Kruvazör

Kruvazör (Felemenkçe: Kruiser, "çarpışan") büyük savaş gemilerinin sınıfıdır. Muhrip sınıfı gibi dışarıda destek ihtiyacı olan bir sınıftı fakat modern zamanda bu fark ortadan kalkmıştır. Geçmişte bağımsız operasyonlar için en küçük gemi olarak düşünülürdü. Modern savaşta kruvazörün eski işlevi ortadan kalkmış, yerlerini muhriplere terk etmiştir. Askeri işlev nedeniyle kruvazör adı en büyük gemiler için kullanılmaktadır.

Deutschland sınıfı kruvazörler Versay Antlaşması sınırlamalarına uyum içinde Alman Reichsmarine tarafından yapılan ağır zırhlara sahip kruvazör formuyla üç Panzerschiff'in serisidir. Sınıfın ismi, ilk tamamlanan gemi Deutschlandın ardından belirlenmiştir. Seriye mensup üç gemi 1931 ile 1934 yılları arasında yapılmıştır ve II. Dünya Savaşı sırasında Kriegsmarine’e hizmet etmiştir.

İngiltere, zırhlı ve kruvazörden küçük olmalarına karşın ağır ateş gücüne sahip olmalarından dolayı ve deplasmanlarının ağır kruvazöre yakın olmasına karşın diğer devletlerin ağır kruvazörlerinden daha fazla topla donatılmış olmalarından dolayı gemilerini cep zırhlısı olarak adlandırmaya başladı. Deutschland sınıfı gemiler de bu daire içinde ‘’cep zırhlısı’’ olarak anıldı. Aslında gemiler Amerikan Pensylvania sınıfı zırhlılardan iki feet daha uzundu. Deutschland sınıfı gemiler başlangıçta Panzerschiff olarak sınıflandırıldıysa da Şubat 1940'ta Kriegsmarine, gemileri ağır kruvazör olarak tekrar sınıflandırıldı.^{[kaynak belirtilmeli]}

Sovyet kruvazör geliştirme[değiştir | kaynağı değiştir]

Sovyet Donanmasında, kruvazörler savaş gruplarının temelini oluşturdu. Savaştan hemen sonraki dönemde, silahlı hafif kruvazör filosu inşa edildi ancak bunların yerini 1960'ların başında çok sayıda gemi savar gemi seyir füzeleri (ASCM'ler) (ingilizce: anti-ship cruise missile) ve uçaksavar füzeleri taşıyan "roket kruvazörleri" olarak adlandırılan büyük gemiler aldı. Sovyet savaş doygunluk saldırı doktrini, kruvazörlerinin (aynı zamanda muhripler ve hatta füze teknelerinin yanı sıra) büyük konteyner/fırlatma tüpü yuvalarına birden fazla füze monte etmesi ve NATO muadillerinden çok daha fazla ASCM taşıması anlamına gelirken, NATO savaşçıları bunun yerine daha küçük ve daha hafif füzeler (Sovyet gemilerine kıyasla silahsız görünürken) kullandılar.

1962–1965'te dört Kynda sınıfı kruvazör hizmete girdi; bunlar sekiz uzun menzilli SS-N-3 Shaddock ASCM için tam yeniden yükleme setli fırlatma rampalarına sahipti; bunların orta-menzil kılavuzlu 450 kilometre (280 mi) menzili vardı.^[1] Dört SS-N-3 ASCM için fırlatıcılı ve yeniden yüklemesiz, dört adet daha mütevazı Kresta I sınıfı kruvazör 1967-69'da hizmete girdi.^[2] 1969–79'da Sovyet kruvazör sayısı, hizmete giren on Kresta II sınıfı kruvazör ve yedi Kara sınıfı kruvazör ile üç kattan fazla arttı. Bunlar, başlangıçta NATO için belirsiz olan sekiz büyük çaplı füze fırlatma rampaları vardı. Bu SS-N-14 Silex, esasen denizaltı savar rolü için üstten/alt roketle gönderilen ağır torpidoydu ancak 90 kilometre (56 mi) menzile kadar yüzey önleyici (İngilizce: anti-surface) etki yapabilirdi.

