Kırım Özerk Cumhuriyeti

Kırım Özerk Cumhuriyeti
*Автономная Республика Крым* (Rusça)
*Автономна Республіка Крим* (Ukraynaca)
*Qırım Muhtar Cumhuriyeti* (Kırım Tatarcası)
Kırım Özerk Cumhuriyeti Автономная Республика Крым (Rusça); Автономна Республіка Крим (Ukraynaca); Qırım Muhtar Cumhuriyeti (Kırım Tatarcası)
1991-Günümüz
	Bayrak Arma
Başkent	Simferopol
Resmî dil(ler)	Ukraynaca
Tanınan bölgesel dil(ler)	Rusça, Kırım Tatarcası
Tarihçe
• Kuruluşu
• Kuruluşu	1991
• Dağılışı	Günümüz
Yüzölçümü
• Toplam	26.100 km2
Nüfus
• Sayılan	1.964.544
• Yoğunluk	76/km2
Para birimi	Grivna
Zaman dilimi	UTC+2 (DAZD)
• Yaz (YSU)	UTC+3 (DAYZD)
Telefon kodu	+7 365
İnternet alan adı	.ua

Kırım Özerk Cumhuriyeti, (Ukraynaca: Автономна Республіка Крим, Avtonomna Respublika Krym; Rusça: Автономная Республика Крым, Avtonomnaya Respublika Krym; Kırım Tatarcası: Qırım Muhtar Cumhuriyeti, Къырым Мухтар Джумхуриети, Ҡырым Мухтар Җумхуриети), Ukrayna'nın özerk cumhuriyeti. Sovyetler Birliği döneminde varlık gösteren Kırım Oblastı ile aynı sınırlara sahiptir. Kırım Oblastı 1954'te Rusya SFSC'den Ukrayna SSC'ye geçti. 20 Ocak 1991'deki referandumdan sonra Ukrayna SSC içerisinde bir özerk cumhuriyet hâlini aldı. Sovyetler Birliği dağıldığında ve Ukrayna bağımsızlığını elde ettiğinde, Kırım yeni kurulan Ukrayna'nın parçası olarak kaldı.

Mart 2014'te Ukrayna devrimi ile Ukrayna Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç devrilince Rusya yanlısı ayrılıkçılar ve Rusya Silahlı Kuvvetleri'nin Kırım'ı ele geçirmesinin ardından bölgenin Rusya'ya katılması için anayasaya aykırı^[2] bir referandum düzenlendi ve referandumdan katılma kararı çıktı.^[3] Rusya daha sonra Kırım Cumhuriyeti ile Sivastopol'u federal birimleri olacak şekilde ilhak etti.^[4]

Rusya ve birkaç BM üyesi devlet Kırım'ı, Rusya'nın bir parçası olarak tanırken Ukrayna, Kırım'ı kendi bölgesi olarak görmeye devam etmektedir. Ukrayna'nın bu iddiası pek çok yabancı hükûmet ve Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun 68/262 sayılı kararı ile desteklenmektedir.^[5]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

19 Şubat 1954 tarihinde, Sovyetler Birliği Yüksek Sovyeti Prezidyumu Kırım Oblastını Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nden çıkararak Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağladı.^[6]

Ukrayna, 1991 yılında Kırım'ın özerk statüsünü teyit etmiş ve tüm Kırım Tatarlarının sürgünden dönmesine izin vermiştir. Sürgünden dönüşler tamamlanmamış olup, azalarak devam etmektedir.

16 Mart 2014 tarihinde yapılan referandumda halka iki soru soruldu. Sorular, "Rusya'ya bağlanmaya razı mısınız?" ve "1992 yılı Kırım Anayasası'nın yeniden yürürlüğe girmesi ve Kırım'ın Ukrayna'nın bir parçası olmasına razı mısınız?" idi. Referandum yapılmasının hukuk dışılığından, tarihin öne alınmasına kadar çok tartışmalı olan ve dünyanın tamamına yakını tarafından hâlen tanınmayan bu referandumun sonucuna göre Kırım Özerk Cumhuriyeti ezici çoğunluğun oyuyla Rusya Federasyonu'na bağlanmayı kabul etti.^[7]

