Laniakea Süperkümesi

Laniakea Süperkümesi
Laniakea Süperkümesi
	Laniakea Süperkümesi ve bileşen gökada kümelerinin bir haritası
Gözlem verisi (Dönem J2000)
Takımyıldız	Güney Üçgeni ve Cetvel; (Büyük Çekici)
Sağ açıklık (α)	10sa 32d
Dik açıklık (δ)	-46° 00′
En parlak üye	Samanyolu (mag –5,0)
Galaksi sayısı	100.000–150.000
Ana yapı	Balıklar-Balina Süperküme Kompleksi
Büyük eksen (a)	520 milyon ly (159 Mpc) h−167,80 ± 0,77; (Planck 2013'ten H0)
Özellikler
Kırmızıya kayma (z)	0,0708 (merkez)
Uzaklık	250 milyon ly (77 Mpc) h−167,80 ± 0,077; (Büyük Çekici); (Planck 2013'ten H0)
Bağlanma kütlesi (U)	1×1017 M☉
Katalog belirtmeleri
	Local Supercluster • Laniakea • Laniakea Supercluster • Laniakea Complex

Laniakea Süperkümesi (Hawaii dilinde Laniākea "açık gökyüzü" veya "sonsuz cennet" anlamına gelir),^[2] Samanyolu'nu ve yakınındaki diğer yaklaşık 100.000 gökadayı içeren bir süperkümedir. Süperkümenin kendisi ise evrendeki en büyük yapılardan biri olan ve Balıklar-Balina Süperküme Kompleksi adı verilen iplikçik yapısının içinde yer alır.

Eylül 2014 tarihinde Hawaii Üniversitesi'nden R. Brent Tully, Lyon Üniversitesi'nden Hélène Courtois, Kudüs İbrani Üniversitesi'nden Yehuda Hoffman ve CEA Paris-Saclay Üniversitesi'nden Daniel Pomarède'nin dahil olduğu bir grup gök bilimcinin, gökadaların göreli hızlarına göre süperkümeleri tanımlamak için yeni bir yöntem üzerine bir çalışma yayınlamasıyla tanımlanmıştır.^[3]^[4] Yerel süperkümenin bu yeni tanımı, daha önce tanımlanmış yerel süperküme olan Başak Süperkümesi'ni sadece bir uzantı olarak göstermektedir.^[5]^[6]^[7]^[8]^[9]

Takip eden çalışmalar, Laniakea Süperkümesi'nin kütleçekimsel olarak bağlı olmadığını öne sürmektedir. Bu iddiaya göre Laniakea, çevresindeki bölgelere göre aşırı yoğun olan bütünlüğünü koruyamayacak ve dağılacaktır.^[10]

Adı[değiştir | kaynağı değiştir]

Laniākea adı Hawaii dilinde "sonsuz cennet" anlamına gelir. Lani "cennet", ākea ise "geniş" veya "sınırsız" anlamındadır. Bu isim, Kapiʻolani Community College'de Hawaii dili yardımcı doçenti olan Nawaʻa Napoleon tarafından önerilmiştir.^[11] Bu isimle, Pasifik Okyanusu'nda seyir için yıldızların ve takımyıldızların konumlarını kullanarak gemilerini yönlendiren Polinezyalı denizciler onurlandırılmıştır.^[12]

Özellikler[değiştir | kaynağı değiştir]

Laniakea ve yakındaki diğer gökada süperkümelerini 3 boyutlu olarak gösteren bir video

Laniakea Süperkümesi, yaklaşık 160 Mpc (520 milyon ly) boyunca uzanan ve 100.000 gökadayı barındıran devasa bir yapıdır. Yaklaşık 10¹⁷ güneş kütlesiyle, Samanyolu Gökadası'ndan yaklaşık 100.000 kat fazla kütleye, yani Saat Süperkümesi ile hemen hemen aynı kütleye sahiptir.^[3] Laniakea Süperkümesi daha önce ayrı süperkümeler olarak bilinen dört alt bölümden oluşmaktadır:

Samanyolu'nun da içinde yer aldığı Başak Süperkümesi.
Suyılanı-Erboğa Süperkümesi
- Laniakea'nın, Cetvel Kümesi yakınlarındaki merkezi çekim noktası olan Büyük Çekici
- Suyılanı süperkümesi olarak da bilinen Pompa Duvarı
- Erboğa Süperkümesi
Pavo-Indus Süperkümesi
Ocak kümesi (S373), Kılıçbalığı ve Irmak kümelerini içeren Güney Süperkümesi.^[13]

