Glam Metal pop esintili, akılda kalıcı nakaratlar ve melodilerle ön plana çıkan, 1970'lerin glam rock modası ve imajından alıntılar yapan, bir heavy metal müzik alt türüdür. Kimi zaman pop metal, new wave metal, kimi zaman da hicivli bir şekilde hair metal olarak adlandırılır.

İlk dönem glam metal'i, 1970'lerin glam rock hareketinden etkilenmişti. The New York Dolls ve David Bowie gibi sanatçılardan görsel öğeleri alıp, Alice Cooper ve Kiss gibi heavy metal eğilimli teatral temsiller ile birleştirerek evrimleşmişti. Bu kaynaşmanın ilk örnekleri 1970'lerin sonunda, 1980'lerin başında Amerika Birleşik Devletleri'nde, özellikle de Los Angeles'ın Sunset Strip bölgesinde görülmeye başlar. Mötley Crüe, Ratt, Quiet Riot, Twisted Sister, Stryper, Def Leppard, Bon Jovi ve Dokken gibi gruplar bu türe öncülük eder. Glam metal 1983 yılından 1990'ların başına kadar müzik piyasasında büyük bir ticari başarı kazanır. Ayrıca Poison, Skid Row, Cinderella ve Warrant gibi grupların popüler olmasına olanak sağlar. Heavy metal kültüründeki geleneksel kot ve deri modasının aksine; aşırı gösterişli, vücuda sıkı sıkıya oturan feminen kıyafetler ve makyaj ile çift cinsiyetli bir estetik oluşturulup parlak renklerle destekler.

1990'ların başında glam metal, grunge ve alternatif rock müziğin yükselişiyle popülerliğini büyük ölçüde kaybetti. Geçmişte zirveyi yakalamış olanlar da dahil olmak üzere birçok başarılı glam metal grubu, dinleyici kitlesinin başka tarzlara yönelmesinden dolayı bu dönemde dağıldı. Rock müzik hayranları, daha doğal, daha yalın bir estetik anlayışına doğru kayıyor ve glam metal'in abartılı görsel tarzını artık reddediyordu. 2000'lere gelindiğinde, 1980'lerde altın çağını yaşayıp dağılmış olan bazı glam metal grupları tekrar birleşip konser turuna çıktı. Ayrıca çoğunluğu Avrupa kökenli olan yeni glam metal grupları ortaya çıktı. The Darkness, Santa Cruz, Reckless Love, The Struts, Steel Panther bunlardan birkaçıydı.

Karakteristik özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Glam metal, müzikal anlamda, geleneksel heavy metal tarzını hard rock ve punk rock^[1] öğeleriyle harmanlayıp üzerine akılda kolayca yer eden pop esintili nakaratlar ve ilgi çekici melodiler ekler.^[2][3] 1980'lerin diğer heavy metal şarkılarında (özellikle de thrash metal'de) olduğu gibi hızlı ve kompleks gitar soloları barındırır.^[4] Ayrıca özellikle power ballad türünde çokça yer alan, parçayı güçlü bir finalle bitiren armonileri kullanır.^[5] Şarkılar genelde bir kadını konu alan aşk ve ihtiras temalı sözlerden oluşur.^[6]

Glam metal, estetik olarak, 1970'lerin glam rock/glitter rock^[7] imajından oldukça etkilenmiştir. Özellikle geriye taranmış, kabartılmış uzun saçlar, yoğun makyaj, şatafatlı giysiler ve aksesuar kullanımı, glam metal imajında sıkça rastlanılan kavramlardır. Çoğunlukla dar kot ve deri pantolonlar, taytlar ve saç bantları tercih edilir.^[8]

Glam metal'in görsel yönleri televizyon yapımcılarının, özellikle de glam metal müziği ile aynı zamanlarda yükselişe geçen MTV'nin dikkatini çekmişti.^[9] Bu sanatçılar eğlenceye düşkün alemci hayat tarzlarıyla, uyuşturucu kullanımı ve gece hayatlarıyla magazin basınında boy göstermeye başlamış, kötü bir şöhret elde etmişlerdi.^[10]

