Gambot diplomasisi

Gambot politikası, gambot diplomasisi veya filo gösterisi, deniz güçlerinin bir veya daha fazla savaş gemisi aracılığıyla kendi çıkarlarını savunmak için daha küçük güçlere yönelik eylemlerini tanımlamak için kullanılan terimdir. Özellikle 19. yüzyılın ikinci yarısından 20. yüzyılın ilk yıllarına kadar emperyalizmin en parlak dönemini yaşadığı Birinci Dünya Savaşı öncesinde güç yansıtmanın yaygın bir yoluydu. Ekonomik ve güç çıkarlarını savunmanın yanı sıra, gambot diplomasisi aynı zamanda borçları tahsil etmeye ve kendi vatandaşlarını korumaya da hizmet ediyordu - son argüman bazen sadece bir bahane olarak hizmet ediyordu; gambotların kullanımını meşrulaştırmayı amaçlıyordu. Düşmana gemilerin gösteri gücü ile zorla istekleri dikte ettirmeyi hedeflemektedir.^[1]

Bu görevler için genellikle gambotlar kullanılıyordu. Gambotlar sığ sulara göre yapılmaları nedeniyle kıyıya ve hatta nehirlere yakın seyredebilen ve böylece top silahlarıyla düşmanın liman tesisleri ve kıyı kasabaları gibi sivil ya da askeri açıdan zayıf güvenlikli hedeflere karşı doğrudan etkili olabilen daha küçük savaş gemileriydi. Çoğu savaş gemisi mürettebatından küçük çıkarma birlikleri de oluşturabiliyordu.

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

William Allen Rogers'ın 1904 tarihli karikatürü Gambot diplomasisinin ABD usulü versiyonu ABD Başkanı Theodore Roosevelt'in büyük sopa diplomasisi'ni Gulliver'in Seyahatleri nde bir bölüm olarak canlandırmaktadır.

Kraliyet Donanması tarafından yapılan bombardımanın ardından Zanzibar Sultanı'nın saray kompleksinde meydana gelen hasar. kruvazörler ve gambotlar 27 Ağustos 1896'da karşı karşıya geldi. Anglo-Zanzibar Savaşı 45 dakikadan az sürdü.

"Gambot diplomasisi" terimi on dokuzuncu yüzyıl emperyalizm döneminden gelmektedir,^[2] Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri'nden Batılı güçler, genellikle deniz kuvvetleriyle temsil edilen Batı'nın üstün askeri yeteneklerini göstererek daha az güçlü diğer oluşumları taviz vermeleri için korkuturlardı. Batılı bir güçle pazarlık yapan bir kıyı ülkesi, kıyılarında bir savaş gemisinin ya da gemi filosunun belirdiğini fark ederdi. Böyle bir gücün sadece görülmesi bile neredeyse her zaman önemli bir etki yaratır ve bu tür gemilerin ateş gücü gösterileri gibi başka önlemlere başvurması nadiren gerekli olurdu.^{[kaynak belirtilmeli]}

Savaş gemisi diplomasisinin kayda değer bir örneği olan 1850'deki Don Pacifico olayı, İngiliz Dışişleri Bakanı Lord Palmerston'un bir İngiliz tebaası olan David Pacifico'nun Atina'da saldırıya uğramasına ve ardından Kral Otto hükûmetinin Cebelitarık doğumlu (ve dolayısıyla İngiliz) Pacifico'ya tazminat ödememesine misilleme olarak Kraliyet Donanması'ndan bir filoyu Yunanistan'ın Pire limanını ablukaya almak üzere göndermesine tanık oldu. Bahse konu bu yöntem Büyük güçlerce 19. yüzyıl ve 20.yüzyıl'da Osmanlı İmparatorluğu'na karşı da uygulanmıştır.

Bir ulusun kuvvet yansıtma kabiliyetinin bu tür basit gösterilerinin etkinliği, deniz gücüne ve deniz hakimiyetine sahip ulusların askeri üsler kurabileceği (örneğin, Diego Garcia, 1940'lardan itibaren^[3]) ve dünya çapında ekonomik olarak avantajlı ilişkiler düzenleyebileceği anlamına geliyordu. Askeri fetihlerin yanı sıra, gambot diplomasisi yeni ticari ilişkiler kurmanın, sömürge karakolları oluşturmanın ve imparatorluğu genişletmenin başlıca yoluydu.^{[kaynak belirtilmeli]} Batılı imparatorlukların sahip olduğu kaynaklardan ya da teknolojik yeniliklerden yoksun olan halklar, bu tür baskılar karşısında kendi barışçıl ilişkilerinin kolayca çözüldüğünü görmüş ve bu nedenle bazıları hammaddelere ya da denizaşırı pazarlara erişim için emperyalist uluslara bağımlı hale gelmiştir.

