Jacques Lipchitz
Jacques Lipchitz ve karısının portresi. Ressam:Amedeo Modigliani (1995).
Genel bilgiler
Doğum adı	Chaim Jacob Lipchitz
Doğum	22 Ağustos 1891(1891-08-22) Druskininkai, Litvanya
Ölüm	16 Mayıs 1973 (81 yaşında) Kapri, İtalya
Uyruk	ABD, Litvan Yahudisi asıllı
Alanı	Heykeltıraş
Sanat eğitimi	École des Beaux-Arts
Katıldığı akımlar	Kübizm

Jacques Lipchitz, asıl adıyla Chaim Jakoff Lipschitz, (d. 22 Ağustos 1891, Druskininkai, Rus İmparatorluğu, bugün Litvanya - ö. 16 Mayıs 1973, Capri, İtalya), 20. yüzyılın önemli bir Fransız-Amerikan heykeltıraşıydı.

Yaşamı ve sanatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Jacques Lipchitz, o zaman Rus İmparatorluğu'na bağlı olan Druskininkai, Litvanya'da doğdu. Chaim Jacob Lipchitz adıyla Aşkenaz Yahudisi bir ailede dünyaya geldi. Babası bir müteahhitti. Önce babasının etkisiyle mühendislik eğitimi gördü. Fakat 1909'da annesinin manevi ve maddî desteği ile Paris, Fransa'ya güzel sanatlar eğitimi için gitti. Orada önce École des Beaux-Arts'te ve sonra da Académie Julian'da sanat eğitimine devam etti.

Paris'te Montmartre ve Montparnasse'de bulunan sanatçı grupları arasında yaşayarak kübizm akımına katkıları olan sanatçılar arasında sanatını geliştirdi. Bunlara arasında Juan Gris, Pablo Picasso ve çok yakın arkadaşı olan Amedeo Modigliani bulunmaktaydı.^[1]

Bu ortamda Lipchitz kübizm akımına uyan heykeller yapmaya başladı. 1910de La femme au serpent (Kadın ve yılan) ve La danseuse (Dansöz) heykellerini hazırladı. Kadın ve yılan eserindeki kadın bir sıra abstre soyut elemanları (örneğin bir koni) harmonik şekilde birleştirmektedir ve bir Kübist asamble eser oldugu ilk görüşte anlaşılmaktadır. Dansöz'de ise daha az sayıda eğriler de içermekle beraber genellikle birbirine dikey açılı satıh elemanlarından oluşmaktadır. Bu iki eser Lipchitz'in Henri Matisse, Alexander Archipenko Juan Gris veya Henry Laurens gibi Paris ortamında tanıdiğı Kübistlerden etkilendiğini açıkça ortaya çıkartmaktadır; ama o zaman iyi bilinen Umberto Boccioni, Raymond Duchamp-Villon, Pablo Picasso veya Constantin Brancuşi gibi diğer kübist sanatçılardan sahsen veya eserlerinde ne kadar etkilendiği bilinmemektedir.

1912'de "Société Nationale des Beaux-Arts" salonundaki ve Salon d'Automnedaki sergilere katıldı.

1915'te sanat eserleri satıcısı Leonce Rosenberg ile ilk kontratını imzladı. Ayni yıl Homme à la guitare (Gitarlı erkek) isimli eserini bitirdi. Bu eser çok abstre elemenlardan oluşmakta ve ilk bakışta erkeğin vücudunu oluşturan kısımlar tanınmamaktadır; ancak eserin elemanlarının tüm bileşiği içten gelen bir güçle bu eserin bir ustalık eseri olduğunu göstermektedir. Lipchitz bu eserle 24 yaşında usta sanatçı olduğunu açığa koymuş olmaktadır. 1918'de Berthe Kirosser ile evlendi.

1920'li yıllarda Lipchitz sanatının zirvesinde ve diğer Kübist sanatçıların da bu akıma katkılarının en önemli olduğu bir donemde saydam heykeller adını verdiği abstre şekillerle denemelere geçti. Daha sonra daha dinamik bir stil geliştirdi ve bu stilde bronz insan figürleri ve hayvan kompozisyonları eserleri verdi. 1924-25'te eşi Berthe Kirosser ile birlikte Fransa vatandaşlığına geçti. Bu arada daha sonraki kübizmden ayrılan eserlerine bir ornek olacak Le Sacrifice (Kurban) eskizini hazırladı ve bu eserde satıh pütürlü olup düzgün değildi ve satıhlar dikey aşılarla birbirleriyle kesişmemekte ve daha karmaşık şekiller almaktaydılar.

1930'da Paris'te Jeanne Bucher Galerisi'nde bir solo sergide 100 eserini gösterdi. 1935'te eserlerini ABD'de ilk defa olarak New York'ta sergiledi. Bu dönemde hazırladığı eserlerinde dikey açılarda kesişin satıhlar bir tarafa bırakılmıştı ve daha karmaşık eğriler ve satıhlar önem kazanmıştı; örneğin Le Harpiste (Arp çalan). 1930'lu yıllar sonlarında hazırlamış olduğu bazı eserlerinde ise eğrisel çıkıntılar ve yumrular görülmeye başlamıştır.