Sosyolog Deena Weinstein, heavy metal'in daha ticari olan türlerini tarif etmek için birçok terim kullanıldığına dikkat çekiyor ve bunların hepsini gruplayıp lite metal olarak anlandırıyordu. Melodic metal, false metal, poodle bands, nerf metal, pop metal ya da metal pop gibi terimlerin bazıları 1983 yılında Van Halen ve Def Leppard gibi grupları tanımlamak için eleştirmen Philip Bashe tarafından uydurulmuştu.^[6] Online müzik veritabanı AllMusic ise pop metal'i^[2] 1980'lerin heavy metal ve hard rock camiasının pop etkisinde kalmış hali (Def Leppard, Bon Jovi, Europe vb.) olarak yorumlarken, hair metal'i^[11] ise gösterişli kıyafetler ve yoğun makyaj gibi karakteristik özelliklerinden dolayı ayrı bir kategoride değerlendiriyor, örnek olarak da Poison ve Mötley Crüe gibi grupları veriyordu. Hair metal tabiri ise aslında 1990'ların başında glam metal'in çöküşü, grunge müziğin yükselişiyle beraber aşağılayıcı bir tabir olarak ortaya çıkmıştı. Metal: A Headbanger's Journey belgeselinde, antropolog Sam Dunn, pop metal ve glam metal'i ayrı tutuyordu.^[12]

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk temsilcileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Müzik eleştirmeni Stephen Davis, glam metal'in oluşmasında Kiss, Boston, Cheap Trick, New York Dolls gibi grupların büyük etkisinin olduğunu savunur. Örneğin Finlandiyalı Hanoi Rocks grubunun kendi imajını oluştururken büyük ölçüde New York Dolls'tan esinlendiği düşünülür.

Van Halen, glam metal akımında ve Los Angeles'taki Sunset Strip müzik camiasında 1978'den beri büyük nüfuz sahibi bir grup olarak görülür. Grubun kurucusu ve gitaristi Eddie Van Halen, kullandığı solo gitar teknikleriyle bu müzikte çığır açmış ve birçok kişiye ilham kaynağı olmuştu. Eruption şarkısıyla beraber, hammer-on ve pull-off tekniklerinin birleştirilmiş hali olan tapping tekniğini ilk defa müzikseverlerle buluşturuyordu. Van Halen, glam metal estetiğini tamamen benimsememiş olsa da solist David Lee Roth, sahne şovlarıyla glam metal üzerinde oldukça etkileyici bir rol üstlenmişti. Sıklıkla New Wave of British Heavy Metal olarak kategorize edilen Def Leppard, 1981 yılında çıkan ikinci albümüyle glam rock ve heavy metal türünü kaynaştırmış, dönemin hard rock tarzının şekillenmesinde pay sahibi olmuştu.

Zirve dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk dalga (1981–1985)[değiştir | kaynağı değiştir]

1980'lerin başında Amerika Birleşik Devletleri'nin hemen her yerindeki gruplar ileride glam metal olarak adlandırılacak olan müzik türünü icra etmeye başlamışlardı. 1981 yılında Los Angeles camiasından Mötley Crüe, ilk albümü olan Too Fast for Love'ı yayımlarken Batı Maryland'den Kix kendiyle aynı ismi taşıyan albümü çıkartıyordu. 1982'de San Francisco'dan Night Ranger, Dawn Patrol isimli ilk albümünü çıkarıp ABD müzik listelerinde ilk 40'a girmeyi başaracaktı.

1983 yılı glam metal için tam bir patlama dönemiydi. Quiet Riot ilk glam metal albümü olarak kabul edilen Metal Health'i piyasaya sürer ve Billboard listelerinde bir numaraya oturur. Kendisinden sonra gelen gruplara da bir kapı açmış oldu. Night Ranger da ikinci albümü Midnight Madness'ı çıkartıp Sister Christian isimli single'ı ile liderliği zorlar. Ayrıca büyük glam metal dalgası, Mötley Crüe, Def Leppard, Kix, Lita Ford ile devam etmiş ve hatta Kiss grubunun bile glam esintili Lick It Up albümümün çıkmasına olanak sağlamıştı.

Def Leppard, Pyromania albümü ile Billboard 200 listesinde ikinciliğe yükselecek ve sonradan on adet platinyum plak ödülü alacaktı. Foolin', Photograph ve Rock of Ages isimli single'ları MTV'nin de ortaya çıkışıyla en iyi 40'a girmişti.