Laniakea Süperkümesi'nin en kütleli gökada kümeleri ise sırasıyla Başak, Suyılanı, Erboğa, Abell 3565, Abell 3574, Abell 3521, Ocak, Irmak ve Cetvel kümeleridir. Süperkümenin tamamı yaklaşık 300 ila 500 arasında bilinen gökada kümesi ve gruplarından oluşur. Gerçek sayı bundan çok daha fazla olabilir, çünkü bunlardan bazıları Samanyolu Gökadası'ndaki gaz ve tozla kısmen gizlenen Kaçınma bölgesi'nden geçmektedir ve bu da onları neredeyse tespit edilemez hale getirir.

Süperkümeler, evrenin en büyük yapılarından bazılarıdır ve özellikle içeriden bakıldığında sınırlarını belirlemek zordur. Belirli bir süperküme içerisinde, çoğu gökada hareketleri içe doğru, kütle merkezine yönelmiş olacaktır. Laniakea'da bu kütleçekimsel odak noktası Büyük Çekici olarak adlandırılır ve Samanyolu Gökadası'nın da bulunduğu Yerel Grup'un ve süperküme boyunca diğer tüm gökadaların hareketlerini etkiler. Kendisini oluşturan kümelerin aksine Laniakea, kütleçekimsel olarak bağlı değildir ve karanlık enerji tarafından parçalanacağı tahmin edilmektedir.^[7]

Laniakea Süperkümesi'nin varlığının doğrulanması 2014 yılında gerçekleşmiş olsa da^[3] 1980'lerde yapılan ilk çalışmalar, o zamanlar bilinen süperkümelerden birçoğunun bağlantılı olabileceğini zaten öne sürüyordu. Örneğin, Güney Afrikalı astronom Anthony Patrick Fairall 1988 yılında kırmızıya kaymalarıyla Başak ve Suyılanı-Erboğa süperkümelerinin bağlantılı olabileceğini belirtmişti.^[14]

Konum[değiştir | kaynağı değiştir]

Laniakea'nın sarı renkle gösterildiği, yakın evrendeki süperkümelerin bir haritası

Laniakea Süperkümesi'nin komşuları Shapley Süperkümesi, Herkül Süperkümesi, Saç Süperkümesi ve Kahraman-Balıklar Süperkümesi'dir. Laniakea'nın tanımlandığı dönemde, süperkümelerin ve Laniakea'nın sınırları tam olarak bilinmiyordu.^[6] O zamandan beri, süperküme sınırlarının ve ötesindeki yapıların incelenmesi önemli ölçüde ilerlemiştir.^[15]^[16]