II. Dünya Savaşı'nda başında Nazi Almanya'sının Fransa'yı işgal etmesi ve Yahudi asıllıları elemine etme hedeflerini açıkça bildirmeleri dolayısıyla Jacques Lipchitz Fransa'dan ayrılmak zorunda kaldı. Amerikalı gazeteci Varian Fry'ın yardımları ile Marsilya'dan Amerika Birleşik Devletleri'ne kaçtı ve sonunda New Yok eyaletinde Hudson Nehri kıyısında ufak bir kasabaya yerleşip orada atölye açtı. 1946'da Paris'e dönmekle beraber, Fransa'nın sanat merkezi olmayı ABD'de kaptırdığını anlayıp orada tekrar yerleşmemeye karar verdi. Ama karısı bunu kabul etmeyip 18 yıllık evlilikten sonra ayrıldılar. 1948'de Lipschitz bir Amerikan heykeltraş Yulla Halberstad ile ikinci evliğini yaptı. 1949 yazında Philadelphia Museum of Art'da yapılan Üçüncü Uluslararası Heykel Sergisi'ne 250 diğer heykeltraş ile birlikte iştirak etti. Bu sergi hakkında "Life" dergisinde çıkan bir fotograflı yazıya alınan 70 heykeltıraş arasına alındı.

1952'de atölyesinde çıkan bir yangın ABD'de hazırlamış ve hazırlamakta olduğu tüm plan, eskiz ve eserlerini tahrip etti. 1954'te New York'taki MOMA (Museum of Modern Art) Lipschitz'in eserlerinin retrospektifini sergiledi ve bu sergi "Walker Sanat Merkezi", Minneapolis'e de nakil edildi. 1958'de ABD vatandaşlığına kabul edildi ve o yıl Amsterdam'da eserlerinin retrospektifi sergilendi. O yıl mide kanseri teşhisi kondu ama sanki bir mucize gibi iyileşip 1973'e kadar yaşamını sürdürdü.

1963'te başlayarak her yıl birkaç ayı Avrupa'da geçirmeye başladı. İtalya'da meşhur Carrara mermer yataklarına yakın bir şehirde çalışmalar yaptı. 1970-1971 yıllarında eserlerinin retrospektifini içeren büyük bir sergi Berlin'den başlayarak diğer önemli Avrupa şehirlerinde ve İsrail'de gösterildi. 1972'de New York'ta MOMA tekrar bir retrospektif sergi açtı. Aynı yıl yazmış olduğu otobiyografisi yayınlandı.

Jacques Lipchitz, 16 Mayıs 1973'te İtalya'da Kapri adasında hayatına gözlerine yumdu. Cenazesi Kudüs'te gömülmüştür.

Seçkin eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• "Sailor with Guitar (Gitarlı denizci) - 1914
• "Bather (Yıkanan)" - (1916-17)
• "Woman with Book (Kitaplı kadın) " - (1918) Carleton Koleji
• "Bather, bronze (Yıkanan, bronz)" - 1923-25
• "Reclining Nude with Guitar (Gitarla uzanmış kadın) " - (1928),
• "Dancer with Veil (Peçeli Dansör)" - (1928)
• "Dancer (Dansör)" - (1929)
• "Le Chant des Voyelles (Sesli harflerin şarkısı)" - (1931) Bronz döküm heykeller Cornell Üniversitesi, Princeton Üniversitesi, UCLA, Stanford Üniversitesi, Kykuit bahçesi, Paris
• "Le cri - le couple (Bağırış - Çift) " - (1928/9)
• "Bull and Condor (Boğa ve Kondor)" - (1932)
• "Bust of a Woman (Bir Kadın Büstü)" - (1932)
• "David and Goliath (Davud ve Câlud)" - (1933)
• "Embracing Figures (Kucaklaşan Figürler)" - (1941)
• "Prometheus Strangling the Vulture (Promete'nin Akbabayı Boğması)" - (1944)
• "Rescue II (Kurtarma)"- (1947)
• "Mother and Child (Meryem ve İsa)" - (1949) Honolulu Academy of Arts
• "Bellerophon Taming Pegasus: Large Version (Pegasus'u Terbiye Eden Bellerohpon)" - (1964-66) Columbia Üniversitesi
• "Peace on Earth (Dünyada Barış)" - (1967-1969)

Resim galerisi[değiştir | kaynağı değiştir]

• 
  Cri (Bagiris)
  Kröller-Müller Müzesi Heykel Parkı, Otterlo, Hollanda (1928-1929)
• 
  Le Chant des Voyelles (Sesli harflerin şarkısı),
  Kröller-Müller Müzesi Heykel Parkı, Otterlo, Hollanda (1931-1932)
• 
  Ilham Perilerinin Doğuşu, MIT Kampüsü, (1944-1950)

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Jacques Lipchitz ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Hammacher, Abraham Marie, (1961) Jacques Lipchitz, His Sculpture, New York: H.N.Abrams, (İngilizce)
• Lipchitz, Jacques (1972) My Life in Sculpture, New York:Viking Press, . (İngilizce)
• Stott, Deborah A. (1978) Jacques Lipchitz and Cubism, New York: Garland Pub. (İngilizce)
• Van Bork, Bert (1966), Jacques Lipchitz, The Artist at Work, New York: Crown Publishers, (İngilizce)
• Wilkinson, Alan G. (1989), Jacques Lipchitz, A Life in Sculpture, Toronto:Art Gallery of Ontario, (İngilizce).
• Resmi anilma sitesi 18 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişim:8.1.2010]
• İngilizce Wikipedia " Jacques Lipchitz" maddesi: Jacques Lipchitz 7 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişim:8.1.2010]
• Fransızca Wikipedia " Jacques Lipchitz" maddesi: Lipchitz 30 Mayıs 2009^{[Tarih uyuşmuyor]} tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Fransızca) (Erişim:8.1.2010]