Kürdistani Parti kısaca PAKURD (Kürtçe: Partiya Kurdistanî / پارتیا کوردستانی), 26 Mayıs 2014 tarihinde 500 delegenin imzasıyla kurulan Kürt milliyetçi siyasi parti.^[1] Partinin öncülü sivil itaatsizlik eylemleri düzenleyen Kürdistan Vicdan İnisiyatifi'dir.^[2] Partinin kurucusu ve lideri İbrahim Halil Baran'dır. PAKURD, 21 Aralık 2023'te 2. Olağan Kongresi'ni yapmış ve Genel Başkanlığa Gewran Goyî seçilmiştir.^[3] Parti amaçlarını "Açık Kürdistancı siyaset, Kürdistan milliyetçiliği, şiddet karşıtlığı ve sivil toplumculuk" olarak deklare etmiştir.^[1]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Önceleri Halkın Demokrasi Partisi ve Demokratik Toplum Partisi gibi partilerde yaptığı çalışmalarla tanınan İbrahim Halil Baran, Abdullah Öcalan ve onun çizgisindeki partilerin Ortak Ulus ve Misak-ı Milli’yi savunan yeni yapılanmalarına yaptığı eleştirilerle öne çıktı.^[4] 2007 yılında Aysel Tuğluk'un Radikal gazetesinde yayınlanan "Sevr Travması ve Kürtlerin Empatisi'"^[5] adlı yazıya verdiği "Recmedilen Kürt, Kemalizm ve Aysel Tuğluk"^[6] başlıklı yazı ile cevap verdi Kürt siyasal hareketi içinde tartışmalara sebep oldu. Demokratik Toplum Partisi ve Barış ve Demokrasi Partisi içinde "Türkiyelileşme" olarak tarif ettiği siyasete karşı Kürt milliyetçiliğini öne çıkarmaya çalıştı. Bu görüş ayrılığı nedeniyle Demokratik Toplum Kongresi'nden ayrıldı.

Kuruluş[değiştir | kaynağı değiştir]

2006 yılından itibaren örgütlenen grup "Kürdistan Vicdan İnisiyatifi" adıyla Diyarbakır, Urfa, Van, Mardin ve İstanbul’da çeşitli protestolar düzenledi.^[7] "Sivil Cuma" olarak anılan ve daha sonra Barış ve Demokrasi Partisi tarafından sahiplenilen gösterilere imza atan grup^[8][9] Roboski Katliamı sebebiyle Taksim'de protesto eylemleri düzenledi.^[2]

Baran, 2010 yılından itibaren yeni bir hareket başlatmak için çeşitli illeri dolaştı ve konferanslar verdi. Baran, 22 Nisan 2014'te yeni bir parti kuracaklarını açıkladı.^[10] "Kürdistani Parti İnisiyatifi" adıyla sosyal medya üzerinden duyurulan hareket,^[11] 26 Mayıs 2014'te kuruluşunu Partiya Kurdistanî (PAK) adıyla deklare etti.^[1] Kısa bir süre sonra "PAK" kısaltmasını kullanan başka bir partinin kurulması ve bu isimde ısrar etmesi üzerine parti meclisi kısa adını "PAKURD" olarak değiştirdi.^[12]

Kürdistani Parti, Kobani Kuşatması sırasında yardım faaliyetleri düzenledi. İbrahim Halil Baran ve arkadaşları bu dönemde çeşitli kitle örgütlerinin kurulmasını sağladı.^[13] 2015'te Kürt siyasal hareketinden olan diğer partilerle "Kürdistani Partiler Grubu"nu oluşturdu. Kürtlerin ulusal haklarının tanınması için birçok uluslararası temasta bulundu,^[14] 6-7 Şubat 2016'da Diyarbakır’da "Kürdistan’da Savaşın Sonlandırılması ve Siyasi Çözüm Perspektifi" adıyla bir konferans düzenledi.^[15] İbrahim Halil Baran söylevlerinde Kürtlere devlet olmalarıyla ilgili açıkça çağrıda bulundu ve yüz yıldır bekledikleri fırsatın geldiğini ifade etti.^[16]

PAKURD Operasyonu[değiştir | kaynağı değiştir]

