Macellan bulutları

Macellan Bulutları (NGC 292 veya Nubeculae Magellani^[1]) Samanyolu yörüngesinde bulunan ve yerel Grup üyesi olan iki cüce galaksidir:^[2]

Büyük Macellan Bulutu (BMB) (LMC)
Küçük Macellan Bulutu (KMB) (SMC)

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Macellan bulutları Ortadoğu halkları tarafından eski çağlardan beri bilinmektedir. Büyük Macellan Bulutu, ilk olarak Farisi astronom Abdurrahman el-Sufi'nin 964 tarihli "Yıldızların Görünüşleri" isimli kitabında geçmektedir.

Avrupa'da ise bulutlar, ilk olarak Peter Martyr ve Andreas Corsali tarafından 15. yüzyılda gözlenmişlerdir. Daha sonra Antonio Pigafetta tarafından 1519–1522 yılları arasında Ferdinand Macellan'ın seferi esnasında bildirilmiştir.^[1] Aslında bulutlar, Macellan'dan çok sonra yaygın şekilde bilinene kadar isimlendirilmemiştir. Bayer'in Uranometria yıldız atlasında nubecula major^[3] ve nubecula minor^[3] olarak; Fransiz astronom Lacaille'in 1756 tarihli yıldız haritasında, le Grand Nuage^[4] ve le Petit Nuage olarak isimlendirilmiştir.^[4]

Özellikler[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyük Macellan Bulutu ve komşusu Küçük Macellan Bulutu, güney yarıkürenin dikkat çeken cisimleridir ve çıplak gözle bakıldığında Samanyolu'ndan ayrılan parçalar gibidir. Kabaca gece gökyüzünde 21°, aralarındaki uzaklık 75.000 ışık yılıdır. Gözlemler ve teorik kanıtlar, Macellan Bulutları'nın Samanyolu'nun gelgit etkileşimi sonucunda oldukça bozulmuş olduklarını göstermektedir. Nötr hidrojen akımları, bulutları ve Samanyolu'nu birbirlerine bağlar. Her ikisi de bozulmuş çubuklu sarmal galaksi'ye benzemektedir. Bulutların çekim gücü de Samanyolu'nu etkilemiş ve galaksi diskinin dış kısımlarında bozulmaya neden olmuştur. Büyük Macellan Bulutu ve Küçük Macellan Bulutu sırasıyla 300 km/s ve 170 km/s'lik hızla bizden uzaklaşmaktadır.

Farklı yapıları ve düşük kütleleri dışında iki büyük konuda bizim galaksimizden ayrılırlar. Birincisi, bulutlar gaz-zengindir; Samanyolu'na kıyasla kütlelerinin büyük bir bölümü hidrojen ve helyumdur.^[5] İkinci olarak bulutlar, Samanyolu'na göre metal bakımından çok yolsuldur.

Büyük Macellan Bulutu, üç yüz yılı aşkın bir süre parlak bir şekilde gözlenen SN 1987A süpernovasına ev sahipliği yapmıştır. Henrietta Leavitt, Macellan bulutları içinde 1500'den fazla değişen yıldız keşfetmiş ve bunların kataloğunu çıkarmıştır. Bu katalogta sefe değişen yıldızlarının değişkenliğinin daha uzun sürdüğünü keşfetmiştir ki bu gerçek günümüzde Evren'in uzaklık ölçüsü çapını hesaplamada kullanılmaktadır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b Allen, R. H., (1963). Star Names: Their Lore and Meaning. yeni basım. New York: Dover Publications Inc. , s. 294-295.
^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2010.
^ ^a ^b Bayer, J., (1661) Uranometria, pl. Aaa (49). (US Naval Observatory 22 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 5 Eylül 2009 tarihinde erişilmiştir)
^ ^a ^b de Lacaille, N. L., (1756) "Planisphere contenant les Constellations Celestes", Memoires Academie Royale des Sciences pour 1752. (Linda Hall Kütüphanesi 9 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 5 Eylül 2009 tarihinde erişilmiştir)
^ http://home.insightbb.com/~lasweb/lessons/magellanic.htm 11 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Home.insightbb.com 31 Mayıs 2007 tarihinde erişilmiştir

Literatür[değiştir | kaynağı değiştir]

Eric Chaisson and Steve McMillan, Astronomy Today (Englewood Cliffs: Prentice-Hall, Inc., 1993), s. 550.
Michael Zeilik, Conceptual Astronomy (New York: John Wiley & Sons, Inc., 1993), s. 357–8.