Sovyet doktrini değişmişti; nükleer savaş durumunda Sovyet balistik füze denizaltılarının Birleşik Devletler’in menziline girmesine izin vermek için NATO denizaltılarını yok etmek amacıyla güçlü denizaltı-savar gemilere (bunlar "Büyük Denizaltısavar Gemileri" olarak adlandırıldı, ancak çoğu referansta kruvazör olarak listelendi) ihtiyaç duyuldu. Bu zamana kadar Uzun Menzilli Havacılık ve Sovyet denizaltı kuvveti çok sayıda ASCM konuşlandırabilirdi. Doktrin daha sonra "Slava" ve "Kirov" sınıfları ASCM'ler ile ezici taşıyıcı grup savunmalarına geri döndü.^[3]

Mevcut kruvazörler[değiştir | kaynağı değiştir]

En yeni Sovyet/Rus roket kruvazörleri, dört Kirov sınıfı muharebe kruvazörü 1970'lerde ve 1980'lerde inşa edildi. "Kirov" sınıfından biri tamirde ve 2'si hurdaya çıkarıldı, Pyotr Velikiy muharebe kruvazörü ise aktif hizmettedir. Rusya ayrıca iki Slava sınıfı kruvazör ve 12 P-700 Granit Granit süpersonik AShMs tamamlayıcılığı nedeniyle resmi olarak bir kruvazör, özellikle "ağır havacılık kruvazörü" (Rusça: тяжелый авианесущий крейсер) olarak belirlenmiş bir Admiral Kuznetsov sınıfı uçak gemisi işletmektedir. Pyotr Velikiy Kuzey Filosunun amiral gemisi olduğundan, halen Kirov sınıfı ağır füze kruvazörleri komuta amaçlı kullanılmaktadır. Ancak, 44 OSA-MA füzesinden 196 9K311 Tor füzesine kadar taşıdıkları nokta savunma füzeleri dizisinin gösterdiği gibi hava savunma yetenekleri hala güçlüdür. Daha uzun menzilli hedefler için S-300 kullanılır. Daha yakın menzilli hedefler için AK-630 veya Kashtan CIWS'ler kullanılır. Bunun dışında, Kirovs'un gemi savar savaş için 20 adet P-700 Granit füzesi vardır. Radar ufkunun ötesindeki hedef tespiti için üç helikopter kullanılabilir. Kirov sınıfı kruvazörler, geniş bir silah yelpazesinin yanı sıra, filoya liderlik etmelerini sağlayan birçok sensör ve iletişim ekipmanı ile donatılmıştır.

Birleşik Devletler Donanması, İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana uçak gemisine odaklandı. 1980'lerde inşa edilen "Ticconderoga" sınıfı kruvazörler, aslında muhrip sınıfı olarak belirlenip ve tasarlanmıştı ve uçak gemisi merkezli filolarda çok güçlü bir hava savunmasını amaçlıyordu.

Çin'in en yeni Type 055 muhribi, büyüklüğü ve silahları nedeniyle Amerika Birleşik Devletleri Savunma Bakanlığı tarafından kruvazör olarak sınıflandırıldı.

ABD ve Sovyet donanmaları dışında, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra yeni kruvazörler nadirdi. Çoğu donanmalar, filo hava savunması için güdümlü füze muhripleri ve seyir füzeleri için muhripler ve fırkateynler kullanır. Görev kuvvetlerinde faaliyet gösterme ihtiyacı, çoğu donanmanın tek bir role, genellikle denizaltı savar veya uçaksavarlara adanmış gemiler etrafında tasarlanmış filolara geçmesine neden oldu ve büyük "genelci" gemi çoğu deniz kuvvetlerinden kayboldu.