Glam metal camiasının en aktif olduğu yer Los Angeles'taki Sunset Strip bölgesi olmaya başlamıştı. Özellikle The Trip, the Whisky a Go Go, the Starwood isimli gece kulüpleri, bu bölgede başı çekiyordu. Bu kulüpler artık punk gruplarına yer vermiyorlardı. 1984'e gelindiğinde müzik dünyasına katılan grup sayısı da artıyordu. Bunlar birkaçı; en önemli albümü Out of the Cellar ile Ratt, kendi adlarını taşıyan albümleriyle Bon Jovi, Great White, Black 'n Blue, W.A.S.P., Sign In Please albümüyle Autograph idi. Ayrıca aynı yıl Lita Ford, Quiet Riot, Dokken ve Kiss yeni albümlerini yayımladı.

Tüm bu gruplar 1980'li yıllar boyunca glam metal'in müzikal yapısının gelişmesine ve şekillenmesine bir şekilde katkıda bulundular. Tarihler 1985 yılını gösterdiğinde birçok başarılı glam metal albümü daha piyasaya çıkmıştı. Mötley Crüe üçüncü albümünü (Theatre of Pain), Ratt ikinci albümünü (Invasion of Your Privacy), Dokken üçüncü albümünü (Under Lock and Key), Stryper ilk albümünü (Soldiers Under Command), Bon Jovi ikinci albümünü (7800° Fahrenheit), Autograph ikinci albümünü (That's The Stuff) çıkardı. Geçmişte Mötley Crüe, Cinderella ve Guns N' Roses gibi grupların elemanlarını bünyesinde barındırmış olan ve nihayetinde 1985'te ilk albümünü çıkaran London ve onun gibi birçok grup için Sunset Strip en önemli yer olma özelliğini 1980'ler boyunca sürdürdü.

İkinci dalga (1986–1991)[değiştir | kaynağı değiştir]

1980'lerin ortasına gelindiğinde glam metal Amerika'da ana akım müzik türlerinden biri olmuştu. Birçok grubun müzik videoları MTV'de sürekli dönüp duruyor, Headbanger's Ball programı haftalık 1,3 milyon izlenme ile en çok izlenen programlar arasında yer alıyordu. Ayrıca grupların şarkıları Los Angeles merkezli KNAC gibi radyo istasyonlarında en çok istenenler arasında yer alıyordu.

1986 glam metal için oldukça kayda değer bir yıldı. Dönemin en başarılı albümlerinden biri olan Slippery When Wet, hard rock ile pop anlayışı harmanlayan Bon Jovi tarafından yayımlanmıştı. Sadece Amerika'da on iki milyondan fazla satan albüm sekiz hafta boyunca Billboard 200 listesinde zirvelerde gezinmişti. İlk 10'a üç single sokabilen ilk hard rock albümüydü. Ayrıca kadınları glam metal dinleyici kitlesine kazandıran albümlerden biri olarak anılır. Genelde dinleyici kitlesi erkekler olan bu müzik türüne artık kadınlar da ilgi duyuyordu.

İsveçli grup Europe, marş niteliğinde albümü The Final Countdown ile ABD dahil birçok ülkenin müzik listelerinde ilk 10'a oturacak, glam metal imajıyla, dini içerikli şarkı sözleriyle hard rock'ı birleştiren Stryper ise To Hell with the Devil albümüyle platinyum plak almış, müzik dünyasına yeni bir soluk getirmişti. Pennsylvania'dan iki ayrı grup, Look What the Cat Dragged In albümüyle Poison ve Night Songs albümüyle Cinderella, 1986 yılında müzik dünyasına adımlarını attılar. Van Halen ise yeni bir solist ile yoluna devam ederek 5150 isimli albümü çıkardı. Bu albüm ABD'de ilk üç haftada altı milyondan fazla sattı. Glam metal'in popüleritesinin iyice yükselişe geçtiği bu dönemde the Scorpions, Whitesnake, Dio, Aerosmith, Kiss, Alice Cooper, Ozzy Osbourne, Judas Priest, Accept gibi veteran gruplar kendi müziklerine ve imajlarına hair metal öğeleri katmaya başladılar.

Çoğu glam metal grubu başarısını 1987 yılında da devam ettirdi. Girls, Girls, Girls (Mötley Crüe), Pride (White Lion), yedi hit single'ı ile Hysteria (Def Leppard) albümleri çıktı. Dönemin en ses getiren gruplarından biri de şüphesiz Guns N' Roses idi. L.A. Guns ve Hollywood Rose gruplarından ayrılan elemanlar tarafından kurulmuştu. Guns N' Roses tüm zamanların en çok satan çıkış albümlerinden biri olan Appetite for Destruction ile 1987'de ilk 10'a girmişti. Liste başı şarkısı tabii ki Sweet Child O' Mine idi. 1987'de ayrıca Los Angeles merkezli grup Faster Pussycat ilk albümünü çıkartı. Dokken ise dördüncü stüdyo albümü olan Back for the Attack ile dinleyicinin beğenisini kazandı.

