Massagetler

Massagetler, MÖ 6. yüzyıllarda Orta Asya'nın güney bölgelerinde Persler'in komşusu olan bir göçebe devlettir. Sakalar'ın batıya doğru göçüp bu bölgede devlet kurmalarının nedeni Eski Yunan'da yaşamış ünlü tarihçi Herodot'a göre Massagetlerin baskısıdır. Kimi kaynaklara göre Pers hükümdarı Büyük Kiros'un da öldüğü Siriderya kıyısında yapılan savaş Sakalar'la değil Massagetler'le yapılmıştır.

Hazar Denizi ile Aral Gölünün doğusunda yaşadıkları söylenmektedir. Masaget adı "balık yiyenler" anlamında olduğu savunulmaktadır. MÖ 530 yılında Pers kralı Kiros'un seferi vesilesi ile daha iyi bilinen bu Massaget Kraliçesi Tomris kumandasında, Pers ordusunu mağlup ederek Kiros'un ölümüne sebebiyet vermişlerdi. Strabon ise Kiros'un savaşmış olduğu Massagetlerin büyük bir göçebe halk olduğunu veya konfederasyon olduğunu onlardan bir kısmının dağlarda, bir kısmının ovalarda, bir kısmının da bataklık ve adalarda yaşadıklarını anlatmaktadır. Massagetler balıkçı ve toplayıcı iptidai bir toplumdu. Pers Kralı Kirus MÖ 530/528'deki ölümünden, Bactria Grek Krallığının düşüşüne kadar (tahminen MÖ 130) Batı Türkistan'daki en güçlü yönetim Massaget konfederasyonuydu.^[1]

Kökenleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Massagetlerin kökenlerini kesin olarak ortaya koyacak bulgular bulunmamakla beraber kayda değer iki önemli yaklaşım bulunmaktadır.

İrani iddiası[değiştir | kaynağı değiştir]

Massagetlerin kökenlerinin İrani olduğuna dair görüşler ve iddialar bulunmaktadır.^[2]^[3]

İrani dil konuşan toplulukların ağırlıklı olduğu fakat Turani unsurlarının da elde edilen kaynaklarla tespit edildiği bir konfederasyon iddiaları da bulunmaktadır.^[4]^[5]^[6]^[7]^[8]^[9]^[10]^[11]^[12]^[13]^[14]^[15]^[16]^[17]^[18]^[19]^[20]^[21]^[22]

Türki iddiası[değiştir | kaynağı değiştir]

