Katsudō Shashin

Katsudō Shashin
活動写真
	Üç saniyelik Katsudō Shashin filminden bir çerçeve
Yapımcı	Bilinmiyor
Renk	Renkli
Yapım yılı	Tahminî olarak 1907-1912 arası
Süre	3 saniye
Ülke	Japonya

Katsudō Shashin^[a] (Japonca: 活動写真; "Hareketli Resimler"), bilinen en eski Japon animasyon çalışmasına ait bir film şerididir. Yaratıcısı bilinmemekle birlikte 1907 ile 1912 yılları arasında, Meiji Dönemi'nde yapıldığını gösteren kanıtlar bulunmaktadır. Dolayısıyla yapımının, Batılı animasyon filmlerinin Japonya'daki ilk gösterimlerinden önceki bir tarihte olabileceği düşünülür. Film, 2005 yılında Kyoto'da bulunan bir film ve projektör koleksiyonunda keşfedilmiştir.

Üç saniyelik film şeridinde; "活動写真" karakterlerini yazmasının ardından şapkasını çıkarıp boyun eğerek selam veren bir çocuk tasvir edilir. Çerçeveler, büyülü fener slaytlarının yapımında kullanılan bir cihaz ile kırmızı ve siyah renklerde şablon olarak hazırlanmış ve filmin aralıksız oynatılabilmesi için film şeridi bir döngü hâlinde tutturulmuştur.

Tanımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Katsudō Shashin

Selüloit şeridin elli karesi üzerine bir dizi çizgi film görüntüsünden oluşan Katsudō Shashin, saniyede on altı kare olmak üzere üç saniye sürer.^[2] Filmde, sağdan sola kanji karakterleri ile "活動写真" (katsudō shashin, "hareketli resim" veya "etkinlik fotoğrafı") yazan, ardından izleyiciye dönerek şapkasını çıkarıp boyun eğerek selam veren, denizci kıyafeti giymiş bir çocuk tasvir edilir.^[2] Gerçek adı bilinmeyen film, Katsudō Shashin olarak anılır.^[1]

Geleneksel animasyonların aksine çerçeveleri, görüntülerin fotoğraflanmasıyla değil, bir şablon kullanılarak filme basılmalarıyla üretildi.^[3] Baskısı, büyülü fener slaytlarını kalıplamak için kullanılan bir alet olan kappa-ban^[b] ile yapıldı. Görüntüler, sürekli görüntüleme için uçları bir halka hâlinde tutturulmuş 35 mm'lik bir film şeridi üzerinde kırmızı ve siyah renkteydi.^[c]^[4]^[5]

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Zoetrop gibi optik oyuncaklar için basılan animasyon filmler, ekran animasyonunun öncülleri olarak kabul edilir. Sinematograf, 1898'de Nürnberg'de düzenlenen bir oyuncak festivalinde Alman oyuncak üreticisi Gebrüder Bing tarafından tanıtıldı; ardından diğer oyuncak üreticileri de benzer aletlerin satışına başladı^[6] Bu aletler için canlı çekim filmlerinin yapımı pahalıydı. Animasyon filmleri, 1898 civarı olduğu düşünülen erken bir tarihte, bunlarda kullanılmak üzere satışa sunuldu ve sürekli izlenebilmeleri için döngüler hâlinde sabitlenebiliyorlardı.^[7] Sinematografların Japonya'ya ithalatı yine erken bir tarihte, 1904 civarında gerçekleşti;^[8] filmleri de muhtemelen animasyon döngüleri içeriyordu.^[9]

Katsudō Shashin'in yayınlanmasında kullanılan projeksiyonlu film teknolojisi Japonya'ya 1896-97 civarında Batı'dan geldi.^[10] Japon sinemalarında kesin olarak tarihlendirilebilen en eski yabancı animasyon gösterimi, Fransız animatör Émile Cohl'un Les Exploits de Feu Follet (1911)^[d] adlı filminin 15 Nisan 1912'de Tokyo'da yapılan prömiyeridir. Sinema ekranlarına ulaşan ilk Japon animasyon filmleri ise Ōten Shimokawa, Seitarō Kitayama ve Jun'ichi Kōuchi'nin 1917'deki çalışmalarıdır.^[11] Bu filmler daha sonra ortadan kayboldu, ancak birkaç tanesinin evde elle çalıştırılan projektörlerde izlenmek üzere hazırlanmış oyuncak film versiyonları keşfedildi. Aralarında günümüze ulaşan en eskisi, ev versiyonunda Namakura Gatana şeklinde adlandırılmış olan Hanawa Hekonai meitō no maki (1917) filmidir.^[12]