Teori[değiştir | kaynağı değiştir]

Diplomat ve denizcilik düşünürü James Cable 1971 ve 1993 yılları arasında yayınladığı bir dizi eserde gambot diplomasisinin doğasını ortaya koymuştur. Bu çalışmalarında bu olguyu "uluslararası bir anlaşmazlığın ilerletilmesinde ya da kendi devletlerinin toprakları veya yargı yetkisi dahilinde yabancı uyruklulara karşı avantaj sağlamak veya kaybı önlemek amacıyla savaş eylemi dışında sınırlı deniz gücü kullanımı veya tehdidi" olarak tanımlamıştır.^[4] Cable ayrıca bu kavramı dört temel alana ayırmıştır:

'Kesin Güç:' bir oldu-bitti (fait acompli) yaratmak veya ortadan kaldırmak için gambot diplomasisinin kullanılması.
Amaçlı Güç:' hedef hükûmet ya da grubun politikasını ya da karakterini değiştirmek için deniz gücünün uygulanması.
Katalizör Güç:' bir nefes alma alanı satın almak veya politika yapıcılara daha fazla seçenek sunmak için tasarlanmış bir mekanizma.
İfade Gücü:' donanmaların siyasi bir mesaj göndermek için kullanılması. Gambot diplomasisinin bu yönü Cable tarafından küçümsenmiş ve neredeyse göz ardı edilmiştir.

"Savaş gemisi" terimi, deniz gücü projeksiyonu anlamına gelebilir - karadaki eşdeğerleri arasında askeri seferberlik (1914'ün kuzey yarımküre yazında Avrupa'da olduğu gibi), uluslararası sınırların yakınında tehdit edici birliklerin yığılması (1940'larda Alman İmparatorluğu tarafından Orta Avrupa'da uygulandığı gibi) veya uygun zamanlanmış ve konumlandırılmış askeri manevralar ("tatbikatlar") sayılabilir.

Farklılıklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Gambot diplomasisi, 18. yüzyıldan önce benimsenen ve De jure belli ac pacis (1625) adlı eserinde kuvvete başvurma hakkını temperamenta (uzlaşma) olarak tanımladığı şeyle sınırlayan Hugo Grotius'tan etkilenen görüşlerle tezat oluşturmaktadır.^[5] Gambot diplomasisi, ikili ve çok taraflı ilişkilerin geliştirilmesinde olumlu sonuçlar elde etmek için savunma yelpazesindeki kaynakların barışçıl bir şekilde uygulanması olarak anlaşılan "savunma diplomasisinden" farklıdır.^{[kaynak belirtilmeli]} "Askeri diplomasi" bunun bir alt kümesidir ve yalnızca askerî ataşelerin rolüne ve ilgili faaliyetlerine atıfta bulunma eğilimindedir.^{[kaynak belirtilmeli]} Savunma diplomasisi askeri operasyonları içermez, ancak uluslararası personel değişimleri, gemi ve uçak ziyaretleri, üst düzey katılım (örn, bakanlar ve üst düzey savunma personeli), eğitim ve tatbikatlar, güvenlik sektörü reformu^[6] ve ikili askeri görüşmeler ^[7] gibi diğer savunma faaliyetlerini kapsar.

