Kusar

Kusar
Azerice: Qusar, Lezgice: Кцlар
Kusar; Azerice: Qusar, Lezgice: Кцlар
	Kusar
	Koordinatlar: 41°25′35″K 48°26′08″D / 41.42639°K 48.43556°D
Ülke	Azerbaycan
Rayon	Kusar Rayonu
Kuruluş	1938
Rakım	667 m
Nüfus (2012)
• Toplam	17,400
Zaman dilimi	UTC+04.00 (Azerbaycan Saati)
• Yaz (YSU)	UTC+05.00 (Azerbaycan Saati)
Alan kodu	994 2338

Kusar (ayrıca Kusary; Azerice: Qusar, Lezgice: Кцlар) Azerbaycan'ın Kusar Rayonu'nun başkentidir. Kusar, Büyük Kafkasya'nın eteklerinde, Kuşçay Nehri üzerinde, Hudat tren istasyonunun 35 kilometre güneybatısında yer alır ve Bakü'ye 180 km uzaklıktadır.

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Şehrin kökeni hakkında birçok açıklama bulunur, ancak büyük olasılıkla^{[kaynak belirtilmeli]} Tamilla Halilova'nın görüşü^{[kaynak belirtilmeli]} gerçeğe en yakın olanıdır. 7. yüzyıldan sonra Güney Kafkasya'nın Araplar tarafından fethi başladı. Tarihsel verilere göre, Araplar bugünkü Kusar Rayonu topraklarına ulaştı. Tarihçilere göre nehrin adı Arapça El-Kausar'dan gelmektedir. Kuran'dan İngilizceye çeviride “El Kausar - kelime çevirisi ile suyu sütten daha ak, baldan daha tatlı olan Cennet'ten bir nehir gibi bereketli bir nehirdir. Kokusu miskten daha güzeldir ve deve boynu gibi güzel uzun boyunlu kuşlar çevresinde uçuşur."^[2] Yerleşim yeri de adını nehirden almıştır - Kusar. Bazı modern tarihçiler, Kusar adının Hisar'dan geldiğini kabul etmektedir.^[3]

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Lermontov'un ziyareti[değiştir | kaynağı değiştir]

Mihail Lermontov, 1836'da bilim insanı-filozof Hacı Ali Efendi ile tanıştığı Kusar'ı ziyaret etti. Orada seçkin bir âşık olan Lezgi Ahmed'den “şık Garip” destanını duydu; daha sonra ünlü eseri “Aşık Garip”i destanın motiflerine dayanarak yazdı. Şehirde, Lermontov'un meşhur dizelerinin yazılı olduğu bir anı levhası ile şairin ev müzesi kurulmuştur:^[4]

Sefalar getirdin, ak saçlı Kafkasya!
Ben senin dağlarına yabancı değilim.
O kadar sevdim ki, heybetli Kafkasya'mı
Evlatlarınızın cesur kahramanlıklarınca.

20'nci yüzyıl[değiştir | kaynağı değiştir]

1938'de Kusar yerleşimi şehir statüsü kazandı.^[5]

21'inci yüzyıl[değiştir | kaynağı değiştir]

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Şehir, Bazardüzü, Şahdağ Dağları yakınlarında yer alır ve Rusya sınırına yakın bir konumdadır. Şehrin adını aldığı dağ nehri Kusarçay, Kusar'da akar.^[6] Şehirde yapay bir göl de bulunur, Fialka.

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Kusar, subtropikal iklim bölgesinde yer almaktadır ve rayonun kuzey kısmı ılıman iklim bölgesindedir. Ancak deniz seviyesinden yükseklikler ve dağların yakınlığı nedeniyle burada kış her zaman soğuktur ve yazlar sıcak değildir. Havanın sıcaklığı bir günde 15 dereceden fazla değişebilir. Yazın sıcak havalardan sonra aralıksız bir şekilde günlerce süren yağmurlar görülebilir.

Demografik bilgiler[değiştir | kaynağı değiştir]

1916 tarihli "Kafkas takvimi" ne göre, Kusar topraklarında başta Ruslar^[7] olmak üzere 1203 kişi yaşıyordu. 1926'da 120 Dağ Yahudisi vardı, bu sayı 1939'da 241'e yükseldi.^[5]

1959 nüfus sayımına göre, Kusar'da en az 7366 kişi^[8] yaşıyordu. 1979 yılı nüfus sayımına göre şehrin nüfusu 12225 kişiydi^[9]^[10] ve bu sayı 1989'da 14230'a ulaştı.