Öte yandan Ön Türk oldukları ve Ön Türk ilişiği olduğuna dair görüşler ve iddialar bulunmaktadır.^[23]^[24]^[25]^[26]^[27]^[28]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Turk Tarihine Giris - Salim Cohce, s.26
^ Grousset, René. The Empire of the Steppes. Rutgers University Press, 1989, ISBN 0-8135-1304-9, s.547.
^ Gershevitch, I.; Fisher, William Bayne; Boyle, John Andrew; Yarshater, Ehsan; Frye, Richard Nelson (1968). The Cambridge History of Iran. Cambridge University Press. p. 48. ISBN 9780521200912.
^ Wilcox, Peter. Rome's Enemies: Parthians and Sassanids. Osprey Publishing, 1986, 0-85045-688-6, p. 9-15
^ "The Scythians: discovering the nomad-warriors of Siberia". World Archaeology (İngilizce). 25 Temmuz 2017. 26 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.
^ "Scythian | People, History, & Facts | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 15 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.
^ "Google Akademik". scholar.google.com. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.
^ "Google Akademik". scholar.google.com. 14 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.
^ Gorder, A. Christian Van (2010). Christianity in Persia and the Status of Non-muslims in Iran (İngilizce). Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-7391-3609-6. 29 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.
^ "Profile for Tomyris (Massagetean Queen) from The Histories (page 1)". www.goodreads.com. 28 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.
^ Salam‐Liebich, Hayat (1992). "Masterpieces of Persian Textiles from the Montreal Museum of Fine Arts Collection". Iranian Studies. 25 (1-2): 19-29. doi:10.1080/00210869208701765. ISSN 0021-0862. 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.
^ Kessler, P. L. "Kingdoms of Central Asia - Massagetae". www.historyfiles.co.uk (İngilizce). 24 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.
^ "Massagetes - Livius". www.livius.org. 16 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.
^ Foundation, Encyclopaedia Iranica. "Welcome to Encyclopaedia Iranica". iranicaonline.org (İngilizce). 10 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.
^ "Massagetae". Encyclopaedia of Islam, THREE. 5 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2022.
^ "Archäologische Mitteilungen aus Iran". Orientalistische Literaturzeitung. 87 (1). Ocak 1992. doi:10.1524/olzg.1992.87.1.49a. ISSN 2196-6877. 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2022.
^ The Cambridge history of Iran. W. B. Fisher. Cambridge,: University Press. 1968-1991. ISBN 0-521-06935-1. OCLC 745412. 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2022.
^ Grousset, René (1970). The empire of the steppes : a history of central Asia. Naomi Walford. New Brunswick, N.J. ISBN 0-8135-0627-1. OCLC 90972. 22 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2022.
^ Gera, Deborah Levine (1997). Warrior women : the anonymous Tractatus de mulieribus. Leiden: E.J. Brill. ISBN 978-90-04-32988-1. OCLC 605398940.
^ The Cambridge ancient history. I. E. S. Edwards, C. J. Gadd, N. G. L. Hammond, John Boardman, David M. Lewis, F. W. Walbank, A. E. Astin, J. A. Crook, A. W. Lintott (3. bas.). Cambridge. 1970. ISBN 0-521-85073-8. OCLC 121060. 8 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2022.
^ Vogelsang, W. J. (1992). The rise and organisation of the Achaemenid Empire : the eastern Iranian evidence. Leiden: Brill. ISBN 90-04-09682-5. OCLC 26158953.
^ History of civilizations of Central Asia. Ahmad Hasan Dani, V. M. Masson, J. Harmatta, Baij Nath Puri, G. F. Etemadi, B. A. Litvinskiĭ, Guangda Zhang, R. Shabani Samghabadi, Muḣammad Osimī. Paris: Unesco. 1992-2005. ISBN 92-3-102719-0. OCLC 28186754. 26 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2022.
^ DURMUŞ, İ . "MASSAGETLER". Bilig (1996 ): 86-91
^ MEMİŞ, Ekrem 1987 İskitlerin Tarihi. Konya Selçuk Üniversitesi Yayınları,s, 9-16
^ TOGAN, A. ZekiVelidi 1987 "Sakalar (VI)", Belgelerle Türk Tarihi Dergisi. 23, 29- 34.
^ BAKIR, A , ŞENOL, F . "AZERBAYCAN'IN GÖZBEBEĞİ BAKÜ ŞEHRİNE GENEL BİR BAKIŞ (ESKİ ÇAĞLARDAN ORTA ÇAĞ’IN SONUNA KADAR)". Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi 2 (2020 ): 87-122
^ Türkler, Cilt: 1 İLK ÇAĞ. YENİ TÜRKİYE YAYINLARI 2002 ANKARA. S: 963-970
^ Massagettai",HERRMANN, Albert 1930 “Massagettai”, Paulys Real Encyclopâdie der Classischen Altertumsvrissenschaft XIV,2,2123-2129

[1] Turk Tarihine Giris - Salim Cohce, s.26

[2] Grousset, René. The Empire of the Steppes. Rutgers University Press, 1989, ISBN 0-8135-1304-9, s.547.

[3] Gershevitch, I.; Fisher, William Bayne; Boyle, John Andrew; Yarshater, Ehsan; Frye, Richard Nelson (1968). The Cambridge History of Iran. Cambridge University Press. p. 48. ISBN 9780521200912.

[4] Wilcox, Peter. Rome's Enemies: Parthians and Sassanids. Osprey Publishing, 1986, 0-85045-688-6, p. 9-15

[5] "The Scythians: discovering the nomad-warriors of Siberia". World Archaeology (İngilizce). 25 Temmuz 2017. 26 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.

[6] "Scythian | People, History, & Facts | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 15 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.