Günümüzde Uygulamaları[değiştir | kaynağı değiştir]

E-3 AWACS, genellikle günümüzün gambot diplomasisinde kullanılan gözetleme ve radar uçakları

Gunboat diplomasisi bir hegemonya biçimi olarak kabul edilir.^[8] Amerika Birleşik Devletleri 20. yüzyılın ilk on yılında askeri bir güç haline geldikçe, gambot diplomasisinin Rooseveltian versiyonu, Büyük sopa diplomasisi (Big Stick Diplomacy), kısmen dolar diplomasisi tarafından değiştirildi: büyük sopanın yerine Amerikan özel yatırımının "sulu havucu" geçti. Bununla birlikte, Woodrow Wilson'ın başkanlığı sırasında, özellikle 1914'te Meksika Devrimi sırasında ABD Ordusunun Veracruz'u işgali örneğinde olduğu gibi, geleneksel gambot diplomasisi uygulanmıştır.^[9]

Soğuk Savaş sonrası dünyada silahlı diplomasi, ABD Donanması'nın ezici deniz gücü nedeniyle hala büyük ölçüde deniz kuvvetlerine dayanmaktadır. ABD yönetimleri, kamuoyunu etkilemek için başlıca donanma filolarının konumunu sık sık değiştirmiştir. Bill Clinton yönetimi 1990'lardaki Yugoslav savaşlarında (Tony Blair yönetimiyle ittifak halinde) ve başka yerlerde denizden fırlatılan Tomahawk füzelerini^[10] ve E-3 AWACS havadan gözetleme uçaklarını daha pasif bir askeri varlık gösterisinde kullanarak daha acil diplomatik noktalara değinmiştir.^[11]^[12]^[13] Henry Kissinger, ABD Dışişleri Bakanı olarak görev yaptığı dönemde konsepti şu şekilde özetlemiştir: "Bir uçak gemisi 100.000 ton diplomasidir."

Önemli örnekler[değiştir | kaynağı değiştir]

18. yüzyıl[değiştir | kaynağı değiştir]

Anson'un 1741 yılında Canton'a yaptığı ziyaret^[14]

19. yüzyıl[değiştir | kaynağı değiştir]

İkinci Berberi Savaşı (1815)
Haiti tazminatı tartışması (1825)
Pastane Savaşı (1838-39)
Afyon Savaşları (1840, 1856)
Don Pacifico Olayı (1850)
İkinci Anglo-Burma Savaşı (1852)
Birleşik Devletler Donanması tarafından Japonya'nın Açılması Komodor Matthew C. Perry ve Kara Gemiler (1853-54)
Paraguay seferi (1858-9)
Şimonoseki Bombardımanı (1863-1864)
Christie Affair (1861-1865)
Kore'de Shinmiyangyo (1871)
Ganghwa Adası olayı (1875)
Tonkin Flotilla (1883)
Kraliyet Donanması gemileri 1841'deki Birinci Afyon Savaşı sırasında Canton'da
Alman Doğu Afrikası (1885)
Môle Saint-Nicolas olayı (1889-1891)
1890 İngiliz Ültimatomu
Baltimore krizi (1891)
1893 Fransa-Siyam Savaşı
Anglo-Zanzibar Savaşı (1896)
Luders Olayı (1897)
Yangtze Nehri Devriyesi (1850'ler-1930'lar)
Hawaii Krallığının ABD'ce ele geçirilmesi (1893)

20.Yüzyıl[değiştir | kaynağı değiştir]

21.Yüzyıl[değiştir | kaynağı değiştir]