1980'lerin sonlarına yaklaşıldığında da başarılı albümler çıkmaya devam ediyordu. 1988'de Bon Jovi tarafından New Jersey, Van Halen tarafından OU812, Poison tarafından ise listelerde bir numaraya yerleşen Every Rose Has Its Thorn şarkısının bulunduğu Ahh! albümü yayımlandı. Philadelphia sahnesinden Britny Fox, New York sahnesinden Winger, 1988 içinde ilk albümleri ile glam metal dünyasına geç de olsa giriş yaptılar. 1989'da Mötley Crüe ticari olarak en başarılı albümünü çıkardı: Dr. Feelgood. Aynı yıl içinde Danger Danger (New York), glam metal türüne Southern rock melodileri katan Dangerous Toys (Austin, Texas) ilk albümleri ile geldiler. Enuff Z'Nuff ise müziklerine ve imajlarına psychedelic öğeler katmıştı. Ayrıca Dirty Rotten Filthy Stinking Rich albümüyle Warrant ve Billboard 200'de altıncı sıraya kadar yükselen, kendiyle aynı ismi taşıyan ilk albümüyle Skid Row da 1989'da piyasaya girdi. Bunlar glam metal dönemine dahil olan son gruplardı.

Çöküş (1992–1999)[değiştir | kaynağı değiştir]

Glam metal 1990'lara en popüler müzik türlerinden biri olarak giriş yaptı ancak bu başarı uzun sürmeyecekti. Las Vegas grubu Slaughter ve North Carolina grubu Firehouse 1990'da ilk albümlerini çıkardılar. Billboard 200 listesinde iyi bir başarı elde ettiler ancak bu kariyerlerinde görüp görebilecekleri en üst noktaydı.

1988'de çekilen The Decline of Western Civilization Part II: The Metal Years belgeseli Los Angeles bölgesindeki başarılı ve gelecek vadeden grupları konu alıyordu. Ayrıca glam metal'in aşırılıklarına değinmiş ve de WASP'ın gitaristi Chris Holmes'ün deniz yatağı üzerinde vodka içerken çekilen bir röportajına yer vermişti. Bu aşırılıkların da glam metal'in kötü imaj oluşturmasına ön ayak olduğu düşünülür. 1990'ların başında bu türün popülerliği hızla düşmeye başladı. Bu süreçte başarılı gruplar çok önemli elemanlarını yitirdiler. Mötley Crue'den Vince Neil, Poison'ın gitaristi C.C. DeVille, Def Leppard'ın gitaristi Steve Clark, Guns N' Roses'ın gitaristi Izzy Stradlin gruplarından ayrıldılar. Pek çok müzik yazarı ve müzisyen, glam metal sanatçılarının saçlarıyla dalga geçmeye başlamıştı. Kısa bir süre sonra artık bu tür, hair metal olarak anılmaya başlayacaktı. Glam metal'in değer kaybetmesinin diğer bir sebebi ise power ballad'ların artık dinleyicilerin ilgisini çekmemesiydi. Güçlü bir hard rock şarkısının ardından yumuşak bir ballad gelirdi ancak dinleyiciler bundan sıkılmıştı.

Glam metal'in çöküşündeki önemli faktörlerden biri de Seattle kökenli grunge müziğin yükselişiydi. Nirvana, Alice in Chains, Pearl Jam, Soundgarden gibi grunge gruplarına olan ilgi günden güne artıyordu. Görünen o ki bu ilginin başlıca sebeplerinden biri Nirvana'nın 1991 tarihli Nevermind albümüydü. Albüm hardcore punk ve heavy metal öğelerini harmanlanıyor, distortion, fuzz ve feedback efektleriyle ortaya çıkan gürültülü ve çamurlu sesi kasvetli şarkı sözleriyle birleştiriyor, glam metal'in abartılı görsel tarzını tamamen reddedip çok daha sade ve hatta bakımsız bir imaj sunuyordu. Birçok plak şirketi bu hızlı değişikliğe hazırlıksız yakalandı. MTV ilgisini yeni tarza doğru kaydırırken, glam metal şarkılarını gitgide daha geç saatlerde oynatmaya başladı. Nihayetinde Headbanger's Ball programı 1994 sonunda yayından kaldırıldı. Böylece izleyici kitlesine ulaşma şansları da kalmamıştı. Ayrıca Red Hot Chili Peppers ve Jane's Addiction gibi alternative rock grupları da glam metal türünü yerinden ediyordu.