Laniakea, kendisi de bir gökada iplikçiği olan Balıklar-Balina Süperküme Kompleksi'nin bir parçasıdır.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "The Milky Way's 'City' Just Got a New Name". Bloomberg.com. CityLab. 3 Eylül 2014. 13 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2014.
^ Taylor, Charles (2014). Science Encyclopedia. Kingfisher.
^ ^a ^b ^c Tully, R. Brent; Courtois, Hélène; Hoffman, Yehuda; Pomarède, Daniel (Eylül 2014). "The Laniakea supercluster of galaxies". Nature (İngilizce). 513 (7516). ss. 71-73. arXiv:1409.0880 $2. Bibcode:2014Natur.513...71T. doi:10.1038/nature13674. ISSN 1476-4687. PMID 25186900. 5 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2024.
^ Tempel, Elmo (1 Eylül 2014). "Cosmology: Meet the Laniakea supercluster". Nature. 513 (7516). ss. 41-42. Bibcode:2014Natur.513...41T. doi:10.1038/513041a. PMID 25186896.
^ "Newly identified galactic supercluster is home to the Milky Way". National Radio Astronomy Observatory. ScienceDaily. Eylül 2014. 7 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2020.
^ ^a ^b Irene Klotz (Eylül 2014). "New map shows Milky Way lives in Laniakea galaxy complex". Reuters. 13 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2024.
^ ^a ^b Elizabeth Gibney (3 Eylül 2014). "Earth's new address: 'Solar System, Milky Way, Laniakea'". Nature. doi:10.1038/nature.2014.15819. 7 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2024.
^ Quenqua, Douglas (3 Eylül 2014). "Astronomers Give Name to Network of Galaxies". New York Times. 24 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2014.
^ Carlisle, Camille M. (3 Eylül 2014). "Laniakea: Our Home Supercluster". Sky and Telescope. 14 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2014.
^ Chon, Gayoung; Böhringer, Hans; Zaroubi, Saleem (2015). "On the definition of superclusters". Astronomy & Astrophysics. Cilt 575. ss. L14. arXiv:1502.04584 $2. Bibcode:2015A&A...575L..14C. doi:10.1051/0004-6361/201425591.
^ "Multimedia Gallery – | NSF – National Science Foundation". 8 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2024.
^ "Astronomers define boundaries of our home supercluster and name it Laniakea | EarthSky.org". earthsky.org (İngilizce). 3 Eylül 2014. 27 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2020.
^ Mitra, Shyamal (1989). "A Study of the Southern Supercluster". The World of Galaxies. New York, NY.: Springer. ss. 426-427. doi:10.1007/978-1-4613-9356-6_65. ISBN 978-1-4613-9358-0. 9 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2020.
^ Fairall, Anthony Patrick (1988). "A redshift map of the Triangulum Australe-Ara region – Further indication that Centaurus and Pavo are one and the same supercluster". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 230 (1). ss. 69-77. Bibcode:1988MNRAS.230...69F. doi:10.1093/mnras/230.1.69.
^ "Astronomers map massive structure beyond Laniakea Supercluster | University of Hawaiʻi System News". University of Hawaii News (İngilizce). 25 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2020.
^ Pomarède, Daniel; Tully, R. Brent; Graziani, Romain; Courtois, Hélène M.; Hoffman, Yehuda; Lezmy, Jérémy (1 Temmuz 2020). "Cosmicflows-3: The South Pole Wall". The Astrophysical Journal. 897 (2). s. 133. arXiv:2007.04414 $2. Bibcode:2020ApJ...897..133P. doi:10.3847/1538-4357/ab9952.

Daha fazla bilgi[değiştir | kaynağı değiştir]

R. Brent Tully; Hélène Courtois; Yehuda Hoffman; Daniel Pomarède (2 Eylül 2014). "The Laniakea supercluster of galaxies". Nature (İngilizce). 513 (7516) (4 Eylül 2014 tarihinde yayınlandı). ss. 71-3. arXiv:1409.0880 $2. Bibcode:2014Natur.513...71T. doi:10.1038/nature13674. PMID 25186900.
Meet Laniakea, Our Home Supercluster (İngilizce)

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Vimeo, "Laniakea Supercluster", Daniel Pomarède, 4 Eylül 2014 - Keşif makalesinin bulgularının video gösterimi. (İngilizce)
YouTube, "Laniakea: Our Home Supercluster", Nature Video, 3 Eylül 2014 - Kozmik haritanın sınırlarını yeniden çizerek, evimiz olan süperkümenin sınırlarını yeniden tanımladılar ve ona Laniakea adını verdiler. (İngilizce)

[citylab-1] "The Milky Way's 'City' Just Got a New Name". Bloomberg.com. CityLab. 3 Eylül 2014. 13 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2014.

[Taylor-2014-2] Taylor, Charles (2014). Science Encyclopedia. Kingfisher.

[:0-3] Tully, R. Brent; Courtois, Hélène; Hoffman, Yehuda; Pomarède, Daniel (Eylül 2014). "The Laniakea supercluster of galaxies". Nature (İngilizce). 513 (7516). ss. 71-73. arXiv:1409.0880 $2. Bibcode:2014Natur.513...71T. doi:10.1038/nature13674. ISSN 1476-4687. PMID 25186900. 5 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2024.

[Tempel-4] Tempel, Elmo (1 Eylül 2014). "Cosmology: Meet the Laniakea supercluster". Nature. 513 (7516). ss. 41-42. Bibcode:2014Natur.513...41T. doi:10.1038/513041a. PMID 25186896.

[NRAO-2014-09-03-5] "Newly identified galactic supercluster is home to the Milky Way". National Radio Astronomy Observatory. ScienceDaily. Eylül 2014. 7 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2020.

[Reuters-2014-09-03-6] Irene Klotz (Eylül 2014). "New map shows Milky Way lives in Laniakea galaxy complex". Reuters. 13 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2024.

