Peygamber

Peygamber (Farsça: پیامبر) veya yalvaç, Tanrı aracılığıyla bir dini veya dinî öğretiyi yaymakla görevlendirildiğine inanılan kişidir. Peygamberler ayrıca dinî terminolojide ayet, işaret veya mucize denilen doğaüstü güç veya olayların kendilerine atfedildiği mitolojik veya yarı mitolojik insanlardır. İbrahimî dinlerin inananları, peygamberlerin Tanrı'dan aldıkları “vahiy” adlı mesajları diğer insanlara ulaştırdıklarına inanırlar.

Etimoloji ve geleneğin oluşması[değiştir | kaynağı değiştir]

Lee Lawrie, *Nabu* (1939). Library of Congress John Adams Building, Washington, D.C. Nabu'ya Anbay veya Nebo (Tanrılar elçisi) ismiyle Güney Arapları da tapınmışlardır.^[1]

Hammurabi Kanunları, Akatça çivi yazısı ile yazılmış 282 madde, Hammurabi bu kanunların tanrı Şamaş tarafından yazdırıldığını söyledi, Kendisi sadece bir aracıydı.

Peygamber sözcüğü Türkçeye Farsçadan geçmiştir. Peygamber, Arapça resul sözcüğünün Farsça karşılığıdır. Kökeni olan peyam, haber anlamına gelmektedir. Dolayısıyla peygamber, "haberci" anlamını taşır. "Resul" ise (رسول: Risalet eden/edici) "elçi" demektir. Benzer bir anlama gelen Arapçadaki "Nebi" (نبي) sözcüğü, yine haber demek olan "nebe" kökeninden türemiş "haberci" anlamında bir sözcüktür ve Türkçede de kullanılır. Ayrıca Türkçe yalvaç sözcüğü de peygamber anlamına gelir.^[2]

Arapça Nebi kelimesinin kökeninin Nebo'ya dayandığı düşünülmektedir.^[3]

En eski toplumlarda, tanrısal buyruklara dayanan kitabeler üzerine yazılmış, yasa yapma geleneği bulunuyordu.^[4] Bu kral da öldükten sonra tanrılar arasına karışırdı. Bazen bu yazdırma işini bir elçi- tanrı üstlenirdi (Nabu). Bu gelenek yasalara uymayanların, inanılan tanrılarca cezalandırılacağı inancıyla birlikte yasaların etkinliğini artırıcı bir fonksiyon icra etmekteydi.

Yazının ve yazı malzemelerinin gelişmesi ile birlikte bu uygulama ilahi ilham ile kitap yazma-yazdırılma ve kendisine yazdırılan/ilham edilen kişinin özel, toplum için seçilmiş, gönderilmiş bir kişi olduğu iddiaları ile birlikte devam etti. Günümüzde bile bu iddiaya sahip yasa, kitap ve külliyatlar oluşturulmaya ve kendilerine uygulama alanı bulmaya devam etmektedirler. Mustafa İslamoğlu günümüzde İslam dünyasında Kur’an’dan sonra Allah tarafından yazdırıldığına inanılan 6 adet kitaptan ve bunların İslam'dan ayrılan birer din olarak değerlendirilebileceklerinden bahsederek Türkiye coğrafyasından Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî ve Said Nursi’yi örnek olarak veriyor.^[5]

İbrahimî dinler[değiştir | kaynağı değiştir]

Yahudilik[değiştir | kaynağı değiştir]

Tanah'ta bahsi geçen dinî şahısların büyük kısmı Yahudilik tarafından peygamber kabul edilmez, din büyüğü olarak anılır. Yahudiliğe göre İsa, beklenen mesih değildir ve Muhammed, peygamber değildir.

Hristiyanlık[değiştir | kaynağı değiştir]

Yahudilik gibi Hristiyanlıkta da Kitâb-ı Mukaddes'teki şahısların çoğu sadece din büyüğü olarak anılır. Hristiyanlığa göre Muhammed, Joseph Smith veya Bahaullah gibi kişiler peygamber değildir.

