Maoriler

Maoriler
	Haka dansı yapan Maoriler
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Yeni Zelanda	775 836 (2018 sayımı)
Avustralya	142 107 (2016 sayımı)
Birleşik Krallık	yaklaşık 8000 (2000)
ABD	3500 (2000)
Kanada	2500 (2016)
Diller
	Maorice, İngilizce
İlgili etnik gruplar
	diğer Polinezyalılar

Maoriler, Yeni Zelanda anakarasının yerli Polinezya halkıdır. Maorilerin kökeni, Yeni Zelanda'ya kabaca 1320 ile 1350 yılları arasında çeşitli waka (kano) seferleri dalgasıyla gelen doğu Polinezya'dan gelen yerleşimcilere dayanır.^[6] Fiji ve Polinezya kökenlilerdir. Özgürlük düşkünlükleri ve savaşçılıkları ile ünlülerdir. Savaşa giderken tenlerini beyaza boyamaları ve de çok aç kaldıklarında insan eti yemeleri^{[özgün araştırma?]} onları barbar bir kavim olarak gösterse de şartlar zorlamadıkça vahşi değildirler. Soyu tükenmekte olan kavimlerdendir. Yeni Zelanda nüfusunun %10-11'ini oluştururlar.^{[kaynak belirtilmeli]}

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Maori dilinde māori kelimesi "normal", "doğal" veya "sıradan" anlamına gelir. Aynı şekilde wai māori, tatlı su anlamına gelir.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Polinezya kökenleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Yeni Zelanda'da Maori öncesi yerleşim olduğuna dair hiçbir güvenilir kanıt yoktur. Öte yandan, arkeoloji, dilbilim ve fiziksel antropolojiden gelen ikna edici kanıtlar, ilk yerleşimcilerin Polinezya'dan göç ettiğini, sonradan Māori olduklarını gösteriyor.^[7]^[8] Kanıtlar, soylarının (daha büyük Avustronezya halklarının bir parçası olarak) Tayvan'ın yerli halklarına kadar 5000 yıl öncesine uzandığını gösteriyor. Polinezya halkı Samoa, Tahiti, Hawaiʻi, Paskalya Adası ve nihayet Yeni Zelanda'yı kapsayan geniş bir alana yerleşmiştir.^[9]

Polinezya sıçanları ve fare kemirilmiş deniz kabukları buluntularına dayanarak yaklaşık 1315'te Tarawera Dağı'nın patlamasından önce birtakım keşif ve yerleşim olmuş olabileceği tahmin edilmektedir.^[10] Ancak en son kanıtlar, ana yerleşimin 1320 ile 1350 arasında bir yerde planlı bir toplu göç olarak gerçekleştiğine işaret ediyor.^[7] Bu, Maorilerin 1350 yılında ataların okyanusa giden bir dizi büyük kanoya (waka) gelişini anlatan sözlü geleneklerinden alınan analizlerle büyük ölçüde uyumludur.^[11]^[12]

Kültür ve din[değiştir | kaynağı değiştir]

Maori kültürü, Yeni Zelanda kültürünün ayırt edici bir parçasını oluşturur. Ayrıca, büyük bir diasporaya sahip olması ve Māori motiflerinin popüler kültüre dâhil edilmesi nedeniyle dünya çapında tanınır.^[13]^[14] Çağdaş Maori kültürü hem geleneksel kültürlerini hem de 20. yüzyıl etkilerini kapsar.

İnanç ve din[değiştir | kaynağı değiştir]

Geleneksel Maori inançlarının kökenleri Polinezya kültürüne dayanır. Maori dini Maorilerin inandığı kabile dinidir ve mahalli bir özelliğe sahiptir, evrensel değildir. Maori Dini' nin kutsal bir kitabı veya yazılı bir kaynağı olmadığı gibi din kurucusu da yoktur.^{[kaynak belirtilmeli]}

Maoriler tanrılarına Lo derler. Lo'nun, her şeyden önce var ve her şeyin kaynağı olduğuna, yerde ve gökte yaşayan her şeyin içinde bulunduğuna inanırlar. Lo, bütün tanrıların en büyüğüdür. Onun adını ancak rahipler söyleyebilirler.

Maorilerde ibadet, rahiplerin onlara öğrettiği ilahi tarzındaki özel dualardan ibarettir. Bu dualar hep beraber okunur.

Dans[değiştir | kaynağı değiştir]