Hemen iki gün sonra 18 Martta Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Kırım ve Sivastopol'un Rusya'ya bağlanması ve yeni federal bölgeler oluşturulması anlaşmasını imzaladı.^[8] Daha sonra anlaşma metni Anayasa Mahkemesi tarafından onaylandıktan sonra parlamentonun alt ve üst kanatlarında görüşülüp kabul edildikten sonra yürürlüğe girdi ve konu Rusya açısından resmileşmiş oldu.^[9] Kırım’a Ukrayna üzerinden giriş yapmak isteyenler önce Ukrayna Devlet Göç Hizmetleri İdaresi’ne başvuracak.^[10]

2 Mayıs 2014 tarihinde Moskova üzerinden Kırım'a gitmek isteyen Kırım Tatarlarının lideri ve Ukrayna milletvekili Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu, önce Moskova Havaalanında alıkondu, ardından Kiev'den geldiği uçakla Ukrayna'ya geri gönderildi.^[11] Bunun üzerine ertesi gün Kırım'ın Ermenipazar sınır kapısına gelen Kırımoğlu'na yine giriş izni verilmedi. Karşılamaya gelen 5 bin kadar Kırım Tatarı'nın zorla barikatları aşması üzerine ara bölgede miting düzenleyen Kırımoğlu, kan dökülmesini önlemek için sakin davranma çağrısı yaparak, teslim olunmamasını, mevcut rejimle mücadele edilmesi gerektiğini söyledi.^[12] Kırımoğlu'nun ülkeye girişinin yasaklandığı ilan edildi.^[13] 6 Mayıs tarihinde ise, Kırımoğlu'nun Kırım’a alınması için binlerce Kırım Tatarı'nın sınırda eylem ve gösteri düzenlemesini "Radikal unsurların toplum düzenini bozma girişimi" ilan eden Vladimir Putin'in Kırım'a atadığı savcı Natalia Poklonskaya, Rusya Soruşturma Komitesi ile Rusya Federal Güvenlik Servisi'nden (FSB) eylemi düzenleyen kişilerin yakalanması ve cezalandırılmasını talep etti. Ayrıca savcı Poklonskaya, "Refat Çubarov ve Kırım Tatarlarının eylemlerine son vermemeleri durumunda Kırım Tatar Millî Meclisi'nin kapatılacağı" uyarısında da bulundu.^[14]

Siyaset[değiştir | kaynağı değiştir]

Kırım, Ukrayna yasalarına göre Kırım Anayasası tarafından yönetilen özerk bir parlamenter cumhuriyettir. Yarımadanın merkezinde bulunan Akmescit idari yönetim merkezinin bulunduğu başkenttir. Kırım'ın yüzölçümü 26.200 kilometrekaredir ve nüfusu 2021 yılı itibarıyla 2,416,856'dır.

İdari birimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Bölgeler:
- 1 Akmescit Bölgesi
- 2 Simferopol Rayonu
- 3 Akşeyh Bölgesi
- 4 Bahçesaray Rayonu
- 5 Canköy Rayonu
- 6 Pervomayskiy Rayonu
- 7 Sovetskyi Rayonu
- 8 Kirovske Rayonu
- 9 Krasnoperekopsk Rayonu
- 10 Bilohirsk Rayonu
- 11 Krasnohvardiyske Rayonu
- 12 Sak Bölgesi
- 13 Nizhnegorskiy Rayonu
- 14 Lenine Rayonu
Şehir idareleri:
- 15 Aluşta
- 16 Akmescit
- 17 Canköy
- 18 Ermenipazarı
- 19 Kefe
- 20 Kerç
- 21 Gözleve
- 22 Orkapı
- 23 Sak
- 24 Sudak
- 25 Yalta
- 26 Akyar — Bu bölge Kırım Özerk Cumhuriyeti'ne bağlı olmayıp merkeze bağlıdır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Kırım Özerk Cumhuriyeti Nüfus Bilgisi 15 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ukrayna Devlet İstatistik Komitesi (1 Nisan 2010) (İngilizce)
^ "КС признал конституционным постановление крымского парламента о вхождении АРК в состав РФ и проведении референдума о статусе автономии" (Rusça). Interfax-Ukraine. 14 Mart 2014. 2 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2017.
^ "Crimea applies to be part of Russian Federation after vote to leave Ukraine". The Guardian. 17 Mart 2014. 17 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2017.
^ "Распоряжение Президента Российской Федерации от 17 March 2014 № 63-рп "О подписании Договора между Российской Федерацией и Республикой Крым о принятии в Российскую Федерацию Республики Крым и образовании в составе Российской Федерации новых субъектов"" (Rusça). The Russian Federation's official internet-portal of legal information. 18 Mart 2014. 18 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2017.
^ "Kremlin: Crimea and Sevastopol are now part of Russia, not Ukraine". CNN. 18 Mart 2014. 17 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2017.
^ "Kırım, 62 yıl önce Ukrayna'ya bağlandı". Kırım Haber Ajansı. 19 Şubat 2016. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2016.
^ Kırım'daki referandum 19 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Hürriyet
^ Kırım Rusya'ya bağlandı 18 Mayıs 2014^{[Tarih uyuşmuyor]} tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Milliyet.
^ Kırım resmen Rusya'ya bağlanıyor 18 Mayıs 2014^{[Tarih uyuşmuyor]} tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Türkiye Gazetesi.
^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2015.
^ "Kırımoğlu Rusya'ya alınmadı, Kırım'a gidişi engelleniyor". Dünya Bülteni. 18 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2014.
^ Crimean News 18 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
^ Kırımoğlu'nun artık Kırım'a girişi yasak 18 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Anayurt Gazetesi.
^ Putin'in savcısı Kırım Tatarlarına savaş açtı 9 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Hürriyet.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Atlas'da Crimea
Vatan Kırım 21 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği 27 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Tatar.Net
Rusya ve Ukrayna'da Kırım tartışmaları
Carrie Eurasia Collection, European University Institute, Florence 15 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] Kırım Özerk Cumhuriyeti Nüfus Bilgisi 15 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ukrayna Devlet İstatistik Komitesi (1 Nisan 2010) (İngilizce)

