı Yahudi yeraltı direnişinin mekanıydılar.^[1]

Yahudi karşıtı ilk tedbirler Almanya'da Nazizmin başlamasıyla birlikte yürürlüğe girdi, bu önlemler Alman Yahudilerinin gettolaştırılmasını içermiyordu, bu tür planlar Kristallnacht sonrası dönemde reddedildi.^[2] Ancak, 1939'da Almanya'nın Polonya'yı işgalinden kısa bir süre sonra Naziler, Polonya'nın daha büyük şehir ve kasabalarının bölgelerini yalnızca Yahudi olarak tanımlamaya başladı ve birkaç hafta içinde, Polonyalı Yahudileri zorla sınır dışı etme yoluyla evlerinden ve işyerlerinden sökmeye yönelik büyük bir programa girişti. Tüm Yahudi toplulukları, Düzen Polisi taburları ^[2] kullanılarak, önce Reichsgaue'de ve daha sonra Generalgouvernement bölgesinin tamamında, sistematik bir şekilde, yerlerinden trenle bu kapalı bölgelere sürüldü.^[3]

Nazilerin Polonyalılara ve diğer doğulu Yahudilere karşı özel bir nefreti vardı. Nazi ideolojisi, Yahudileri, Slavları ve Romanları, Almanya'nın Aryan Herrenrasse'sinin saflığını tehdit eden aşağı ırk Untermenschen olarak tasvir etti ve bu insanları ve ayrıca Nazi partisinin siyasi muhaliflerini, parazit haşarat veya hastalıklar olarak gördü. Alman ırk topluluğu Volksgemeinschaft'ın genel sağlığını tehlikeye attığı belirtildi. Alman doktorlar ve kamu sağlığı görevlileri bu ırkçı korku çığırtkanı fikirlerin geliştirilmesine yardımcı oldu. Almanya'nın Polonya'yı işgal etmesi ve Yahudi gettolarının oluşması açlığa, yoksulluğa, kalabalıklığa ve sağlıksız koşullara neden oldu ve bu da işgal altındaki Polonya'da tifüs salgınlarının oluşmasına neden oldu. Nazi rejimindeki Alman doktorlar ve kamu sağlığı yetkilileri bunu kabul etmedi, bunun yerine Alman tıp uzmanları, tifo salgınlarının nedeni olarak Yahudi halkının sözde "düşük kültürel düzeyini" ve "kirliliğini" suçlayan makaleler yayınladılar. Yahudileri, tifüs salgınına neden olan bakterileri kişiden kişiye bulaştıran bitler olarak tasvir eden posterler kamuoyuna duyuruldu ve Alman doktorların saygın konumu, tifüsün yayılmasından Yahudilerin sorumlu olduğu inancının yayılmasına yardımcı oldu.^[4] İşgal altındaki Polonya'daki Alman halk sağlığı yetkilileri yalnızca Alman personelin sağlığıyla ilgileniyordu, bu nedenle işgal yetkililerini Yahudileri nüfusun geri kalanından daha fazla izole etmeye defalarca çağırdılar.^[5]

Yaşam koşulları[değiştir | kaynağı değiştir]

Doğu Avrupa'daki gettoların büyüklükleri, kapsamları ve yaşam koşulları farklılık gösteriyordu.^[6] Gettolardaki koşullar genellikle acımasızdı. Varşova'da şehrin toplam nüfusunun %30'unu oluşturan Yahudiler, şehir yüzölçümünün %2,4'ünde, yani oda başına 7,2 kişi yoğunluğunda yaşamak zorunda kaldılar.^[7] Odrzywół gettosunda, daha önce beş ailenin yaşadığı bir bölgede, her odada 12 ila 30 kişi olmak üzere 700 kişi yaşıyordu. Yahudilerin gettodan çıkmasına izin verilmedi, bu yüzden kaçakçılığa ve Nazilerin sağladığı açlık tayınlarına bel bağlamak zorunda kaldılar. Kalabalık yaşam koşulları, açlığa dayalı beslenme, yetersiz temizlik ve tıbbi malzeme eksikliğiyle birleştiğinde nedeniyle bulaşıcı hastalık salgınları getto yaşamının önemli bir özelliği haline geldi.^[2] Łódź Gettosu'nda yaklaşık 43.800 kişi doğal nedenlerden öldü ve Temmuz 1942'den önce Varşova Gettosu'nda 76.000 kişi öldü.^[8]

1942'de Naziler, Yahudilerin sistematik olarak imha kamplarına gönderilmesini ifade eden Reinhard Operasyonunu başlattı. Avrupa çapındaki Nazi yetkilileri, Yahudileri Doğu Avrupa'daki gettolara ya da çoğunlukla doğrudan Nazi Almanyası tarafından işgal altındaki Polonya'da inşa edilen imha kamplarına sürdü. 52 gün boyunca neredeyse 300.000 kişi yalnızca Varşova Gettosu'ndan Treblinka'ya sınır dışı edildi. Bazı gettolarda yerel direniş örgütleri getto ayaklanmaları düzenledi. Hiçbiri başarılı olamadı ve gettolardaki Yahudi nüfusu neredeyse tamamen öldürüldü.^[9] 21 Haziran 1943'te Heinrich Himmler, tüm gettoların tasfiye edilmesi ve geri kalan Yahudi sakinlerin toplama kamplarına nakledilmesi yönünde bir emir yayınladı. Birkaç getto toplama kampı olarak yeniden belirlendi ve 1944'e kadar varlığını sürdürdü.^[10]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Judendienstordnung
• Judenrat

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]