Spratly Adaları anlaşmazlığı

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Cable, James. "Gunboat Diplomacy: Political Applications of Limited Naval Force" Chatto and Windus for the Institute for Strategic Studies, 1971, p. 10
^ Oxford English Dictionary bu ifadenin kullanımını 1927 yılına kadar geri götürmektedir.
^ Bandjunis, Vytautas Blaise (2001). "How Diego Garcia Began". Diego Garcia: Creation of the Indian Ocean Base. iUniverse. s. 6. ISBN 9780595144068. Erişim tarihi: 5 Kasım 2022. 2. Dünya Savaşı sırasında Kraliyet Hava Kuvvetleri Diego Garcia'yı bir radyo istasyonu, bir PBY Catalina uçan bot üssü ve Kraliyet Donanması tarafından bir demirleme yeri olarak kullandı. Hint birliklerinden oluşan bir garnizon da kurulmuştur.
^ J. Cable, Gunboat diplomacy, 1919-1991: political applications of limited naval force (üçüncü baskı), Basingstoke: Macmillan/IISS, 2016, s. 14.
^ Draper, G. I. A. D. (1992). "Grotius' Place in the Development of Legal Ideas about War". academic.oup.com. ss. 177-208. doi:10.1093/0198277717.003.0005. ISBN 978-0-19-827771-2. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2023.
^ Güvenlik sektörü reform bağlantısı http://www2.parl.gc.ca/content/lop/researchpublications/prb0612-e.pdf 5 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Daha geniş diyaloğu başlatan Birleşik Krallık Savunma Bakanlığı belgesine bağlantı http://www.mod.uk/NR/rdonlyres/BB03F0E7-1F85-4E7B-B7EB-4F0418152932/0/polpaper1_def_dip.pdf 5 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
^ Rowlands, K. (2012). "Denizde Kararlı Üstünlük": Stratejik Düşüncede Deniz Diplomasisi. Naval War College Review, 65(4), 5-5. Erişim adresi: [1] 11 Eylül 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Makaleye bağlantı: [2] 5 Ağustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Rowlands, K. (2012). "Decided Preponderance at Sea”: Naval Diplomacy in Strategic Thought. Naval War College Review, 65(4), 5-5. Erişim adresi: [3] 11 Eylül 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Makaleye bağlantı: [4] 5 Ağustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ "Tomahawk Diplomacy". 19 Ekim 1998. 4 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2023.
^ Smith, Perry M., "Assignment Pentagon: Pentagon: A Guide to the Potomac Puzzle Palace", Brassey's Publishing, 2001, p. 50.
^ "Air Occupation: Asking the Right Questions". 30 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2008.
^ Colombia, Gun Boat Diplomacy, The floating world 13 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ "Anson's Voyage Round World". 6 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2023.

[1] Cable, James. "Gunboat Diplomacy: Political Applications of Limited Naval Force" Chatto and Windus for the Institute for Strategic Studies, 1971, p. 10

[2] Oxford English Dictionary bu ifadenin kullanımını 1927 yılına kadar geri götürmektedir.

[3] Bandjunis, Vytautas Blaise (2001). "How Diego Garcia Began". Diego Garcia: Creation of the Indian Ocean Base. iUniverse. s. 6. ISBN 9780595144068. Erişim tarihi: 5 Kasım 2022. 2. Dünya Savaşı sırasında Kraliyet Hava Kuvvetleri Diego Garcia'yı bir radyo istasyonu, bir PBY Catalina uçan bot üssü ve Kraliyet Donanması tarafından bir demirleme yeri olarak kullandı. Hint birliklerinden oluşan bir garnizon da kurulmuştur.

[4] J. Cable, Gunboat diplomacy, 1919-1991: political applications of limited naval force (üçüncü baskı), Basingstoke: Macmillan/IISS, 2016, s. 14.

[5] Draper, G. I. A. D. (1992). "Grotius' Place in the Development of Legal Ideas about War". academic.oup.com. ss. 177-208. doi:10.1093/0198277717.003.0005. ISBN 978-0-19-827771-2. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2023.

[6] Güvenlik sektörü reform bağlantısı http://www2.parl.gc.ca/content/lop/researchpublications/prb0612-e.pdf 5 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[7] Daha geniş diyaloğu başlatan Birleşik Krallık Savunma Bakanlığı belgesine bağlantı http://www.mod.uk/NR/rdonlyres/BB03F0E7-1F85-4E7B-B7EB-4F0418152932/0/polpaper1_def_dip.pdf 5 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

[8] Rowlands, K. (2012). "Denizde Kararlı Üstünlük": Stratejik Düşüncede Deniz Diplomasisi. Naval War College Review, 65(4), 5-5. Erişim adresi: [1] 11 Eylül 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Makaleye bağlantı: [2] 5 Ağustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[9] Rowlands, K. (2012). "Decided Preponderance at Sea”: Naval Diplomacy in Strategic Thought. Naval War College Review, 65(4), 5-5. Erişim adresi: [3] 11 Eylül 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Makaleye bağlantı: [4] 5 Ağustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[10] "Tomahawk Diplomacy". 19 Ekim 1998. 4 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2023.

[11] Smith, Perry M., "Assignment Pentagon: Pentagon: A Guide to the Potomac Puzzle Palace", Brassey's Publishing, 2001, p. 50.

[12] "Air Occupation: Asking the Right Questions". 30 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2008.

[13] Colombia, Gun Boat Diplomacy, The floating world 13 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[14] "Anson's Voyage Round World". 6 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2023.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

Gambot diplomasisi nedir?, Gambot diplomasisi anlamı nedir?, Gambot diplomasisi ne demektir?