[Nature-2014-09-03-7] Elizabeth Gibney (3 Eylül 2014). "Earth's new address: 'Solar System, Milky Way, Laniakea'". Nature. doi:10.1038/nature.2014.15819. 7 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2024.

[NYT-20140903-8] Quenqua, Douglas (3 Eylül 2014). "Astronomers Give Name to Network of Galaxies". New York Times. 24 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2014.

[SandT-2014-09-03-9] Carlisle, Camille M. (3 Eylül 2014). "Laniakea: Our Home Supercluster". Sky and Telescope. 14 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2014.

[chon-10] Chon, Gayoung; Böhringer, Hans; Zaroubi, Saleem (2015). "On the definition of superclusters". Astronomy & Astrophysics. Cilt 575. ss. L14. arXiv:1502.04584 $2. Bibcode:2015A&A...575L..14C. doi:10.1051/0004-6361/201425591.

[nsf.gov-11] "Multimedia Gallery – | NSF – National Science Foundation". 8 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2024.

[earthsky.org-12] "Astronomers define boundaries of our home supercluster and name it Laniakea | EarthSky.org". earthsky.org (İngilizce). 3 Eylül 2014. 27 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2020.

[Mitra-13] Mitra, Shyamal (1989). "A Study of the Southern Supercluster". The World of Galaxies. New York, NY.: Springer. ss. 426-427. doi:10.1007/978-1-4613-9356-6_65. ISBN 978-1-4613-9358-0. 9 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2020.

[Fairall-14] Fairall, Anthony Patrick (1988). "A redshift map of the Triangulum Australe-Ara region – Further indication that Centaurus and Pavo are one and the same supercluster". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 230 (1). ss. 69-77. Bibcode:1988MNRAS.230...69F. doi:10.1093/mnras/230.1.69.

[hawaii.edu-15] "Astronomers map massive structure beyond Laniakea Supercluster | University of Hawaiʻi System News". University of Hawaii News (İngilizce). 25 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2020.

[Pomarède-16] Pomarède, Daniel; Tully, R. Brent; Graziani, Romain; Courtois, Hélène M.; Hoffman, Yehuda; Lezmy, Jérémy (1 Temmuz 2020). "Cosmicflows-3: The South Pole Wall". The Astrophysical Journal. 897 (2). s. 133. arXiv:2007.04414 $2. Bibcode:2020ApJ...897..133P. doi:10.3847/1538-4357/ab9952.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

g t d Andromeda Galaksisi
Konum	Andromeda Galaksisi→Andromeda alt grubu → Yerel Grup → Yerel Katman → Başak Süperkümesi → Laniakea Süperkümesi → KBC Boşluğu → Gözlemlenebilir evren → Evren	Andromeda Gökadası
Uydu gökadalar	M32 M110 NGC 185 NGC 147 Andromeda I Andromeda II Andromeda III Andromeda IV* Andromeda V Andromeda VI Andromeda VII Andromeda IX Andromeda X Andromeda XI Andromeda XII Andromeda XIII Andromeda XIV Andromeda XV Andromeda XVI Andromeda XVII Andromeda XVIII Andromeda XIX Andromeda XX Andromeda XXI Andromeda XXII Andromeda XXIII Andromeda XXIV Andromeda XXV Andromeda XXVI Andromeda XXVII Andromeda XXVIII Andromeda XXIX Üçgen Galaksisi* * Uydusu olup olmadığı tartışmalıdır
Kataloglanmış yıldızlar	AE Andromedae AF Andromedae M31-RV
Diğer	Andromeda-Samanyolu çarpışması S Andromedae Mayall II M32p NGC 206 3XMM J004232.1+411314

g t d Üçgen Gökadası
Konum	Üçgen Gökadası → Üçgen Gökadası alt grubu → Yerel Grup → Yerel Katman → Başak Süperkümesi → Laniakea Süperkümesi → KBC Boşluğu → Gözlemlenebilir evren → Evren Her ok (→) "içinde" veya "parçası" anlamına gelir.	Üçgen Gökadası
H II bölgeleri	NGC 588 NGC 595 NGC 604
Şüpheli uydu gökadalar	Balıklar Cüce Gökadası Andromeda II Andromeda XXII

Laniakea Süperkümesi nedir?, Laniakea Süperkümesi anlamı nedir?, Laniakea Süperkümesi ne demektir?