Birleşik Devletler Donanması ve Rus Donanması, kruvazör işleten tek donanmalardır. İtalya 2003 yılına kadar Vittorio Veneto kruvazörünü kullandı; Fransa, Mayıs 2010'a kadar Jeanne d'Arc kruvazörünü yalnızca eğitim amaçlı tek bir helikopter kruvazörü olarak işletti. Çin Donanmasının Type 055'i ABD Savunma Bakanlığı tarafından kruvazör olarak sınıflandırılırken, Çinliler onu güdümlü füze destroyeri olarak görür.^[4]

Uçak kruvazörleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Zaman zaman, bazı donanmalar uçak taşıyan kruvazörleri denedi. Bir örnek İsveçli Gotland ‘dır. Bir diğeri, 1942'de büyük bir deniz uçağı grubunu taşımak üzere dönüştürülen Japon Mogami idi. “Helikopter kruvazörü”‘de başka bir çeşittir. Hizmetteki son örnek, son birimi Amiral Gorshkov'un saf bir uçak gemisine dönüştürüldüğü ve Hindistan‘a INS Vikramaditya olarak satıldığı Sovyet Donanmasının Kiev sınıfıydı. Rus Donanması'nın Amiral Kuznetsov sözde bir havacılık kruvazörü olarak belirlenmiş ama bunun dışında Karadan karaya füze bataryası ile de olsa da standart orta büyüklükte bir uçak gemisine benzer.

Kraliyet Donanması'nın uçak taşıyan Invincible ve İtalyan Donanması'nın uçak taşıyan Giuseppe Garibaldi gemileri aslında 'güverte kruvazörleri' olarak belirlenmiş ancak o zamandan beri ise küçük uçak gemileri olarak belirlenmiştir. Benzer şekilde, Japonya Deniz Öz Savunma Kuvvetleri'nin Haruna sınıfı ve Shirane sınıfı "helikopter muhripleri" gerçekten daha çok helikopter kruvazörleri olarak çalışır ve uçakları tamamlar ancak San Francisco Antlaşması nedeniyle muhrip olarak belirlenmelidirler.

1980'lerin sonlarında Amerika Birleşik Devletleri tarafından üzerinde çalışılan bir kruvazör alternatifine çeşitli şekillerde Mission Essential Unit (MEU) veya CG V/STOL olarak adlandırıldı. 1930'ların bağımsız operasyon kruvazör-taşıyıcılarının ve Sovyet “Kiev” sınıfının düşüncelerine dönüşte, gemi bir hangar, asansörler ve bir uçuş güvertesi ile donatılacaktı. Görev sistemleri Aegis, SQS-53 sonar, 12 SV-22 ASW uçağı ve 200 VLS hücresiydi. Ortaya çıkan geminin su hattı uzunluğu 700 fit, su hattı kirişi 97 fit ve yaklaşık 25,000 ton deplasmana sahip olacaktı. Diğer özellikler arasında entegre bir elektrikli sürücü ve hem bağımsız hem de ağ bağlantılı gelişmiş bilgisayar sistemleri yer aldı. ABD Donanması'nın "Denizde Devrim" çabasının bir parçasıydı. Proje, Soğuk Savaş'ın aniden sona ermesi ve sonrasında kısıtlandı, aksi takdirde sınıfın birincisi büyük olasılıkla 1990'ların başında sipariş edilecekti.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Philip Sims; Michael Bosworth; Chris Cable; Howard Fireman. "Historical Review of Cruiser Characteristics, Roles and Missions". SFAC Report Number 9030-04-C1. Future Concepts and Surface Ship Design Group, Naval Sea Systems Command, United States Navy. 5 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2011.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Gardiner and Chumbley, p. 380
^ Gardiner and Chumbley, p. 381
^ Gardiner and Chumbley, pp. 345, 381–382
^ "2017 China Military Power Report" (PDF). dod.defense.gov. 27 Haziran 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.

[1] Gardiner and Chumbley, p. 380

[2] Gardiner and Chumbley, p. 381

[3] Gardiner and Chumbley, pp. 345, 381–382

[4] "2017 China Military Power Report" (PDF). dod.defense.gov. 27 Haziran 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.

[1]

[2]

[3]

[4]

Kruvazör ne demektir