İslam öğretisinde aktarılanın aksine Hristiyanlık, İncil'in, Tanrı tarafından vahiyler aracılığıyla İsa'ya bildirilmiş bir kitap olduğunu iddia etmez. Dört İncil'in İsa'nın göğe yükselişinden çok sonraları havariler tarafından "tanrısal ilham" aracılığıyla kaleme alındığı kabul olunur ve bunlar İsa'nın yaşamını anlatır. Hristiyanlığın kutsal kitabı Kitâb-ı Mukaddes, incillerle beraber 23 kutsal Hristiyan metnini daha bünyesinde barındıran "Yeni Antlaşma" ve Tevrat'la beraber 29 Yahudi metnini daha kabul eden "Eski Antlaşma"nın birleşimidir. Yahudilik ve Hristiyanlığa göre Zebur (Mezmurlar), Davud veya Süleyman tarafından yazılmış şiirlerdir.

Hristiyanlığa göre İsa beklenen mesihtir ve Tanrı'yı oluşturan, Baba, Oğul ve Kutsal Ruh üçlemesindeki "Oğul"dur. Katolik mezhebine göre ise İsa'dan sonraki en önemli dinî kişi İsa'nın annesi Meryem'dir.

İslam[değiştir | kaynağı değiştir]

İslam'da peygamberler, Allah'ın dünyadaki elçisi kabul edilir. Kur'an'da 25 peygamberin ismi geçer. Kur'an'da geçen peygamberlerin yaklaşık kronolojik sırası şöyledir:

Adem, İdris, Nuh, Hud, Salih, İbrahim, Lut, İsmail, İshak, Yakub, Yusuf, Eyüp, Şuayb, Musa, Harun, Zul-Kifl, Davud, Süleyman, İlyas, Elyesa, Yunus, Zekeriya, Yahya, İsa ve Muhammed.

İslam peygamberlerinin büyük bir kısmı Yahudilik ve Hristiyanlıkta peygamber kabul edilmez, sadece din büyüğü olarak anılırlar. İsa, Yahudilik tarafından; Muhammed, her iki din tarafından da peygamber kabul edilmez.^[7]

İslam'da peygamberler günahsız kişilerdir ve tüm peygamberler erkektir. Her topluluğa peygamber gönderildiğine inanılır.

Muhammed, İslam'a göre Hatemül Enbiya (son peygamber) kabul edilir. İslam'da peygamberlere geldiğine inanılan 4 büyük kitap vardır:

Tevrat (Musa), Zebur (Davud), İncil (İsa), Kur'an (Muhammed).

Kur'an'da birçok peygamberin dünyaya gönderilmiş olduğu belirtilir:

"Muhammed, ancak bir peygamberdir. Ondan önce de peygamberler gelip geçmiştir. Şayet o ölür veya öldürülürse, ökçeleriniz üzerine eski dininize geri mi döneceksiniz? Kim ökçesi üzerine geri dönerse Allah’a hiçbir zarar veremez. Ama Allah, şükredenleri mükâfatlandıracaktır." (Al-i İmran Suresi, 144)

"...Siz haddi aşan bir kavim oldunuz diye Kur'an'ı size göndermekten vaz mı geçelim? Hâlbuki daha önceki toplumlara da nice peygamberler göndermiştik..." (Zuhruf Suresi, 5-6)

Kur'an'a göre İsa ile Muhammed arasındaki dönemde dünyaya peygamber gönderilmemiştir.^[8]

Mormonluk[değiştir | kaynağı değiştir]

Mormonluk Kitâb-ı Mukaddes ve Mormon Kitabı'nda bahsi geçen peygamberleri, İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi'nin kurucusu Joseph Smith'i ve Kilise'nin başkanlarını peygamber kabul etmektedir.

Bahailik[değiştir | kaynağı değiştir]

Bahailik, peygamberler konusunda İslam'la hemen hemen aynı inanca sahiptir. İslam'la ayrılan temel noktaları; Bab ve Bahaullah'ı peygamber kabul etmesi, Dharma dinlerindeki Krişna, Buda gibi kutsal figürleri peygamber kabul etmesi ve gelecekte, geleceğin ihtiyaçlarına ve insan kapasitesine göre yeni peygamberler gönderileceğini kabul etmesidir.

Diğer dinler[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarih içerisindeki yeri incelendiğinde, peygamberlik kavramının İbrahimî dinlerde yer aldığı ve Orta Doğu'ya özgü olduğu görülmektedir.