11 Ocak 2017 tarihinde Baran ile birlikte partinin 18 yöneticisi ve 42 üyesi Urfa, Mardin, Şırnak, Ağrı, Diyarbakır, Muş ve Van’da yapılan eş zamanlı bir operasyonla gözaltına alındılar.^[17][18][19] Baran ve beraberindekiler 23 Ocak 2017’de çıkarıldıkları mahkemede tutuklandılar.^[20][21] Parti avukatları müvekkillerine ağır işkence yapıldığını açıklayarak suç duyurusunda bulundu ve Azadi Hareketi, Kürdistan Demokrat Partisi/Kuzey, Kürdistan Özgürlük Partisi ve Türkiye Kürdistan Sosyalist Partisi, Baran'ın işkenceye uğramasını kınadıkları ortak bir baskın açıklaması yaptılar.^[22] Noam Chomsky, Türkiye hükûmetine bir çağrıda bulunarak İbrahim Halil Baran'ın serbest bırakılmasını istedi.

13 gün boyunca ağır işkence gördüğü ve birçok kemiği kırılan İbrahim Halil Baran'ın evinden toplanan delilin Kürdistan bayrağı olduğu ortaya çıktı.^[23] Şanlıurfa milletvekili Osman Baydemir, İçişleri Bakanlığı'na Baran ve işkenceye uğrayan PAKURD üyeleriyle ilgili soru önergesi verdi.^[24] Baran ve parti yöneticileri Ocak ayında ‘Örgüt üyeliği’, ‘Terör Örgütü Propagandası’, ‘Örgüt yöneticiliği’ ve ‘Cumhurbaşkanına hakaret’ suçlamasıyla yargılandılar ve ağır hapis cezalarına çarptırıldılar.^[25]

Görev değişiklikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Temmuz 2017’de bazı parti yöneticilerinin serbest bırakılması üzerine partiden yazılı bir açıklama yapıldı ve görev değişiklikleri duyuruldu. Yapılan yazılı açıklamaya göre parti yöneticilerinden Serdar Erdem, Bilal Aslan, Ahmet Şahin ve Ramazan Kılıç da ağır işkenceye uğramıştı.^[25] Yeni yönetimi belirleyen Genel İstişare Kurulu, Diyarbekir temsilciliğine Haci Kumru, Avrupa koordinasyonuna Mehabad Anter ve Meto Dersimi, Genişletilmiş Divan başkanlığına Mehmet Mesut Zınar, İletişim direktörlüğüne Halil H. Ekinci, Parti Sözcülüğüne de Neslihan Ürek ve Sidar Halman’ı atadı.^[25] 25 Eylül 2017'de yapılan Kürdistan Bölgesel Yönetimi bağımsızlık referandumuna destekte bulunan açıklamada partinin artık diğer Kürt partileriyle ortak hareket etmeyeceği duyuruldu.

4 yılı İbrahim Halil Barana olmak üzere neticelenen davalarda parti üyelerine 148 yıl hapis cezası verildi. Baran, 2 Ekim 2018’de İstanbul Sabiha Gökçen Havaalanı’nda tekrar gözaltına alındı ve bu olaydan sonra Baran ve partinin bazı önemli isimleri Türkiye'den ayrıldı.^[26][27]

Siyasi Pozisyonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Bağımsızlığa destek[değiştir | kaynağı değiştir]

Mesud Barzani'nin Kürt partileriyle yaptığı toplantıda, "Arkamda durursanız, hemen bugün bağımsızlık ilan ederim" sözlerine, Atina'da Aleksis Çipras'ın misafiri olarak bulunan İbrahim Halil Baran şöyle bir çıkışla destek oldu:

“Kürdistan’ın kuzeyinden bu çağrıya ses veriyoruz, biz Kürdistan için bir taşı yerinden oynatan herkesin kardeşiyiz. Başkan Barzani’nin de sonuna kadar arkasındayız, yeter ki Mahabad’da düşen bayrağımızı tekrar ayağa kaldırsın. Şu an bağımsız Kürdistan’a dair tek umudumuz da o.”^[28]

2015 seçimleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kürdistani Parti, seçimlerde genel olarak boykotçu bir tavır benimsemiştir. 7 Haziran 2015 ve 1 Kasım 2015 Türkiye Genel Seçimleri için bir "Kürt ittifakının" kurulması için girişimlerde bulunmuş fakat sonuç alamamıştır.^[29] Kürdistani Parti'nin seçimlerle ilgili genel tavrını 3 Haziran 2015'te parti sözcüsü Neslihan Ürek şöyle açıklamıştır:^[29]