[7] "Google Akademik". scholar.google.com. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.

[8] "Google Akademik". scholar.google.com. 14 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.

[9] Gorder, A. Christian Van (2010). Christianity in Persia and the Status of Non-muslims in Iran (İngilizce). Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-7391-3609-6. 29 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.

[10] "Profile for Tomyris (Massagetean Queen) from The Histories (page 1)". www.goodreads.com. 28 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.

[11] Salam‐Liebich, Hayat (1992). "Masterpieces of Persian Textiles from the Montreal Museum of Fine Arts Collection". Iranian Studies. 25 (1-2): 19-29. doi:10.1080/00210869208701765. ISSN 0021-0862. 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.

[12] Kessler, P. L. "Kingdoms of Central Asia - Massagetae". www.historyfiles.co.uk (İngilizce). 24 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.

[13] "Massagetes - Livius". www.livius.org. 16 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.

[14] Foundation, Encyclopaedia Iranica. "Welcome to Encyclopaedia Iranica". iranicaonline.org (İngilizce). 10 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.

[15] "Massagetae". Encyclopaedia of Islam, THREE. 5 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2022.

[16] "Archäologische Mitteilungen aus Iran". Orientalistische Literaturzeitung. 87 (1). Ocak 1992. doi:10.1524/olzg.1992.87.1.49a. ISSN 2196-6877. 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2022.

[17] The Cambridge history of Iran. W. B. Fisher. Cambridge,: University Press. 1968-1991. ISBN 0-521-06935-1. OCLC 745412. 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2022.

[18] Grousset, René (1970). The empire of the steppes : a history of central Asia. Naomi Walford. New Brunswick, N.J. ISBN 0-8135-0627-1. OCLC 90972. 22 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2022.

[19] Gera, Deborah Levine (1997). Warrior women : the anonymous Tractatus de mulieribus. Leiden: E.J. Brill. ISBN 978-90-04-32988-1. OCLC 605398940.

[20] The Cambridge ancient history. I. E. S. Edwards, C. J. Gadd, N. G. L. Hammond, John Boardman, David M. Lewis, F. W. Walbank, A. E. Astin, J. A. Crook, A. W. Lintott (3. bas.). Cambridge. 1970. ISBN 0-521-85073-8. OCLC 121060. 8 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2022.

[21] Vogelsang, W. J. (1992). The rise and organisation of the Achaemenid Empire : the eastern Iranian evidence. Leiden: Brill. ISBN 90-04-09682-5. OCLC 26158953.

[22] History of civilizations of Central Asia. Ahmad Hasan Dani, V. M. Masson, J. Harmatta, Baij Nath Puri, G. F. Etemadi, B. A. Litvinskiĭ, Guangda Zhang, R. Shabani Samghabadi, Muḣammad Osimī. Paris: Unesco. 1992-2005. ISBN 92-3-102719-0. OCLC 28186754. 26 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2022.

[23] DURMUŞ, İ . "MASSAGETLER". Bilig (1996 ): 86-91

[24] MEMİŞ, Ekrem 1987 İskitlerin Tarihi. Konya Selçuk Üniversitesi Yayınları,s, 9-16

[25] TOGAN, A. ZekiVelidi 1987 "Sakalar (VI)", Belgelerle Türk Tarihi Dergisi. 23, 29- 34.

[26] BAKIR, A , ŞENOL, F . "AZERBAYCAN'IN GÖZBEBEĞİ BAKÜ ŞEHRİNE GENEL BİR BAKIŞ (ESKİ ÇAĞLARDAN ORTA ÇAĞ’IN SONUNA KADAR)". Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi 2 (2020 ): 87-122

[27] Türkler, Cilt: 1 İLK ÇAĞ. YENİ TÜRKİYE YAYINLARI 2002 ANKARA. S: 963-970

[28] Massagettai",HERRMANN, Albert 1930 “Massagettai”, Paulys Real Encyclopâdie der Classischen Altertumsvrissenschaft XIV,2,2123-2129

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

Massagetler nedir?, Massagetler anlamı nedir?, Massagetler ne demektir?