Kimi gruplar müziklerini değiştirmeye çalışırken kimileri de tarzında hiçbir değişiklik yapmadı. 1995'te Van Halen çok satan Balance albümünü yayımladı. Bu ayrıca Sammy Hagar'ın vokalde olduğu son Van Halen albümüydü. 1998'de çıkan, pek başarı elde edemeyen Van Halen III albümüne kadar iki vokalist daha değişti. Grup 2004'e kadar ne turneye çıktı ne de bir albüm çıkardı. Warrant tarzını değiştirerek 1995'te alternative rock ve grunge'a biraz yaklaşan Ultraphobic isimli albümü çıkardı ancak ticari başarı elde edemedi. Galler kökenli Manic Street Preachers' grubu 1992'de glam metal türünde Generation Terrorists albümünü çıkardı. Birleşik Krallık rock müzik listelerinde bir numaraya ulaşsa da ABD'de başarısız oldu.

Guns N' Roses'ın orijinal kadrosu da yıllar boyunca değişti. Davulcusu Steven Adler, 1990 yılında gruptan çıkarıldı. Gitarist Izzy Stradlin 1991 yılında, Use Your Illusion I ve II albümünün kayıtlarından sonra gruptan ayrıldı. Şarkıcı Axl Rose ise grubun diğer elemanları arasındaki gerilim 1993 yılında çıkan The Spaghetti Incident? albümünden sonra da devam etti. 1996'da Slash grubu terk etti. Bunu 1998'de basçı Duff McKagan ayrılışı takip etti. Grubun orijinal kadrosundan kalan tek elemanı Axl Rose ise Chinese Democracy albümünün kayıtları için çeşitli sanatçılarla çalıştı. Tamamlanması on yıldan fazla süren albüm electronic rock, industrial rock ve nu metal tarzlarını birleştiriyordu.

Yeniden canlanma ve nostalji festivalleri (2000-günümüz)[değiştir | kaynağı değiştir]

1990'ların sonunda ve 2000'lerde glam metal türü tekrar canlanma belirtileri göstermeye başladı. 1990'lar boyunca dağılmadan durabilmiş bazı eski gruplar tekrar popülerlik elde etti. Glam metal imajına sahip yeni grupları da kuruldu. Bon Jovi 2000 yılında çıkardığı Crush albümündeki It's My Life isimli hit şarkısıyla ticari başarı elde etti. Grup daha sonra 2005 yılında Who Says You Can't Go Home isimli şarkısının country versiyonunu yaptı. Şarkı Hot Country Singles listesinde bir numaraya yükseldi. Grubun rock/country türündeki Lost Highway albümü 2007'de bir numara oldu. 2009'da hard rock tarzına The Circle albümü ile geri dönen grup Billboard 200 listesine yine bir numarayı zorluyordu. Mötley Crüe ise Vince Neil ile yollarını 1997'de, Generation Swine albümünde tekrar birleştirmişti. Poison, gitaristi C.C. DeVille'i gruba geri çağırmıştı. Çoğunlukla canlı performans kayıtlarını içeren Power to the People albümünü 2000 yılında çıkardılar. Tekrar turnelere çıkmaya başladılar. Van Halen 2004'te Hagar, 2007'de de Roth'un gruba tekrar dahil olmasıyla turneye başladı. Uzunca süre beklenen Guns N' Roses albümü Chinese Democracy de 2008'de nihayet çıkmıştı. Ancak hit olacak bir parçası yoktu. Grubun ilk iki albümünün başarısının yakınından dahi geçemedi. Europe'un 1986 tarihili hit şarkısı Final Countdown, yeni milenyuma geçilirken tekrar popüler olmuştu. Bu dönemde Ratt, Britny Fox, Stryper ve Skid Row gibi gruplar da toparlanıp, tarzlarını biraz değiştirip yeni albüm çıkardılar.