"Partiya Kurdistanî; bir seçim partisi değil, bir fikir partisidir ve genel tutumu, Kürdistan’ın ali menfaatlerini korumak ve Kürtlerin bu hat üzerinde müttefik olmalarını sağlamaktır.  PAKURD, bu minvalde olası bir ittifakta kendisi yer almasa bile destekleme kararı almıştır. Ne var ki Kürdistan’ın bağımsızlık, statü, bayrak ve bütün kolektif hakları için geniş bir ittifak kurmanın pek mümkün olmadığı görülmüştür. Kürtlerin, Türk parlamentosunda yer almaları ve bunun için mücadele etmeleri kendi başına absürt bir durumdur. Ne var ki bu mevcut durum, Kürtlerin herhangi bir şekilde temsilini gerekli kılmıştır. Fakat, Türk parlamentosu Kürtler için siyaset yapmanın tek yolu ve yeri değildir. Bizim için kendi millet ve değerlerimize bağlılığımızla ilgili yemini, kendi dilimizle ifade edemediğimiz ve Kürdistan’ın bağımsızlığını savunamayacağımız bir yapı yok hükmündedir. Kürt siyasi hareketine yaslanan partilerinden birinin %10 barajını aşabilecek noktaya gelmesi olumludur ve ancak Kürtlerin doğrudan temsili varsa bu durum kıymetlidir. Kürt partilerinin tümünün içinde yer alacağı bir Kürt listesi oluşturulmalı iken parti menfaatlerinin öne çıkarılması üzücüdür. Barajın aşılmaması halinde Kürdistan’da bir parlamento kurulacağı söylentisi dahi umut vericidir."

2017 Anayasa değişikliği referandumu[değiştir | kaynağı değiştir]

Yöneticilerinin çoğu PAKURD Operasyonu sebebiyle cezaevindeyken gerçekleşen 2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumu ile ilgili Genel Başkan İbrahim Halil Baran, tutuklu bulunduğu Şanlıurfa T Tipi Kapalı Cezaevi'nden gönderdiği bir mesajla tavır belirledi. Daha sonra kendisi de tutuklanan parti Başkanlık Divanı üyesi Salih Süleymani tarafından iletilen mesajda Baran, "Kızıl Kemalistler" ile Yeşil Kemalistler arasında bir tercih yapmayacaklarını" söyledi.^[22]

2017 Kürdistan Bölgesel Yönetimi bağımsızlık referandumu[değiştir | kaynağı değiştir]

Kürdistani Parti, 2017 Kürdistan Bölgesel Yönetimi bağımsızlık referandumun geçmesi için desteklerde bulunmuş ve hem Türkiye'de hem de Kürdistan bölgesinde çalışmalarda bulunmuştur.^[30][31][32] Parti Sözcüsü Sidar Halman, Kürtçe'nin çeşitli lehçelerinde okuduğu mesajla Kürt yönetimine desteklerini sundu.^[33][34] Elazığ Yüksek Güvenlikli Cezaevine konan parti yöneticisi Salih Süleymani, gönderdiği yazılı mesaj ile Kürdistan referandumunu destekledi.^[30] Parti yöneticilerinin referandum sebebiyle yaptığı açıklamalara Şanlıurfa Cumhuriyet Savcılığı dava açmıştır.^[35]

2018 Türkiye Genel Seçimleri ve Türkiye Cumhurbaşkanlığı Seçimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Milletvekili seçimleri için Cumhuriyet Halk Partisi, Saadet Partisi ve Halkların Demokratik Partisi, Kürdistani Parti ile görüşmeler gerçekleştirmiş fakat herhangi bir netice alınamamıştır. HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş, aralarında PAKURD'un da bulunduğu Kürt partilerine, Edirne Cezaevi'nden diyalog çağrısında bulundu.^[36] Parti Sözcüsü Sidar Halman, 28 Nisan 2018'de yaptığı açıklamada Kürt partilerine ortak aday ve ortak liste çıkarmak üzere çağrıda bulunduklarını fakat görüşmelerden bir sonuç alamadıklarını, Türk hapishanelerinde tutuklu bulunan Selahattin Demirtaş'ın aday olması halinde destekleyeceklerini ama genel seçimleri boykot ettiklerini duyurdu.^[37][38] Demirtaş, avukatları aracılığıyla Twitter hesabı üzerinden Kürdistani Parti'ye bir teşekkür mesajı yayınladı.^[39]