Haka dansı, Yeni Zelanda kültürünün önemli bir parçası olarak kabul edilir ve dünyaca bilinir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Māori Population Estimates: At 30 June 2017 – tables". www.stats.govt.nz (İngilizce). 4 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2018.
^ "2016 Census Community Profiles: Australia". www.censusdata.abs.gov.au. 4 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2017.
^ Walrond, Carl (4 Mart 2009). "Māori overseas". Te Ara: The Encyclopedia of New Zealand. 8 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2010.
^ New Zealand-born figures from the 2000 U.S. Census; maximum figure represents sum of "Native Hawaiian and Other Pacific Islander" and people of mixed race. United States Census Bureau (2003)."Census 2000 Foreign-Born Profiles (STP-159): Country of Birth: New Zealand" (PDF). 20 Mart 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. (103 KB). Washington, D.C.: U.S. Census Bureau.
^ Government of Canada, Statistics Canada (25 Ekim 2017). "Ethnic Origin (279), Single and Multiple Ethnic Origin Responses (3), Generation Status (4), Age (12) and Sex (3) for the Population in Private Households of Canada, Provinces and Territories, Census Metropolitan Areas and Census Agglomerations, 2016 Census – 25% Sample Data". www12.statcan.gc.ca. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Walters, Richard; Buckley, Hallie; Jacomb, Chris; Matisoo-Smith, Elizabeth (7 Ekim 2017). "Mass Migration and the Polynesian Settlement of New Zealand". Journal of World Prehistory. 30 (4): 351-376. doi:10.1007/s10963-017-9110-y .
^ ^a ^b Walters, Richard; Buckley, Hallie; Jacomb, Chris; Matisoo-Smith, Elizabeth (7 Ekim 2017). "Mass Migration and the Polynesian Settlement of New Zealand". Journal of World Prehistory. 30 (4): 351-376. doi:10.1007/s10963-017-9110-y .
^ Shapiro, HL (1940). "The physical anthropology of the Maori-Moriori". The Journal of the Polynesian Society (İngilizce). 49 (1(193)): 1-15. JSTOR 20702788.
^ Wilmshurst, J. M.; Hunt, T. L.; Lipo, C. P.; Anderson, A. J. (2010). "High-precision radiocarbon dating shows recent and rapid initial human colonization of East Polynesia". Proceedings of the National Academy of Sciences. 108 (5): 1815-1820. Bibcode:2011PNAS..108.1815W. doi:10.1073/pnas.1015876108. PMC 3033267 $2. PMID 21187404.
^ Lowe, David J. (November 2008). Polynesian settlement of New Zealand and the impacts of volcanism on early Maori society: an update (PDF). Guidebook for Pre-conference North Island Field Trip A1 'Ashes and Issues'. s. 142. ISBN 978-0-473-14476-0. 22 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Ocak 2010.
^ Roberton, J.B.W. (1956). "Genealogies as a basis for Maori chronology". Journal of the Polynesian Society (İngilizce). 65 (1): 45-54. 10 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2021.
^ Te Hurinui, Pei (1958). "Maori genealogies". Journal of the Polynesian Society (İngilizce). 67 (2): 162-165. 12 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2021.
^ "Maori culture increasing in importance to NZers". The New Zealand Herald (İngilizce). 15 Mart 2012. ISSN 1170-0777. 6 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2019.
^ Garl, Denise (1 Ekim 2018). "Hey UK brewers, cultural appropriation is not cool". The Spinoff. 11 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2019.

Yeni Zelanda ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

Etnik grup ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] "Māori Population Estimates: At 30 June 2017 – tables". www.stats.govt.nz (İngilizce). 4 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2018.

[2] "2016 Census Community Profiles: Australia". www.censusdata.abs.gov.au. 4 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2017.

[Walrond-3] Walrond, Carl (4 Mart 2009). "Māori overseas". Te Ara: The Encyclopedia of New Zealand. 8 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2010.

[auto-4] New Zealand-born figures from the 2000 U.S. Census; maximum figure represents sum of "Native Hawaiian and Other Pacific Islander" and people of mixed race. United States Census Bureau (2003)."Census 2000 Foreign-Born Profiles (STP-159): Country of Birth: New Zealand" (PDF). 20 Mart 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. (103 KB). Washington, D.C.: U.S. Census Bureau.

[5] Government of Canada, Statistics Canada (25 Ekim 2017). "Ethnic Origin (279), Single and Multiple Ethnic Origin Responses (3), Generation Status (4), Age (12) and Sex (3) for the Population in Private Households of Canada, Provinces and Territories, Census Metropolitan Areas and Census Agglomerations, 2016 Census – 25% Sample Data". www12.statcan.gc.ca. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[Walters_et_al_(2017)-6] Walters, Richard; Buckley, Hallie; Jacomb, Chris; Matisoo-Smith, Elizabeth (7 Ekim 2017). "Mass Migration and the Polynesian Settlement of New Zealand". Journal of World Prehistory. 30 (4): 351-376. doi:10.1007/s10963-017-9110-y .

[ReferenceA-7] Walters, Richard; Buckley, Hallie; Jacomb, Chris; Matisoo-Smith, Elizabeth (7 Ekim 2017). "Mass Migration and the Polynesian Settlement of New Zealand". Journal of World Prehistory. 30 (4): 351-376. doi:10.1007/s10963-017-9110-y .

[8] Shapiro, HL (1940). "The physical anthropology of the Maori-Moriori". The Journal of the Polynesian Society (İngilizce). 49 (1(193)): 1-15. JSTOR 20702788.

[Wilmshurst_et_al-9] Wilmshurst, J. M.; Hunt, T. L.; Lipo, C. P.; Anderson, A. J. (2010). "High-precision radiocarbon dating shows recent and rapid initial human colonization of East Polynesia". Proceedings of the National Academy of Sciences. 108 (5): 1815-1820. Bibcode:2011PNAS..108.1815W. doi:10.1073/pnas.1015876108. PMC 3033267 $2. PMID 21187404.

[10] Lowe, David J. (November 2008). Polynesian settlement of New Zealand and the impacts of volcanism on early Maori society: an update (PDF). Guidebook for Pre-conference North Island Field Trip A1 'Ashes and Issues'. s. 142. ISBN 978-0-473-14476-0. 22 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Ocak 2010.

[11] Roberton, J.B.W. (1956). "Genealogies as a basis for Maori chronology". Journal of the Polynesian Society (İngilizce). 65 (1): 45-54. 10 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2021.

[12] Te Hurinui, Pei (1958). "Maori genealogies". Journal of the Polynesian Society (İngilizce). 67 (2): 162-165. 12 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2021.

[13] "Maori culture increasing in importance to NZers". The New Zealand Herald (İngilizce). 15 Mart 2012. ISSN 1170-0777. 6 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2019.

[14] Garl, Denise (1 Ekim 2018). "Hey UK brewers, cultural appropriation is not cool". The Spinoff. 11 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2019.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

Maoriler nedir?, Maoriler anlamı nedir?, Maoriler ne demektir?