Asya'nın Budizm, Hinduizm, Maniheizm ve Şintoizm gibi dinlerinde, Avrupa'nın pagan inançlarında veya Afrika'nın yerel kabile dinlerinde Tanrı'dan aldığı buyrukları insanlara açıklayan peygamberlere rastlanmamıştır (Üstelik "Vedalar" adlı kutsal metinlere sahip Hinduizm, çok tanrılı bir inançtır).

Orta Doğu dışarısında ortaya çıkmış dinler arasından bazılarının kurucuları bilinmektedir fakat bu kurucular, kurmuş oldukları dinin mensuplarınca "din büyüğü" olarak kabul görmektedirler; İbrahimî dinlerdeki gibi bir "peygamberlik" görevi söz konusu değildir.

Kadın peygamberler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuran'da kadın peygamberden bahsedilmez.

Tevrat'ın Tekvin 15:20 ayetinde Peygamber Miryam'dan, Hakimler 4:4'te Peygamber Debora'dan, 2. Tarihler 34:22'de Şallum'un karısı Peygamber Hulda'dan, Nehemya 6:14'te Peygamber Nadya'dan söz eder.

Aynı şekilde, Yeni Antlaşma'nın Luka 2:36 ayetinde "Aşer oymağından Fenuel'in kızı Anna adında çok yaşlı bir peygamber vardı. Genç kız olarak evlenip kocasıyla yedi yıl yaşadıktan sonra dul kalmıştı." ifadeleriyle bir başka kadın peygamberden bahsedilir.^[9]

Kaynakça ve notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Ankara Üniversitesi Akademik Arşiv Sistemi" (PDF). 23 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Ocak 2017.
^ "Türk Dil Kurumu | Sözlük". sozluk.gov.tr. 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2023.
^ "BEYT-NAHREYN ARAP TARİHİ III. Bölüm İSLAM ÖNCESİ ARAP TANRILARI– Derleyen: Mim Yavuz Binbay". 1 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2017.
^ Sarı, İbrahim (25 Aralık 2016). BABİL İMPARATORLUĞU: Babil, Eski Orta Doğu Mezopotamya imparatorluğu olup Milattan Önce 4000 ilâ 500 yıllarına kadar sürmüş olan, merkezi bugünkü Irak’ın Bağdat şehrinin güneyine düşen bir yerde kurulmuş muhteşem ve efsanevî bir Krallığın adıdır. noktaekitap. 24 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2022.
^ "Mustafa İslamoğlu'ndan Said Nursi ve Mevlana'nın Şirk Sözlerine Ağır Tenkitler". 24 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2021.
^ "İSRAİLLİLERİN ULUSAL DİNİ OLARAK YAHVEİZMİN YABANCI KÖKENLERİ". 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2021.
^ Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003, Jacob, Joseph, Moses, Mohammed, Jesus
^ "5. Maide suresi 19. ayet". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2021.
^ "KADIN PEYGAMBERLER". 2 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2012.

[1] "Ankara Üniversitesi Akademik Arşiv Sistemi" (PDF). 23 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Ocak 2017.

[2] "Türk Dil Kurumu | Sözlük". sozluk.gov.tr. 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2023.

[3] "BEYT-NAHREYN ARAP TARİHİ III. Bölüm İSLAM ÖNCESİ ARAP TANRILARI– Derleyen: Mim Yavuz Binbay". 1 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2017.

[4] Sarı, İbrahim (25 Aralık 2016). BABİL İMPARATORLUĞU: Babil, Eski Orta Doğu Mezopotamya imparatorluğu olup Milattan Önce 4000 ilâ 500 yıllarına kadar sürmüş olan, merkezi bugünkü Irak’ın Bağdat şehrinin güneyine düşen bir yerde kurulmuş muhteşem ve efsanevî bir Krallığın adıdır. noktaekitap. 24 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2022.

[5] "Mustafa İslamoğlu'ndan Said Nursi ve Mevlana'nın Şirk Sözlerine Ağır Tenkitler". 24 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2021.

[6] "İSRAİLLİLERİN ULUSAL DİNİ OLARAK YAHVEİZMİN YABANCI KÖKENLERİ". 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2021.

[7] Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003, Jacob, Joseph, Moses, Mohammed, Jesus

[8] "5. Maide suresi 19. ayet". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2021.

[9] "KADIN PEYGAMBERLER". 2 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2012.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Nübüvvet nedir?, Nübüvvet anlamı nedir?, Nübüvvet ne demektir?