Çoğunlukla glam metal türünden derleme power ballad şarkıları içeren Monster Ballads albümleri 1999 başında nostalji meraklıları için satışa sunuldu. 1998'de VH1 sponsorluğunda başlayan Rock Never Stops turnesi 1999'da da devam etti. Warrant, Slaughter, Quiet Riot, FireHouse, L.A. Guns, Slaughter, Night Ranger, Quiet Riot gibi birçok grup bu sayede tekrar sahne aldı. Poison ve Cinderella 2000'de beraber turladılar. 2005'te Cinderella, Rock Never Stops Tour festivalinin en önemli ismi idi. 2007'de Oklahoma'da dört günlük Rocklahoma festivalinde Poison, Ratt ve Twisted Sister yer almıştı. Festivalin 2008 yılındaki ayağında ise ana gruplar Warrant ve Cinderella idi. Glam metal temalı Rock of Ages müzikali 2006'da Los Angeles'ta, 2008'de ise New York'ta sahnelendi. 2012 yılında da film olarak çekildi.

21. yüzyılın başlarında glam metal kısmen bir diriliş dönemi yaşamıştı. 2000'lerin başında birkaç yeni grup bu türü icra etmek için müzik piyasasına girdiler. 70'lerin glam'i ile 80'lerin metalinin ürkütücü bir sentezi olarak tarif edilen The Darkness grubu Birleşik Krallık'ta liste başı oldu. Beş platinyum plak ödülü aldı. Grup 2006'da dağıldı, 2011'de tekrar bir araya geldi. Los Angeles kökenli Steel Panther 1980'lerin tarzıyla müzik yapıp dinleyici toplamayı başardı. İsveç'te Vains of Jenna, Crashdïet, H.E.A.T, Finlandiya'da Reckless Love gibi gruplar sleaze metal hareketiyle 1980'lerin havasını geri getirmeye çalıştı. Efsanevi prodüktör Jack Douglas ile çalışan Fransız BlackRain grubu ilgi çekmeyi başardı. Black Veil Brides ve Blessed by a Broken Heart gibi metalcore geçmişiyle tanınan bazı gruplar tarzlarını hem müzikal hem de görsellik olarak glam metal'e kaydırdılar.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Auslander, P., Performing Glam Rock: Gender and Theatricality in Popular Music (Ann Arbor, MI: University of Michigan Press, 2006), 0-7546-4057-4.
• Batchelor, R., and Stoddart, S., The 1980s (London: Greenwood Publishing Group, 2007), 0-313-33000-X.
• Bogdanov, V., Woodstra, C., and Erlewine, S. T., All Music Guide to Rock: the Definitive Guide to Rock, Pop, and Soul (Milwaukee, WI: Backbeat Books, 3rd edn., 2002), 0-87930-653-X.
• Bukszpan, D., The Encyclopedia of Heavy Metal (London: Barnes & Noble Publishing, 2003), 0-7607-4218-9.
• Chapman, A., and Silber, L., Rock to Riches: Build Your Business the Rock & Roll Way (Capital Books, 2008), 1-933102-65-9.
• Danville, E., and Mott, C., The Official Heavy Metal Book of Lists (Fayetteville, AR: University of Arkansas Press, 2009), 0-87930-983-0.
• Davis, S., Watch You Bleed: The Saga of Guns N' Roses (New York, NY: Gotham Books, 2008), 978-1-59240-377-6.
• Hurd, M. G., Women Directors and their Films (London: Greenwood Publishing Group, 2007), 0-275-98578-4.
• Macdonald, B., Harrington, J., and Dimery, R., Albums You Must Hear Before You Die (London: Quintet, 2006), 0-7893-1371-5.
• Moore, R., Sells Like Teen Spirit: Music, Youth Culture, and Social Crisis (New York, NY: New York University Press, 2009), 0-8147-5748-0.
• Nicholls, D., The Cambridge History of American Music (Cambridge: Cambridge University Press, 1998), 0-521-45429-8.
• Smith, C., 101 Albums that Changed Popular Music (Oxford: Oxford University Press, 2009), 0-19-537371-5.
• Walser, R., Running with the Devil: Power, Gender, and Madness in Heavy Metal Music (Middletown, CT: Wesleyan University Press, 1993), 0-8195-6260-2.
• Weinstein, D., Heavy Metal: The Music and Its Culture (Cambridge, MA: Da Capo Press, 2000), 0-306-80970-2.
• Weinstein, D., "Rock critics need bad music", in C. Washburne and M. Derno, eds, Bad Music: the Music we Love to Hate (London: Routledge, 2004), 0-415-94366-3.

Müzik ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.