31 Mart 2019 Türkiye Yerel Seçimleri[değiştir | kaynağı değiştir]

PAKURD yaptığı yazılı açıklamada seçimlerde herhangi bir tarafı desteklemeyeceğini belirterek “Kutsal Kürdistan davasına gönül veren aziz milletimizi siyasi bir tutum alarak sandıklara gitmemeye çağırdığımızı beyan ederiz” çağrısında bulunuldu.^[40] Parti yaptığı açıklamada HDP, AKP ve MHP'yi sert dille eleştirdi.^[41]

Kürt Ulusal Birliği Tartışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

PAKURD, Halkların Demokratik Partisi öncülüğündeki 8 parti tarafından Diyarbakır'da yapılan Ulusal Birlik Çalıştayı'na katılmadı. Katılmama gerekçesini PAKURD Başkanlık Divanı Üyesi Leyla Arısoy, şöyle savundu: "Toplantıyı gerçekleştirenlerin büyük çoğunluğu Türkiyeci siyaseti programlarının ve siyasi anlayışlarının merkezine koyuyorlar ve bu sebeple de yakında gerçekleşmesi muhtemel bir erken seçim için ittifak arayışındalar. Bunu kabul etmemiz mümkün değil. Biz Kürdistan’ı ve onu bir araya getirenleri Türkiyeci çizgiden ayrı olarak tanımlıyoruz. Kürtlerin bir millet olduğunu, Kürtlerin milli talepler doğrultusunda bir araya gelmeleri gerektiğini, anadilde eğitim hakkından Kürtlerin kendi kaderini tayinine kadar bütün basamaklarda milli anlayışı savunuyoruz. Bir tarafta Türkiyeci HDP var, öteki tarafta da hiçbir siyasi söylemi olmayan ve seçimlerde koltuk kapma telaşında olanlar var. Bizim Kürt birliği için herhangi bir ön koşulumuz yok ama tutarlı olmak ve Kürdistani ilkelere dayanmak zorunluluğumuz var. Bugün bir seçim ittifakı arayışının Kürt Ulusal Birliği adıyla yapılması halkımızın ihtiyaç duyduğu hakiki Kürt birliğinin altını boşaltıyor. Seçim ittifakı yapmak ayıp değil ama Kürtlerin geleceğini bu şekilde heba etmek hem ayıp hem de affedilemez bir durumdur”^[42]

14 Mayıs 2023 Türkiye Cumhurbaşkanlığı ve Türkiye Genel Seçimleri[değiştir | kaynağı değiştir]

PAKURD Başkanlık Divanı, 25 Ocak 2023'te bir çağrı yayınlayarak 14 Mayıs 2023'te yapılacak seçimlerle ilgili 7 maddeden oluşan taleplerini kamuoyu ile paylaştı. Anayasasının 66. Maddesindeki vatandaşlık tanımının değiştirilmesi, Kürtçe anadilde eğitimin önündeki yasal engellerin kaldırılması, kayyum uygulamalarına son verilmesi, demografiyi değiştirme politikalarına son verilmesi, yerleşim birimlerine Kürtçe isimlerin iade edilmesi, koruculuk uygulamasının kaldırılması ve siyasi tutuklulara genel affın istediğinde metinde Kürtlerin yeni sistemde kral-yapıcı rolünde oldukları savunuldu. Kürt siyasi aktörlerinin stratejik bir işbirliğine davet edildiği deklarasyonda, Türkiye'deki tek tipleştirme sorununun Tanzimat'tan günümüze aktarılan bir sorun olduğu vurgusu yapıldı.^[43]

2 Mayıs 2023'te PAKURD Başkanlık Divanı ve PAKURD Genişletilmiş Divan imzalarıyla bir bildirge yayınlayan Kürdistani Parti, Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Kemal Kılıçdaroğlu'nu kerhen destekleyeceğini açıkladı.^[44][45]

Kongreler[değiştir | kaynağı değiştir]

21 Aralık 2023 PAKURD 2. Olağan Kongresi[değiştir | kaynağı değiştir]

PAKURD, 21 Aralık 2023'te 2. olağan kongesini yapacağını duyurdu.^[46] Kurucu genel başkan İbrahim Halil Baran kongrede aday olmayacağını açıkladı.^[47] 121 delegenin oy kullandığı kongrede Sidar Halman ve Gewran Goyi genel başkanlığa aday oldular^[48] ve Gewran Goyi, PAKURD Genel Başkanı olarak seçildi.^[49] PAKURD 2. Olağan Kongresi, Kürtlerin ilk dijital siyasi parti kongresi oldu.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]