1904-1905 Rus-Japon Savaşı sırasında Asahi Shimbun ve Yomiuri Shimbun gibi gazeteler, Japon satıcıların projeksiyon ekipmanı ve yabancı film reklamlarını yayınlamaya başladı.^[9] Bu yıllarda selüloit fiyatlarında da büyük bir düşüş yaşandı ve bu durum, sinematografinin artan popülaritesiyle birlikte daha küçük şirketlerin de film üretmesine olanak sağladı.^[9]

Yeniden keşfi[değiştir | kaynağı değiştir]

Aralık 2004'te Kyoto'daki bir ikinci el satıcısı, Kyotolu bir aileden bir film ve projektör koleksiyonu aldıktan sonra Osaka Sanat Üniversitesinde ikonografi uzmanı olan Natsuki Matsumoto ile temasa geçti.^[3]^[13] Ertesi ay Matsumoto, ürünleri satın almaya geldi.^[3]^[14] Koleksiyonda üç projektör, on bir adet 35 mm film ve on üç adet cam büyülü fener slaytı vardı.^[3]

Bu koleksiyondan çıkan Katsudō Shashin'in şeridi Matsumoto tarafından bulunduğunda kötü bir durumdaydı.^[13] Aynı koleksiyonda üç adet Batılı animasyon film şeridi de yer alıyordu ve Katsudō Shashin'in, Alman veya diğer Batı animasyonlarının bu tür örneklerini taklit etmek için yapılmış olabileceği düşünülmüştü.^[15] Matsumoto ile animasyon tarihçisi Nobuyuki Tsugata, koleksiyondaki projektörlerin olası üretim tarihleri gibi kanıtlara dayanarak filmin büyük olasılıkla, 1912'de sona eren Meiji Dönemi'nin sonlarında yapıldığını;^[16] tarihçi Frederick S. Litten ise "1905'ten önce veya 1912'den sonra bir üretim tarihinin olası olmadığı"nı belirterek yapım tarihinin 1907 civarında olduğunu öne sürdü.^[9]^[14] Çeşitli kanıtlar, Katsudō Shashin'in ev projektörleri olan zenginlere satılmak üzere seri olarak üretildiğini gösteriyordu.^[17] Film şeridinin yaratıcısı bilinmese de,^[13]^[14] Matsumoto'ya göre filmin düşük kalite ve teknolojiye sahip baskı tekniği kullanımı, büyük şirketler tarafından değil de daha küçük bir şirket tarafından hazırlanmış olma ihtimaline işaret ediyordu. Diğer bir ihtimal de bu filmin, ithal film ve sinematograflara yerel eklemeler yapmak amacıyla büyülü fener slaytlarında kullanılan elle renklendirme yöntemlerinin yerine Alman baskı tekniğinin taklit edildiği denemelerden olmasıdır.^[9]

Filmin yapım tarihi ile ilgili tahminler göz önüne alındığında, Cohl ile Amerikalı animatörler J. Stuart Blackton ve Winsor McCay'in erken dönem animasyon çalışmalarıyla çağdaş, hatta onlardan daha eski olabilirdi. Asahi Shimbun'a verdiği röportajda Tsugata, bir Meiji Dönemi animasyonunun keşfinin önemli olduğunu ancak [Katsudō Shashin]'in "çağdaş anlamıyla animasyon olarak adlandırılmasının bile tartışmalı olduğu"nu ifade etti.^[14]^[18]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Bazen Matsumoto fragmanı olarak da bilinir.^[1]
^ kappa-ban (合羽版); baskı sürecine kappa-zuri (合羽刷り) adı verildi.
^ Film şeridi, üretildiği zamandan günümüze kadar geçen sürede 33,5 mm'ye kadar küçüldü.^[1]
^ Japonca: ニッパルの変形 Nipparu no Henkei

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

^ ^a ^b ^c Litten 2014, s. 13.
^ ^a ^b Anime News Network yazı ekibi 2005.
^ ^a ^b ^c ^d Matsumoto 2011, s. 98.
^ Asahi Shimbun yazı ekibi 2005.
^ Matsumoto 2011, s. 116.
^ Litten 2014, s. 9.
^ Litten 2014, s. 10.
^ Litten 2014, s. 14.
^ ^a ^b ^c ^d ^e Litten 2014, s. 15.
^ Matsumoto 2011, s. 112.
^ Litten 2013, s. 27.
^ Matsumoto 2011, ss. 96–97.
^ ^a ^b ^c Clements & McCarthy 2006, s. 169.
^ ^a ^b ^c ^d Sahbegovic 2022.
^ Litten 2014, s. 12.
^ Matsumoto & Tsugata 2006, s. 101; Matsumoto 2011, s. 115.
^ Matsumoto 2011, ss. 116-117.
^ López 2012, s. 584.