Nüfusun% 74'ü Lezgilerden oluşmaktadır.^{[kaynak belirtilmeli]} ^{[ <span title="This claim needs references to reliable sources. (May 2014)">alıntı gerekli</span> ]}

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kusar'ın ekonomisi kısmen tarımsal, kısmen turist temelli ve bazı endüstriyel faaliyetlere dayalıdır. Şehirde konserve gıda, süt ve asfalt fabrikaları bulunur.

Turizm ve alışveriş[değiştir | kaynağı değiştir]

Kusar, Azerbaycan'ın en büyük kayak merkezi olan Şahdağ Kış Kompleksi'ne ev sahipliği yapmaktadır.^[11]

Kültür[değiştir | kaynağı değiştir]

Yerel tarih müzesi 1980 yılında kurulmuş ve 1982'de 1652 m² alana sahip bugünkü binasına taşınmıştır. Müzede 3700 sergi bulunmaktadır.^[12]

Kusar Rayonu'nun Hil köyünde 1986 yılında açılan Kusar Devlet Sanat Galerisi, 1998 yılında Kusar şehrine taşınmıştır. Galeride 111 resim, 34 grafik ve 7 heykelsi olmak üzere Azerbaycanlı sanatçıların 152 eseri sergilenmektedir.^[13]^[14]

1998 yılında Kusar'da Lezgiler Devlet Drama Tiyatrosu açıldı.^[15]

Haydar Aliyev Merkezi, farklı etkinlikler düzenlemek ve gençleri çeşitli kariyer ve kişisel gelişim faaliyetlerine dahil etmek amacıyla 2012 yılında Haydar Aliyev Anıt Kompleksi'nde inşa edilmiştir. Merkezde bir anıt müzesi, kütüphane, okuma salonu, farklı konferans salonları ve dans, halı dokuma eğitim merkezleri bulunmaktadır.^[16]

Parklar ve bahçeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kusar, çoğunlukla bakımlı birçok park ve bahçeye sahiptir. Neriman Nerimanov Parkı, kasabanın en güzel manzaralı parkıdır.

Spor Dalları[değiştir | kaynağı değiştir]

Şehrin Azerbaycan Birinci Liginde oynayan Şahdağ Kusar adında bir profesyonel futbol takımı bulunmaktadır.^[17]

Ulaşım[değiştir | kaynağı değiştir]

Kusar'ın kentsel ulaşım sistemi Ulaştırma Bakanlığı tarafından yönetilmektedir.^{[kaynak belirtilmeli]} ^{[ <span title="This claim needs references to reliable sources. (August 2018)">alıntı gerekli</span> ]}

Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

2008 yılında şehirde biri Azerbaycan, 5'i Rusça eğitim veren okul olmak üzere 6 ortaokul faaliyet gösteriyordu. Ayrıca, devlet tarafından işletilen iki anaokulu ve bir özel anaokulu, Panda Okulu'nun yanı sıra gelecekteki Azerbaycan, İngilizce ve ilkokul öğretmenlerini eğiten Azerbaycan Devlet Pedagoji Koleji bulunmaktadır. 2016 itibarıyla şehirde üç dil okulu bulunmaktadır. En popüler olan Apex English Language School, 2013 yılından beri Kusar'da faaliyet göstermektedir.

Önemli sakinler[değiştir | kaynağı değiştir]

