Insectivorous Plants

Insectivorous Plants
1876'daki Almanca çevirisinin kapağı
Yazar	Charles Darwin
Ülke	Birleşik Krallık
Konular	Botanik, Evrim
Yayım	2 Temmuz 1875
Yayımcı	John Murray

Insectivorous Plants (Türkçe: Böcekçil Bitkiler), İngiliz doğa bilimci ve modern evrim teorisinin kurucusu Charles Darwin'in ilk kez 2 Temmuz 1875'te Londra'da yayımlanan kitabıdır.^[1]

Darwin'in doğal seçilim teorisiyle ilgili bir dizi çalışmasının parçası olan kitap, özellikle, etçil bitkilerin zor koşullarda hayatta kalabilmesini sağlayan adaptasyonlara dikkat çeken bir çalışma olmuştur.^[1] Darwin'in çizimlerine ek olarak, oğulları George ve Francis Darwin'in çizimlerini de içerir.^[2]

Kitapta, Darwin'in, çeşitli etçil bitkilerin beslenme mekanizmalarını dikkatle incelediği deneylerini anlatıyor.^[3] Darwin, bitkilerin tuzak mekanizmalarını harekete geçirmeye teşvik etmek için onlara et ve cam yedirmek, üflemek ve saçla uyarmak gibi çeşitli yöntemler denedi.^[3] Sadece bir hayvanın hareketinin bitkilerin tepki vermesine neden olacağını fark etti ve bunun, uygun av için enerjiyi korumak ve besleyici olması muhtemel olmayan uyaranları görmezden gelmek için geliştirilen evrimsel bir adaptasyon olduğu sonucuna vardı.^[3] Ayrıca, bazı bitkilerin farklı, kapan benzeri yapılara sahip olduğunu, diğerlerinin ise avlarını tuzağa düşürmek için yapışkan sıvılar salgıladığını keşfetti ve bunun, doğal seçilim baskısının bir örneği olduğu ve yiyecek kapmak için çeşitli metodların gelişmesine yol açtığı hükmüne vardı.^[3]

İlk baskının 3.000 adet olduğu bildirildi. Eser, Darwin'in yaşamı boyunca, Almanca da dahil olmak üzere birçok dile çevrildi. Darwin'in ölümünden sonra 1889'da ikinci bir İngilizce baskısı yayımlandı.^[1] Eklemelerin ve dipnotların olduğu bir düzenleme Francis Darwin tarafından yapılmıştır.^[2]

Özet[değiştir | kaynağı değiştir]

Tüm sayfa numaraları, alıntıların, John Murray'ın 1875 tarihli baskısında nerede bulunabileceğini gösterir.

Darwin, 1860'taki Drosera rotundifolia (güneşgülleriyle) ile ilgili ilk gözlemlerinden sonra, bu bitkilerin böcekleri yakalamaya ne kadar "mükemmel bir şekilde adapte olduğunu" ortaya koyan bir dizi deney geliştirdi (s. 3). Darwin, bu bitkilerin azotun sınırlı olduğu ortamlarda, turbalıklarda, torf fakiri topraklarda ve yosunlarda büyüdüğünü biliyordu (s. 18). Çoğu bitki besinleri kökleriyle topraktan alır ancak bu bitkiler zayıf kök sistemlerine sahiptir ve yakalanan böceklerden besinleri (esas olarak azotlu maddeler) almaya adapte olmuşlardır.^[4][5]

Darwin, Drosera'nın ve diğer etçil bitkilerin de tohumlarla beslendiklerini ve dolayısıyla onları sebze besleyicileri haline getirdiğini belirtmiştir (s. 134).

Darwin'in dikkate değer gözlemleri (s. 3-4):

1. Bezlerin hafif basınca ve az miktarda azotlu madde dozlarına duyarlılığı. Aşırı bir hassasiyet olmasına rağmen, rızık alma amacına tamamen uygun olduğunu, örneğin üzerlerine yağan şiddetli yağmura ya da rüzgarın üzerlerine savuran rüzgara tepki vermediğini kaydetti. Üzerlerine konan böceklere iyi adapte olmuşlardır ve bu onları aşırı hareket yoluyla enerji israfından kurtarır.

2. Azotlu maddeleri sindirim maddesini salgılayarak ve sonra onları emerek sindirme gücü. Sindirimin hayvan süreçlerine benzer bir model izlediğini belirtti (s. 135), besin kaynağını (pepsine eşdeğer) fermente etmek için asit eklenir. Bu süreci, sistemlerinde zaten var olan maddelerden nasıl uyarladıkları, kitabın ilerleyen kısımlarında incelenecektir (s. 361).

3. Bezler çeşitli şekillerde uyarıldığında hücrelerde meydana gelen değişiklikler. Kitabın büyük bir kısmı onun Drosera rotundifolia üzerindeki deneylerini sıralıyor. Darwin daha sonra dikkatini diğer böcekçil bitki türlerine çevirir ve bazı durumlarda yaprağın farklı bölümlerinin sindirim için, diğerlerinin ise çürümüş maddeyi emmek için kullanıldığını belirterek karşılaştırmalar yapar (s. 330-331). Bitkilerin belirli bir süre içinde yavaş yavaş diğerini kaybederek bu işlevlerden birine özel olarak adapte olabileceklerini tahmin etti. Bu, Pinguicula ve Utricularia'nın aynı aileye ait olmalarına rağmen nasıl farklı işlevler kullanmaya başladıklarını açıklar; s. 331).

Darwin otobiyografisinde şöyle yazmıştı: "Bir bitkinin, uygun şekilde uyarıldığında, bir hayvanın sindirim sıvısına çok benzeyen bir asit ve maya içeren bir sıvı salgılaması gerektiği gerçeği, kesinlikle dikkate değer bir keşifti."

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Charles Darwin'in eserleri

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Charles Darwin Online'ın Tüm Eserlerinden Tam Metin 10 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Wikimedia Commons'ta Insectivorous Plants ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.