Genel

Anime News Network yazı ekibi (7 Ağustos 2005). "Oldest Anime Found". Anime News Network. 2 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2021.
Asahi Shimbun yazı ekibi (1 Ağustos 2005). "Nihon saiko? Meiji jidai no anime firumu, Kyōto de hakken" 日本最古？明治時代のアニメフィルム、京都で発見 [Japonya'nın en eskisi mi? Kyoto'da Meiji Dönemi animasyon filmi keşfedildi]. China People's Daily Online (Japonca sürümü) (Japonca). 11 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2014.
Clements, Jonathan; McCarthy, Helen (2006). The Anime Encyclopedia: A Guide to Japanese Animation Since 1917. Stone Bridge Press. ISBN 978-1-84576-500-2.
Litten, Frederick S. (2013). "Shōtai kenkyū nōto: Nihon no eigakan de jōei sareta saisho no (kaigai) animēshon eiga ni tsuite" 招待研究ノート：日本の映画館で上映された最初の（海外）アニメーション映画について [Japon Sinemalarında Gösterilen En Eski (Yabancı) Animasyon Üzerine]. The Japanese Journal of Animation Studies (Japonca). 15 (1A). ss. 27-32.
Litten, Frederick S. (17 Haziran 2014). "Japanese color animation from ca. 1907 to 1945" (PDF). litten.de. 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2024.
López, Antonio (2012). "A New Perspective on the First Japanese Animation". Published proceedings‚ Confia‚ (International Conference on Illustration and Animation)‚ 29–30 Nov 2012. IPCA. ss. 579-586. ISBN 978-989-97567-6-2.
Matsumoto, Natsuki; Tsugata, Nobuyuki (2006). "Kokusan saikō to kangaerareru animēshon firumu no hakken ni tsuite" 国産最古と考えられるアニメーションフィルムの発見について [En eski olduğu iddia edilen Japon animasyon filmlerinin keşfi]. Eizōgaku (Japonca), 76. ss. 86-105. ISSN 0286-0279.
Matsumoto, Natsuki (2011). "映画渡来前後の家庭用映像機器" [Japonya'da sinemanın ilk günlerinden kalma ev sineması ekipmanları]. Iwamoto, Kenji (Ed.). Nihon eiga no tanjō 日本映画の誕生 [Japon filminin doğuşu] (Japonca). Shinwa-sha. ss. 95-128. ISBN 978-4-86405-029-6.
Sahbegovic, Alan (8 Eylül 2022). "What is the first anime ever created? Exploring one of the industry's biggest disputes". Sportskeeda. Erişim tarihi: 18 Nisan 2024.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

IMDb'de Katsudō Shashin

[2] Bazen Matsumoto fragmanı olarak da bilinir.^[1]

[5] kappa-ban (合羽版); baskı sürecine kappa-zuri (合羽刷り) adı verildi.

[6] Film şeridi, üretildiği zamandan günümüze kadar geçen sürede 33,5 mm'ye kadar küçüldü.^[1]

[14] Japonca: ニッパルの変形 Nipparu no Henkei

[FOOTNOTELitten201413-1] Litten 2014, s. 13.

[FOOTNOTEAnime_News_Network_yazı_ekibi2005-3] Anime News Network yazı ekibi 2005.

[FOOTNOTEMatsumoto201198-4] Matsumoto 2011, s. 98.

[FOOTNOTEAsahi_Shimbun_yazı_ekibi2005-7] Asahi Shimbun yazı ekibi 2005.

[FOOTNOTEMatsumoto2011116-8] Matsumoto 2011, s. 116.

[FOOTNOTELitten20149-9] Litten 2014, s. 9.

[FOOTNOTELitten201410-10] Litten 2014, s. 10.

[FOOTNOTELitten201414-11] Litten 2014, s. 14.

[FOOTNOTELitten201415-12] Litten 2014, s. 15.

[FOOTNOTEMatsumoto2011112-13] Matsumoto 2011, s. 112.

[FOOTNOTELitten201327-15] Litten 2013, s. 27.

[FOOTNOTEMatsumoto201196–97-16] Matsumoto 2011, ss. 96–97.

[FOOTNOTEClementsMcCarthy2006169-17] Clements & McCarthy 2006, s. 169.

[FOOTNOTESahbegovic2022-18] Sahbegovic 2022.

[FOOTNOTELitten201412-19] Litten 2014, s. 12.

[FOOTNOTEMatsumotoTsugata2006101Matsumoto2011115-20] Matsumoto & Tsugata 2006, s. 101; Matsumoto 2011, s. 115.

[FOOTNOTEMatsumoto2011116-117-21] Matsumoto 2011, ss. 116-117.

[FOOTNOTELópez2012584-22] López 2012, s. 584.

[a]

[2]

[1]

[3]

[b]

[c]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[d]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

Katsudō Shashin nedir?, Katsudō Shashin anlamı nedir?, Katsudō Shashin ne demektir?