[2] "КС признал конституционным постановление крымского парламента о вхождении АРК в состав РФ и проведении референдума о статусе автономии" (Rusça). Interfax-Ukraine. 14 Mart 2014. 2 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2017.

[guardian20140317-3] "Crimea applies to be part of Russian Federation after vote to leave Ukraine". The Guardian. 17 Mart 2014. 17 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2017.

[4] "Распоряжение Президента Российской Федерации от 17 March 2014 № 63-рп "О подписании Договора между Российской Федерацией и Республикой Крым о принятии в Российскую Федерацию Республики Крым и образовании в составе Российской Федерации новых субъектов"" (Rusça). The Russian Federation's official internet-portal of legal information. 18 Mart 2014. 18 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2017.

[5] "Kremlin: Crimea and Sevastopol are now part of Russia, not Ukraine". CNN. 18 Mart 2014. 17 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2017.

[6] "Kırım, 62 yıl önce Ukrayna'ya bağlandı". Kırım Haber Ajansı. 19 Şubat 2016. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2016.

[7] Kırım'daki referandum 19 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Hürriyet

[8] Kırım Rusya'ya bağlandı 18 Mayıs 2014^{[Tarih uyuşmuyor]} tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Milliyet.

[9] Kırım resmen Rusya'ya bağlanıyor 18 Mayıs 2014^{[Tarih uyuşmuyor]} tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Türkiye Gazetesi.

[10] "Arşivlenmiş kopya". 31 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2015.

[11] "Kırımoğlu Rusya'ya alınmadı, Kırım'a gidişi engelleniyor". Dünya Bülteni. 18 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2014.

[12] Crimean News 18 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

[13] Kırımoğlu'nun artık Kırım'a girişi yasak 18 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Anayurt Gazetesi.

[14] Putin'in savcısı Kırım Tatarlarına savaş açtı 9 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Hürriyet.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

g t d Ukrayna'nın oblastları
Oblastlar	Çerkası Çernihiv Çernovtsi Dnipropetrovsk Donetsk¹ Harkiv Herson Hmelnitski İvano-Frankivsk Jitomir Kiev Kirovohrad Luhansk¹ Lviv Mikolayiv Odessa Poltava Rivne Sumı Ternopil Vinnıtsya Volın Zakarpatya Zaporijya
Özel statülü şehirler	Kiev Sivastopol²
Özerk cumhuriyet	Kırım²
¹ Kısmen de facto Donetsk Halk Cumhuriyeti ve Lugansk Halk Cumhuriyeti'nin kontrolündedir. ² Tamamen Rusya Federasyonu'nun kontrolündedir.

Kırım Özerk Cumhuriyeti nedir