Mahmud Abilov, Sovyet Tümgenerali, Sovyet-Gürcü Savaşı ve II. Dünya Savaşı'nda savaşmıştır.^[18]
Rafael Emirbeyov, futbolcu, Bak FK'nin oyuncusu.
Rahid Emirguliyev, futbolcu, Hazar Lenkeran'ın oyuncusu.
Ferida Azizova, tekvando uygulayıcısı.
Timofey Borşev, Türkmen SSR Uluslararası İlişkiler Halk Komiseri (1938-1942).^[19]
Ekstremite kemiklerini uzatmak ve aynı adı taşıyan ameliyatı için Ilizarov aparatını icat etmekle tanınan Sovyet doktor Gavriil İlizarov.^[20]
Sedaget Kerimova, Lezgin yazar, şair ve gazeteci.^[21]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "The State Statistical Committee of the Azerbaijan Republic". 14 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2020.
^ Смысловой перевод священного Корана на русский язык Кулиева Эльмира
^ "The Ministry of Culture and Tourism of Azerbaijan: Gusar city". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2020.
^ Кусары 60. Azerbaijan: Communist. 1990. s. 48.
^ ^a ^b Российская еврейская энциклопедия. 5. Российская академия естественных наук. s. 248.
^ «Чай» на конце названия рек означает «река»: Кусарчай — «Кусарская река»
^ Кавказский календарь на 1916 год. Отдел статистический. Tiflis. s. 24.
^ "Всесоюзная перепись населения 1959 г. Численность городского населения союзных республик (кроме РСФСР), их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу". Демоскоп Weekly. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya" (Rusça). Институт демографии Государственного университета - Высшей школы экономики. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2010.
^ "Всесоюзная перепись населения 1979 г. Численность городского населения союзных республик (кроме РСФСР), их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу". Демоскоп Weekly. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2020.
^ "Shahdag Tourism Complex". 3 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2011.
^ "Qusar Local History Museum". Ministry of Culture of Azerbaijan - Khachmaz Regional Culture Office. 15 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2019.
^ Кусарская Государственная Картинная Галерея 19 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. kycap.com
^ "Qusar State Art Gallery". Ministry of Culture of Azerbaijan - Khachmaz Regional Office. 15 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2019.
^ "Становление независимого азербайджанского государства и этнические меньшинства". sakharov-center.ru. 3 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2020.
^ "Heydar Aliyev Center in Qusar". Ministry of Culture of Azerbaijan - Khachmaz Regional Culture Office. 15 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2019.
^ "Arşivlenmiş kopya". 1News.az (Rusça). 12 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2013.
^ А. М. Бабаев. Славный боевой путь генерала Махмуда Абилова (к 110-летию со дня его рождения). Махачкалинские известия, №36 (838) 16 (in Russian). Web version 29 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Кто руководил НКВД, 1934-1941: справочник. Zvenʹi︠a︡. 1999. s. 114. ISBN 9785787000320.
^ "The Ilizarov Method: History and Scope". Limb Lengthening and Reconstruction Surgery. CRC Press. 2006. ss. 3-6. ISBN 0849340519. 10 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2020.
^ Biography 15 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sedaget Kerimova website (in Russian)

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

GEOnet Names Server'da Qusar
kycap.com 14 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] "The State Statistical Committee of the Azerbaijan Republic". 14 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2020.

[2] Смысловой перевод священного Корана на русский язык Кулиева Эльмира

[3] "The Ministry of Culture and Tourism of Azerbaijan: Gusar city". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2020.

[4] Кусары 60. Azerbaijan: Communist. 1990. s. 48.

[РЕЭ-5] Российская еврейская энциклопедия. 5. Российская академия естественных наук. s. 248.

[6] «Чай» на конце названия рек означает «река»: Кусарчай — «Кусарская река»

[7] Кавказский календарь на 1916 год. Отдел статистический. Tiflis. s. 24.

[8] "Всесоюзная перепись населения 1959 г. Численность городского населения союзных республик (кроме РСФСР), их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу". Демоскоп Weekly. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2020.

[demo-9] "Arşivlenmiş kopya" (Rusça). Институт демографии Государственного университета - Высшей школы экономики. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2010.

[10] "Всесоюзная перепись населения 1979 г. Численность городского населения союзных республик (кроме РСФСР), их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу". Демоскоп Weekly. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2020.

[11] "Shahdag Tourism Complex". 3 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2011.

[12] "Qusar Local History Museum". Ministry of Culture of Azerbaijan - Khachmaz Regional Culture Office. 15 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2019.

[13] Кусарская Государственная Картинная Галерея 19 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. kycap.com

[14] "Qusar State Art Gallery". Ministry of Culture of Azerbaijan - Khachmaz Regional Office. 15 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2019.

[15] "Становление независимого азербайджанского государства и этнические меньшинства". sakharov-center.ru. 3 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2020.

[16] "Heydar Aliyev Center in Qusar". Ministry of Culture of Azerbaijan - Khachmaz Regional Culture Office. 15 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2019.

[17] "Arşivlenmiş kopya". 1News.az (Rusça). 12 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2013.

[18] А. М. Бабаев. Славный боевой путь генерала Махмуда Абилова (к 110-летию со дня его рождения). Махачкалинские известия, №36 (838) 16 (in Russian). Web version 29 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[19] Кто руководил НКВД, 1934-1941: справочник. Zvenʹi︠a︡. 1999. s. 114. ISBN 9785787000320.

[SIlizarov-20] "The Ilizarov Method: History and Scope". Limb Lengthening and Reconstruction Surgery. CRC Press. 2006. ss. 3-6. ISBN 0849340519. 10 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2020.

[21] Biography 15 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sedaget Kerimova website (in Russian)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

Kusar nedir?, Kusar anlamı nedir?, Kusar ne demektir?